Đại sứ 32 nước thành viên NATO và Ukraine hôm 26/11 họp khẩn tại Bỉ nhằm thảo luận vụ Nga phóng tên lửa đạn đạo mang đầu đạn siêu vượt âm Oreshnik nhằm vào Nhà máy Chế tạo máy phương Nam (Yuzhmash) ở thành phố Dnipro hồi giữa tuần trước.

Sự kiện diễn ra sau khi Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết Ukraine đang phối hợp với các đồng minh để tìm cách phản ứng, kêu gọi phương Tây viện trợ thêm hệ thống phòng không và khẳng định thế giới có những vũ khí đủ sức chống lại mối đe dọa từ Oreshnik.

Tuy nhiên, giới chuyên gia phương Tây thừa nhận đánh chặn Oreshnik vẫn là thách thức rất lớn, ngay cả với những cường quốc hàng đầu thế giới hiện nay.

Trong bài phát biểu tối 21/11, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố Oreshnik có thể lao đến mục tiêu với tốc độ gần 11.000 km/h, gấp 10 lần âm thanh. "Các hệ thống phòng thủ hiện có trên toàn cầu, gồm cả lá chắn được Mỹ triển khai ở châu Âu, không thể chặn loại vũ khí này", ông nói.

Tổng cục Tình báo Quốc phòng Ukraine (GUR) nói rằng tên lửa Oreshnik chỉ mất khoảng 15 phút để bay từ điểm phóng ở vùng Astrakhan tới mục tiêu tại thành phố Dnipro, đạt tốc độ khoảng 13.600 km/h ở giai đoạn cuối.

"Nếu thông tin này là chính xác, tốc độ của Oreshnik nằm ở ngưỡng trên của vũ khí siêu vượt âm. Rất ít khí tài đạt được tốc độ như vậy. Tên lửa bay càng nhanh, thời gian đến mục tiêu càng ngắn và hạn chế đáng kể năng lực phản ứng của đối phương", Justin Crump, giám đốc điều hành công ty tư vấn rủi ro Sibylline ở Anh, nhận xét.

Tên lửa đạn đạo truyền thống thường bay tới mục tiêu theo quỹ đạo dạng parabol dễ dự đoán, nhưng tốc độ rất lớn khi lao xuống khiến chúng nằm trong số mục tiêu khó đánh chặn nhất. Tên lửa đạn đạo hiện đại còn có thể thay đổi độ cao và đổi hướng, tạo ra đường bay phức tạp nhằm gây khó khăn cho các hệ thống phòng không tiên tiến.

"Đây không phải vấn đề mới mẻ, nhưng vẫn là thách thức không nhỏ với các cường quốc quân sự. Đó là lý do ông Putin nhấn mạnh vào yếu tố tốc độ khi công bố thông tin về loại tên lửa mới", Crump nêu quan điểm.

Ivan Kyrychevsky, chuyên gia quân sự Ukraine, thừa nhận nước này không sở hữu radar có thể phát hiện các loại tên lửa như Oreshnik, cũng không có hệ thống phòng không có sức bắn hạ chúng. "Các đối tác phương Tây có thể đã phát hiện vụ phóng trước Ukraine", ông nói.

Khoảng cách từ Astrakhan đến Dnipro là hơn 1.000 km. Đồ họa: Liga

Fabian Hoffmann, chuyên gia công nghệ tên lửa ở Đại học Oslo tại Na Uy, cho rằng một số hệ thống phòng thủ tên lửa do Mỹ và Israel chế tạo đủ sức đối phó với Oreshnik. "Tên lửa SM-3 phóng từ lá chắn Aegis, Tổ hợp Phòng thủ tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) và Arrow 3 có thể giải quyết mối đe dọa này", ông nói, nhưng không nêu thêm chi tiết về phương án đánh chặn.

Hãng tin Interfax-Ukraine cho biết Kiev đang tìm cách sở hữu hệ thống THAAD hoặc hối thúc Washington nâng cấp các tổ hợp Patriot trong biên chế hiện nay. Dù vậy, không có dấu hiệu nào cho thấy điều này sẽ diễn ra trong tương lai gần.

Ngoài tốc độ cao, loại tên lửa mới của Nga còn có khả năng mang nhiều đầu đạn ứng dụng công nghệ phương tiện hồi quyển tấn công đa mục tiêu độc lập (MIRV). GUR nhận định tên lửa Oreshnik mang được 6 đầu đạn, mỗi đầu đạn lại chứa 6 đầu đạn con.

Bên phòng thủ sẽ phải huy động lượng lớn tên lửa để bắn hạ toàn bộ 36 đầu đạn trên mỗi quả Oreshnik, nhất là khi cần phóng hai đạn cho mỗi mục tiêu để bảo đảm khả năng đánh chặn. "Điều này cực kỳ tốn kém. Chi phí sẽ trở thành vấn đề đáng lo ngại hơn nhiều", Hoffmann cảnh báo.

"Số lượng đầu đạn và tốc độ như vậy khiến nỗ lực đối phó trở nên khó khăn, thậm chí là vô phương ngăn chặn. Có thể coi đòn tập kích bằng tên lửa Oreshnik là lời cảnh cáo đối với cả Ukraine lẫn các nước châu Âu", Tom Karako, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Mỹ, nêu quan điểm.

Mảnh vỡ nghi là đầu đạn tên lửa Oreshnik được Ukraine trưng bày ngày 24/11. Ảnh: AFP

Các chuyên gia Nga tuyên bố đòn tập kích bằng tên lửa Oreshnik đã giúp Moskva phát thông điệp mạnh mẽ đến Washington và đồng minh về quyết tâm bảo vệ lợi ích quốc gia.

"Tốc độ gần 11.000 km/h của quả đạn khiến phương Tây không có biện pháp nào để ứng phó. Động năng trong quá trình hồi quyển với tốc độ siêu vượt âm cũng giúp đầu đạn xuyên phá các công trình kiên cố, biến Oreshnik thành vũ khí phù hợp để đối phó những mục tiêu chiến lược", Viktor Litovkin, cựu đại tá Nga và hiện là nhà phân tích quân sự, nhấn mạnh.

Giám đốc Justin Crump cũng có cùng quan điểm, cho rằng Nga đang phát cảnh báo đến phương Tây khi sử dụng loại tên lửa có tốc độ cao và sức sát thương vượt trội so với những khí tài từng tham chiến tại Ukraine trước đây.

"Tên lửa đạn đạo tầm ngắn Iskander vốn là một trong những vũ khí có uy lực hàng đầu ở xung đột Ukraine, với khả năng xuyên thủng lưới phòng không đối phương. Những hệ thống có tốc độ cao, hiện đại và tầm xa hơn như Oreshnik sẽ càng khiến mối đe dọa tăng theo cấp số nhân", chuyên gia Anh nêu quan điểm.