Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 24/2 phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, nhằm "nỗ lực phi quân sự hóa và phi phát xít hóa Ukraine". Quân đội Nga sau đó mở 4 mũi tấn công vào các mục tiêu chiến lược của Ukraine, với mục tiêu ban đầu được cho là "đánh nhanh, thắng nhanh" để giành lợi thế chóng vánh.

Nhưng khi chiến sự đã bước sang ngày thứ 10, Nga chưa thể kiểm soát không phận Ukraine như dự đoán của tình báo Mỹ. Thay vào đó, Moskva dường như hành động khá tiết chế dù có sức mạnh không quân vượt trội, với 4.173 máy bay các loại trong biên chế, còn không quân Ukraine chỉ có 318 phi cơ.

Trong ngày đầu tiên của chiến dịch, sau đợt tập kích bằng tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo, không quân Nga đã không phát động chiến dịch oanh tạc quy mô lớn tiếp theo để "làm mềm" mục tiêu như dự đoán của nhiều chuyên gia quân sự phương Tây.

Chiến đấu cơ Su-35 trong đợt diễn tập tại Nga hồi tháng 8/2021. Ảnh: Reuters.

Giới phân tích trước đó cho rằng quân đội Nga sẽ cố gắng hạ lực lượng không quân và phòng không của Ukraine ngay lập tức sau màn tấn công mở đầu. Đó sẽ là "bước tiếp theo hợp lý và được nhiều người dự đoán, như đã thấy trong hầu hết các cuộc xung đột quân sự kể từ năm 1938", theo đánh giá của Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh (RUSI).

Những phân tích ban đầu cho thấy trong giai đoạn đầu của chiến dịch, quân đội Nga dường như gặp nhiều khó khăn trong nỗ lực vô hiệu hóa hệ thống phòng không Ukraine, khiến các tiêm kích, máy bay ném bom của họ không thể tự do hành động trên bầu trời.

"Họ không nhất thiết phải chấp nhận rủi ro đối với các máy bay và phi công của mình", một quan chức quốc phòng cấp cao của Mỹ nói.

Dù kém xa quân đội Nga về cả quân số và hỏa lực, không quân Ukraine và hệ thống phòng không của nước này vẫn hoạt động, khiến máy bay Nga phải bay qua vùng trời nơi họ chưa thể chiếm ưu thế tuyệt đối. Quân đội Ukraine vẫn sở hữu nhiều tên lửa phòng không có thể đe dọa chiến đấu cơ Nga và gây rủi ro cho các phi công Nga hỗ trợ lực lượng mặt đất.

"Có rất nhiều thứ không quân Nga đang làm trên chiến trường Ukraine thật khó hiểu", Rob Lee, chuyên gia quân sự chuyên nghiên cứu về Nga tại Viện Nghiên cứu Chính sách đối ngoại có trụ sở tại Philadelphia, Mỹ, nói.

Tương quan sức mạnh quân sự Nga - Ukraine. Bấm vào ảnh để xem chi tiết.

Ông từng nghĩ rằng Nga sẽ huy động tối đa nguồn hỏa lực của mọi quân binh chủng ngay khi bắt đầu chiến dịch. "Bởi vì mỗi ngày chiến dịch kéo dài, chi phí và rủi ro sẽ tăng lên. Thực sự rất khó để lý giải tại sao họ không làm như vậy", Lee nói thêm.

Các chuyên gia quân sự đã nhận thấy những bằng chứng về sự thiếu phối hợp của không quân Nga với các đơn vị bộ binh, khi nhiều đơn vị Nga tiến quá nhanh và vượt quá phạm vi yểm trợ của chiến đấu cơ. Điều đó khiến binh sĩ lục quân Nga rất dễ bị tấn công, đặc biệt là khi quân đội Ukraine đã được trang bị máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ, cùng tên lửa chống tăng của Mỹ và Anh.

David Deptula, một tướng không quân Mỹ về hưu và là người từng phụ trách vùng cấm bay ở miền bắc Iraq, nói ông rất bất ngờ khi Nga không nỗ lực thiết lập quyền kiểm soát không phận Ukraine ngay từ đầu.

"Người Nga đang nhận ra rằng hiệp đồng tác chiến quân binh chủng không dễ dàng và họ chưa phối hợp nhuần nhuyễn như họ nghĩ", Deptula nói.

Trong khi đó, quân đội Ukraine đang thể hiện khả năng kháng cự khiến nhiều chuyên gia phương Tây bất ngờ. Trong 8 năm chiến đấu với phe ly khai ở miền đông, binh sĩ Ukraine chủ yếu chỉ có kinh nghiệm tác chiến trong chiến hào, trong khi quân đội Nga đã trải qua thực chiến ở Syria, với sự kết hợp của lục quân cùng không quân và cả máy bay không người lái.

Các điểm nóng chiến sự Ukraine. Đồ họa: NY Times.

Một quan chức cấp cao Mỹ cho biết Lầu Năm Góc ước tính Nga chỉ huy động hơn 75 máy bay trong chiến dịch quân sự ở Ukraine. Trước cuộc tấn công, giới chức Mỹ từng dự đoán Moskva có thể tung hàng nghìn chiến đấu cơ cho nhiệm vụ giành ưu thế trên không và yểm trợ hỏa lực mặt đất tại Ukraine.

Tuy nhiên, Mỹ hiện không rõ Nga có thể triển khai thêm bao nhiêu máy bay, gồm cả trực thăng, tham gia vào chiến dịch, khi giao tranh tiếp tục kéo dài.

"Chúng tôi nhận thấy dấu hiệu họ đã mất một số máy bay, nhưng phía Ukraine cũng vậy", quan chức này nói. "Không phận Ukraine vẫn là nơi hai bên giành giật mỗi ngày".