Các tàu của IRGC lượn sát tàu quân sự Mỹ ở Vịnh Ba Tư. (Ảnh: AP)

Theo hãng tin AP, đây là vụ phóng vệ tinh quân sự đầu tiên của IRGC, hé lộ những gì giới chuyên gia mô tả là chương trình không gian quân sự bí mật giúp Iran tăng cường phát triển tên lửa đạn đạo. Chương trình này vốn là nguồn cơn khiến nước Cộng hòa Hồi giáo trở thành mục tiêu chỉ trích của Mỹ và quốc tế.

Giới chức Mỹ cho rằng còn quá sớm để biết liệu một vệ tinh hoạt động của Iran có được đặt thành công vào quỹ đạo hay không. Quan chức ngoại giao cấp cao của ông Trump cáo buộc Tehran vi phạm các nghị quyết của Liên Hợp Quốc.

Sau thông báo của Iran, Tổng thống Trump viết trên Twitter nhưng không chỉ ra vụ việc cụ thể nào: "Tôi đã chỉ thị cho Hải quân Mỹ bắn hạ và hủy diệt bất kỳ và mọi tàu của Iran nếu họ quấy rối tàu của chúng tôi trên biển".

Tuần trước, Hải quân Mỹ thông báo 11 tàu của IRGC đã "tiếp cận nguy hiểm và quấy rối" các tàu của Hải quân Mỹ. Mỹ đã sử dụng nhiều biện pháp phi sát thương để cảnh báo Iran và rốt cuộc các tàu Iran đã phải rời đi. Những vụ chạm trán như vậy thường xuyên xảy ra trong những năm qua nhưng khá hiếm trong thời gian mới đây.

Tehran khẳng định chính Mỹ gây chuyện.

Xung đột giữa Iran và Mỹ tăng cao sau khi chính quyền ông Trump rút khỏi thỏa thuận hạt nhân mà nước Cộng hòa Hồi giáo ký với các cường quốc thế giới và tái áp đặt cấm vận vào năm 2018.

Tháng 5 năm ngoái, Mỹ điều thêm hàng nghìn binh sĩ, các máy bay ném bom tầm xa cùng một hàng không mẫu hạm tới Trung Đông để đối phó những gì Washington khẳng định là mối đe dọa ngày càng gia tăng về các cuộc tấn công của Iran nhằm vào các lợi ích Mỹ trong khu vực.

Căng thẳng tiếp tục leo thang khi các lực lượng Mỹ không kích giết chết tướng Iran Qassem Soleimani hồi tháng 1. Tehran đáp trả bằng cuộc tấn công tên lửa đạn đạo nhằm vào một căn cứ ở phía tây Iraq có quân Mỹ đồn trú. Không có người Mỹ nào thiệt mạng, nhưng hơn 100 binh sĩ bị tổn thương nhẹ ở não sau vụ việc.

Tại Lầu Năm Góc ngày 22/4, Phó Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ, tướng John Hyten, ca ngợi thông điệp trên Twitter của Tổng thống Trump là lời cảnh báo hữu ích với Iran. Ông liên hệ vụ chạm trán ở Vùng Vịnh với vụ phóng vệ tinh hôm 22/4, khẳng định đó là "ví dụ nữa cho thấy hành xử thâm hiểm của Iran".

Iran coi sự hiện diện quân sự dày đặc của Mỹ ở Trung Đông là mối đe dọa với an ninh nước này.

Tổng thống Trump không nêu cụ thể hành động khiêu khích nào của Iran khi đưa ra tuyên bố trên Twitter. Các quan chức Lầu Năm Góc cũng không đưa ra tín hiệu nào cho thấy ông Trump đã chỉ đạo một sự thay đổi cơ bản trong chính sách quân sự đối với nước Cộng hòa Hồi giáo.

"Tổng thống đã ra một cảnh báo quan trọng tới người Iran. Những gì ông nhấn mạnh là, tất cả các tàu của chúng ta có quyền tự vệ", Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ David Norquist lý giải tại một cuộc họp báo ở Lầu Năm Góc, đồng thời khẳng định tuyên bố của ông Trump là "rất hữu ích".

Nghị sĩ Eleine Luria - một thành viên Dân chủ bang Virginia và là cựu lính Hải quân - cho rằng thông điệp trên Twitter của ông Trump có thể dẫn tới chiến tranh.

"Việc Tổng thống tiếp tục ban hành mệnh lệnh cho quân đội thông qua Twitter là một mối đe dọa đối với an ninh quốc gia, và nếu tuân thủ mà không có hướng dẫn và quy tắc tham gia rõ ràng thì sẽ sa vào căng thẳng không cần thiết với Iran, thậm chí dẫn tới một cuộc xung đột toàn diện", bà Luria nói.

Tướng Hyten cho biết, ông nghĩ người Iran hiểu ý ông Trump muốn thể hiện. Khi được hỏi liệu có phải dòng Tweet của Tổng thống Trump có nghĩa là nếu lặp lại vụ việc tuần trước ở Vùng Vịnh thì Mỹ sẽ đáp trả chết người hay không, ông Hyten bày tỏ: "Tôi phải là chỉ huy con tàu thì mới đưa ra quyết định đó". Ông nhấn mạnh tính chất của phản ứng "tùy thuộc vào tình hình và những gì chỉ huy thấy".

Tướng Abolfazl Shekarchi, một phát ngôn viên của các lực lượng vũ trang Iran, cáo buộc ông Trump "bắt nạt" và nói Tổng thống Mỹ nên tập trung vào chăm sóc các quân nhân Mỹ nhiễm virus corona. Quân đội Mỹ đến nay đã ghi nhận hơn 3.500 binh sĩ mắc Covid-19 và ít nhất 2 người tử vong.

Vụ phóng vệ tinh của Iran tiềm tàng gây xung đột, khi các quan chức ở Washington tin rằng Tehran có ý định tăng cường phát triển các tên lửa đạn đạo liên lục địa có thể đe dọa Mỹ. Sử dụng một bệ phóng di động ở một địa điểm mới, IRGC thông báo đã đưa vệ tinh "Noor" hoặc "Ánh sáng" vào quỹ đạo thấp quanh Trái đất. Tối 22/4, Đài truyền hình Iran trình chiếu hình ảnh vụ phóng và cho biết đó là một vệ tinh.

Tướng Hyten bình luận rằng còn quá sớm để biết vụ phóng có đặt thành công vệ tinh vào quỹ đạo hay không. Trong khi, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nói Liên Hợp Quốc cần đánh giá liệu vụ phóng có phù hợp với các nghị quyết của Hội đồng Bảo an hay không, và Iran cần phải chịu trách nhiệm cho những gì mình đã làm.