Quan hệ giữa Myanmar và Trung Quốc ngày càng căng thẳng khi Myanmar tích cực hợp tác với Mỹ, Nhật Bản và các nước phương Tây. Trung Quốc thừa nhận rằng mình đã mất “mỏ vàng” vô cùng quý giá từ Myanmar

Tổng thống Mỹ Barak Obama và người đồng cấp Myanmar Thein Sein và cái bắt tay lịch sử trong quan hệ giữa hai nước. Đánh dấu bước ngoặt mới của đất nước Myanmar bắt đầu thoát ra khỏi cái bóng

Tại Naypyidaw – thủ đô trên danh nghĩa của Myanmar, có một trung tâm hội nghị sang trọng vô cùng nổi bật, đây là công trình do một công ty kiến trúc quốc doanh của Trung Quốc xây tặng chính phủ Myanmar từ mấy năm về trước để thể hiện tình hữu nghị giữa hai nước. Nhưng những ngày đầu tháng 6 vừa qua, khi hơn 900 nhà quản lý hàng đầu của các công ty lớn trên toàn cầu tụ tập về đây để tham gia Hội nghị Đông Á diễn đàn kinh tế thế giới lần đầu tiên do Myanmar tổ chức, gần như không thấy bóng dáng người Trung Quốc đâu. Theo danh sách của ban tổ chức diễn đàn, chỉ có 16 đại biểu tham dự  đến từ Trung Quốc đại lục.

Tại diễn đàn kinh tế này, các nhà lãnh đạo quân sự của Myanma trong bộ trang phục dân tộc, nhiệt tình chào đón lãnh đạo các công ty đến từ Thái Lan, Việt Nam, châu Âu, Mỹ và Nhật Bản (số lượng nhà đầu tư Nhật Bản chiếm rất lớn).

Sự thiếu vắng của các nhà đại diện cho Trung Quốc đã thu hút sự chú ý của dư luận, vậy câu hỏi đặt ra là sự hiện diện của Trung Quốc ở đâu?Một cố vấn bộ trưởng Myanmar nói: “Chúng tôi nói với người Trung Quốc rằng chúng tôi vô cùng cảm ơn sự giúp đỡ của các anh, sau đó chúng tôi mời họ đi”.

Tờ Financial Times của Anh vừa có bài viết cho rằng, chính phủ Trung Quốc và Myanmar đều nhận thức được rằng, Trung Quốc giải quyết “rất tệ” mối quan hệ song phương. Tất cả những vấn đề này là do thái độ “ngạo mạn”, “coi thường” của Trung Quốc và một số nhân tố khác.

Cuối cùng, Financial Times khẳng định muốn níu kéo sự ảnh hưởng của mình tại Myanmar trong làn sóng cải cách đang trỗi dậy mạnh mẽ ở đất nước Đông Nam Á này, Trung Quốc buộc phải xem xét lại mình đã “xa lánh và coi thường” đất nước vốn là “cái đuôi” của mình trước đây như thế nào cũng như bài học đích thực mà Myanmar dạy cho Trung Quốc là gì.

Giới chuyên gia nhìn nhận rằng đầu tư của Trung Quốc chủ yếu là nhằm vào tài nguyên thiên nhiên và năng lượng. Loại đầu tư này chủ yếu lấy tài nguyên ra khỏi lòng đất hoặc đưa năng lượng ra khỏi Myanmar để chuyển vào Trung Quốc, và người Trung Quốc là người tiêu dùng chính.

Điều gì đã khiến Myanmar thay đổi tư duy đối ngoại khi can đảm quyết định tách khỏi quỹ đạo tưởng chừng bất di bất dịch với Trung Quốc để ngả theo trục phương Tây? Chính là sự tái nhận thức sáng suốt về quyền lợi và chủ quyền quốc gia. Hơn nửa thế kỷ được sự giúp đỡ của Bắc Kinh, Myanmar đã chịu nhiều thiệt thòi. Trung Quốc ngày càng gây sức ép thao túng kinh tế và tài nguyên Myanmar, từ dầu khí, đồng, gỗ teak, đá quý đến sản vật nông nghiệp... Họ mua rất nhiều đất đai để làm nông trại nhưng thuê mướn nhân công từ Trung Quốc.

Nói cách khác, đất Myanmar đang được “chuyển quyền sở hữu” sang người Trung Quốc. Dân Trung Quốc tràn xuống cố đô Mandalay (thành phố lớn thứ hai Myanmar) nhiều đến mức cư dân địa phương có câu nói đùa rằng: “Chỉ cần dân Tàu nhổ nước bọt cũng đủ ngập để cho người Mandalay bơi rồi!”. Theo tờ Montreal Gazette (23/11/2012), khoảng 1/3 dân số Mandalay hiện là người Hoa mà hầu hết đều là dân mới định cư trong 3-4 năm qua! Nói cách khác, Myanmar chỉ là một địa điểm để Trung Quốc làm giàu cho chính họ. Cảnh công nhân mỏ Myanmar bị chủ Trung Quốc đánh đập diễn ra hàng ngày.

Trung Quốc đổ rất nhiều tiền với vô số dự án đầu tư vào Myanmar. Tháng 9/2010, Bắc Kinh tuyên bố cho vay 4,2 tỉ USD với lãi suất zero trong 30 năm để “giúp” Myanmar xây đập, đường sá, xe lửa và phát triển công nghệ thông tin. Tuy nhiên, “chơi” với Bắc Kinh, Naypyidaw chỉ nhìn thấy thiệt. Họ thấy rõ thủ đoạn “thả con tép bắt con tôm” của Trung Quốc.

Tờ Nhân Dân nhật báo (Trung Quốc) cho biết mậu dịch song phương hai nước đạt 2,9 tỉ USD vào năm 2009, tăng 10% so với cùng kỳ năm trước và từ số không vào cuối thập niên 80 của thế kỷ trước. Tuy nhiên, cái gọi là “song phương” hầu như chỉ là một chiều: năm 2009, xuất khẩu Trung Quốc sang Myanmar đạt 2,3 tỉ USD nhưng xuất khẩu ở chiều ngược lại chỉ vỏn vẹn 646 triệu USD (Asia Times 19/10/2011).

Trong năm tài chính 2011-2012, thương mại song phương giữa Trung Quốc và Myanmar là 3,6 tỷ USD. Trung Quốc cũng đầu tư 13,6 tỷ USD vào Myanmar tài khóa 2010 - 2011, chủ yếu trong lĩnh vực năng lượng.

Hơn nữa, về mặt chính trị, Trung Quốc lộ liễu chơi ván bài kể công lịch sử đấu tranh của Myanmar vào Thế chiến II. Chính quyền Trung Quốc ủng hộ đề nghị của cộng đồng người Hoa về xây dựng đài tưởng niệm vinh danh sự tham gia của quân đội viễn chinh Trung Quốc tại Birma trong những năm Thế chiến II. Quân Trung Quốc đã chiến đấu trên địa bàn Myanmar ngày nay, chống lại quân Nhật. Hành động này không được người dân Myanmar ủng hộ và ai cũng nhìn thấy rõ Trung Quốc đang "cố đấm ăn xôi" với nhân duyên đã cạn tình này.

Sự hiện diện của Trung Quốc ở Myanmar nhiều đến mức gây ra tâm lý chống Trung Quốc rất mạnh trong dân chúng ở miền Bắc Myanmar vì họ cho đó là một hình thức thực dân hóa kinh tế mới. Tâm lý "bài trừ Trung Quốc" ngày càng diễn ra mạnh ở nước này khiến Trung Quốc gặp khó khăn ở mảnh đất được coi như "ngọc trai.

Trước đó, Myanmar vốn được coi là "mỏ vàng" của riêng Trung Quốc nhưng từ tháng 3/2011, Trung Quốc bắt đầu bị đánh bật ra khỏi "sân sau" của mình khi Myanmar tìm tới Mỹ, Nhật Bản và các nước phương Tây khác.

Vào cuối tháng 2 đầu tháng 3 vừa qua, ông Thein Sein đã tới Na Uy, Phần Lan, Áo, Bỉ và Italia với mục đích chính là thúc đẩy quan hệ song phương, thảo luận về tiến trình cải cách của Myanmar cùng một số vấn đề về nhân quyền. Việc công du châu Âu của ông Sein là một trong những động thái mở cửa chào mời các nước phương Tây gia nhập mỏ vàng nguyên sơ này.

Ngoài ra Myanma còn hợp tác với Mỹ và Nhật Bản không những về kinh tế mà còn làm giảm sự ảnh hưởng của Trung Quốc và hạn chế sức mạnh của Trung Quốc.

Song song với việc mở cửa cho các nhà đầu tư nước ngoài vào đầu tư tại Myanmar, cùng với các động thái tích cực mở rộng quan hệ ngoại giao của Myanmar với các nước lớn đã cho thấy Myanmar đã dần thoát khỏi cái bóng quá lớn của Trung Quốc. Trung Quốc không còn nhận được sự "sủng ái" của người dân Myanmar.

Authors: My Anh - Tổng Hợp từ Internet