Giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại châu Âu hôm 24/1 cho rằng sự lây lan đáng kinh ngạc của biến chủng Omicron có thể giúp khu vực này kiềm chế được đại dịch trong năm nay. Điều này cung cấp cho thế giới một cái nhìn thoáng qua về cách nới lỏng hạn chế nhưng vẫn giữ virus trong tầm kiểm soát.

New York Times nhận định niềm hy vọng đó đi kèm với một sự thận trọng: Khả năng miễn dịch để tránh mắc bệnh có thể suy yếu và các biến chủng mới có khả năng sẽ xuất hiện, khiến hệ thống y tế gặp áp lực bởi số ca nhiễm tăng cao. Tại Mỹ - nơi có tỷ lệ tiêm phòng thấp hơn và tỷ lệ tử vong cao hơn nhiều so với Tây Âu - sẽ gặp trở ngại lớn hơn trên con đường chế ngự đại dịch.

Tiến sĩ Kluge cũng cánh báo còn quá sớm để các quốc gia mất cảnh giác khi rất nhiều người chưa được tiêm chủng trên khắp thế giới. Tuy nhiên, ông nói nhờ tiêm chủng và miễn dịch tự nhiên, "Omicron mang lại hy vọng chính đáng cho sự ổn định và bình thường hóa" cuộc sống.

Tuy nhiên, vẫn còn một câu hỏi lớn về bức tranh bình thường mới trông như thế nào. Liệu đó có phải là một bức tranh trông như thảm họa vào năm 2019 nhưng lại là bước tiến lớn vào năm 2022, và điều đó có thể tồn tại trong bao lâu.

Vẫn chưa đi đến giai đoạn cuối cùng

Các nhà khoa học cho biết biến chủng Omicron chắc chắn nâng cao mức độ miễn dịch trong dân số. Tuy nhiên, thế giới liệu có phải chứng kiến tỷ lệ tử vong cao và cảnh tượng hỗn loạn trước khi tình hình đại dịch ổn định hay không thì giờ vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng.

Trong khi đó, tiến sĩ Kluge tin rằng châu Âu có thể chịu được những làn sóng dịch bệnh mới mà không cần dùng đến phong tỏa. Các quốc gia vẫn đang tìm hiểu những biện pháp mà họ có thể áp đặt.

Nhiều chuyên gia cho biết những biện pháp phòng ngừa như xét nghiệm và cách ly sẽ vẫn là điều cần thiết. Nếu ca mắc tăng cao trong mùa đông tới, việc bắt buộc đeo khẩu trang trong ngắn hạn là cách để ngăn chặn cả Covid-19 và những bệnh đường hô hấp khác.

Tổng giám đốc WHO, Tedros Adhanom Ghebreyesus, cho biết hôm 24/1 rằng giai đoạn đại dịch khẩn cấp vẫn còn tồn tại khắp mọi nơi.

“Thật nguy hiểm nếu cho rằng Omicron sẽ là biến chủng cuối cùng, hoặc nghĩ chúng ta đang ở giai đoạn cuối”, tiến sĩ Tedros cho biết. "Ngược lại, trên toàn cầu, vẫn còn những điều kiện lý tưởng để các biến chủng khác xuất hiện".

Biến chủng Omicron nâng cao mức độ miễn dịch trong dân số. Ảnh: Reuters.

Trong hai năm qua, mọi người trên khắp thế giới đã quá quen thuộc với cách thức tiến hóa của virus và cách nó làm xáo trộn các kỳ vọng. Mùa thu năm ngoái, vaccine bao phủ rộng và biến chủng Delta suy yếu đã khiến nhiều người dự đoán về sự trở lại của cuộc sống bình thường. Và rồi biến chủng Omicron đã khiến mọi hy vọng tan biến.

Không có biến chủng nào trước đó lây lan nhanh như Omicron. Số ca nhiễm tăng vọt từ khoảng 600.000 ca/ngày vào đầu tháng 12/2021 đến hơn 3 triệu ca/ngày gần đây. Đó là còn chưa kể có nhiều người tự xét nghiệm tại nhà và không báo cáo lại vào số liệu chính thức.

Ngay cả khi con số này đang chững lại ở phần lớn châu Âu và Mỹ - những nơi Omicron thành chủng thống trị - thì số lượng ca nhiễm mới vẫn cao đến mức đáng kinh ngạc.

Bộ trưởng Y tế Đức, Karl Lauterbach, dự đoán số trường hợp mắc mới sẽ đạt đỉnh vào giữa tháng 2 với 600.000 ca/ngày. Omicron hiện cũng lan rộng khắp Đông và Trung Âu, bao gồm cả ở nhiều quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng thấp.

Các quốc gia châu Á - những nơi từng theo đuổi chính sách "Zero Covid-19" - sẽ gặp thách thức để ngăn chặn Omicron bùng phát.

Lạc quan một cách thận trọng

Tuy nhiên, chính tốc độ và quy mô của những đợt bùng phát biến chủng Omicron khiến một số quan chức y tế lạc quan, nhưng cũng thận trọng, về cách các quốc gia có thể thoát ra khỏi làn sóng dịch mới nhất nhanh chóng như thế nào. Những nơi Omicron thống trị như Nam Phi hay Anh thường ghi nhận số ca mắc tăng vọt, nhưng đỉnh dịch cũng qua rất nhanh.

“Việc tiêm liều tăng cường và số ca mắc tăng đang nâng cao khả năng phòng thủ chống lại Covid-19", Thomas Frieden - cựu giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) - viết trên Twitter. “Tôi hiện lạc quan về khả năng kiểm soát đại dịch hơn bất cứ thời điểm nào kể từ khi Covid-19 xuất hiện".

“Tất nhiên, trừ khi một biến chủng tồi tệ hơn xuất hiện, với khả năng lây nhiễm như Omicron và khả năng tử vong như Delta”, ông nói thêm.

Tại Mỹ, 37% người dân chưa tiêm phòng đầy đủ, so với 25% ở Tây Âu. 3/4 dân số Mỹ chưa tiêm liều tăng cường, so với một nửa dân số Tây Âu.

Devi Sridhar - người đứng đầu chương trình y tế công cộng toàn cầu tại Đại học Edinburgh ở Scotland - cho biết số lượng và sự tập trung của những người không tiêm phòng ở các vùng tại Mỹ khiến nước này rơi vào thế nguy hiểm hơn so với các vùng có tỷ lệ phủ vaccine cao ở châu Âu.

“Chúng ta phải chuyển sang chương tiếp theo của đại dịch, và chuyển từ một cuộc khủng hoảng sức khỏe khẩn cấp sang một cuộc khủng hoảng bền vững hơn", bà nói.

Omicron thắp lên hy vọng về cuộc sống bình thường mới tại các quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng cao. Ảnh: AFP.

Với việc Anh đang dỡ bỏ hầu hết hạn chế và thủ tướng Tây Ban Nha yêu cầu công dân “học cách sống chung” với virus, châu Âu đưa ra những gợi ý về những gì có thể tiến hành ở phía trước, tiến sĩ Sridhar nói.

"Nhiều quốc gia đang theo dõi chúng tôi để xem giai đoạn tiếp theo sẽ như thế nào", bà nói. “Liệu chúng ta có thể tìm ra cách để giải quyết vấn đề này khi bắt đầu bước vào mùa xuân và mùa hè, hay chúng ta lại đối mặt một điều bất ngờ khác?”.

Khi nghiên cứu chỉ ra rằng Omicron gây ra triệu chứng ít nghiêm trọng và vaccine vẫn bảo vệ khỏi bệnh nặng và tử vong, một số chuyên gia y tế công cộng khuyến khích mọi người đừng quá chú ý tới số ca mắc mà tập trung hơn vào số ca nhập viện.

Tuy nhiên, họ cũng cảnh báo khả năng miễn dịch tự nhiên suy giảm theo thời gian và có thể không bền vững trước các biến chủng khác trong tương lai. Ví dụ như người từng nhiễm Delta chỉ được bảo vệ một phần trước Omicron.

Các nhà khoa học cho biết những biến chủng mới lây lan nhanh rất có thể sẽ xuất hiện. Và không có lý do gì để tin rằng độc lực của chúng sẽ nhẹ hơn.

Cuối cùng, các nhà khoa học tin rằng Covid-19 sẽ trở thành bệnh đặc hiệu và bắt đầu lưu hành theo cách dễ đoán hơn. Khi nhiều người được tiêm chủng hơn, virus phải đối mặt với khó khăn để tiến hóa theo cách cho phép nó lây nhiễm cho những người đã có miễn dịch. Khó có thể dự đoán về sự xuất hiện của biến chủng tiếp theo.

Tiến sĩ Kluge kêu gọi người dân trên thế giới thận trọng và lạc quan, đồng thời cảnh giác tới các vấn đề sức khỏe khẩn cấp khác ngoài Covid-19.

“Đại dịch còn lâu mới kết thúc, nhưng tôi hy vọng chúng ta có thể kết thúc giai đoạn khẩn cấp vào năm 2022 và giải quyết các mối đe dọa sức khỏe khẩn cấp khác mà chúng ta cũng cần chú ý”, tiến sĩ Kluge nói. “Công việc tồn đọng và danh sách chờ đang tăng lên, các dịch vụ y tế thiết yếu bị gián đoạn, kế hoạch và công tác chuẩn bị cho di chứng sức khỏe liên quan đến khí hậu hiện đình trệ".