Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 3/9 thông báo miễn nhiệm Bộ trưởng Quốc phòng Oleksii Reznikov và đề cử Rustem Umerov, 41 tuổi, là người thay thế. Reznikov hôm nay cho biết ông đã đệ đơn xin từ chức lên Chủ tịch Quốc hội Ukraine Ruslan Stefanchuk, mở đường để cơ quan lập pháp phê chuẩn Umerov.

Quốc hội Ukraine "hiểu rõ Umerov và ông ấy không cần thêm sự giới thiệu nào nữa", Tổng thống Zelensky nói, với kỳ vọng đề cử tân Bộ trưởng Quốc phòng sẽ được thông qua trong tuần này.

Ông Rustem Umerov trả lời phỏng vấn ở Kiev ngày 9/5/2022. Ảnh: AFP

Rustem Umerov sinh năm 1982 tại Samarkand, Uzbekistan, khi nước này còn thuộc Liên Xô. Ông là con của một gia đình người Tatar từng sống ở Crimea trước khi bị trục xuất khỏi bán đảo vào những năm 1940.

Gia đình Umerov về Crimea vào những năm 1980, khi chính quyền Liên Xô cho phép người Tatar trở lại bán đảo.

Ông Umerov có bằng cử nhân kinh tế và thạc sĩ tài chính. Ông bắt đầu sự nghiệp trong lĩnh vực viễn thông năm 2004. Năm 2013, ông thành lập công ty đầu tư ASTEM và một chương trình từ thiện liên kết với Đại học Stanford, Mỹ, để đào tạo các chính trị gia, luật sư và lãnh đạo cộng đồng Ukraine.

Năm 2019, Umerov được bầu vào quốc hội Ukraine. Kể từ năm 2020, Umerov là thành viên nhóm chuyên trách của chính phủ Ukraine trong nỗ lực giành lại Crimea, sau khi Nga sáp nhập bán đảo vào lãnh thổ năm 2014, và là đồng chủ tịch của "Nền tảng Crimea".

"Nền tảng Crimea" là sáng kiến do chính phủ Ukraine khởi xướng năm 2021 nhằm mô tả Nga là "bên chiếm đóng và áp bức người Tatar ở Crimea". Điện Kremlin coi đây là sự kiện bài Nga và không chấp nhận cách mô tả như vậy.

Umerov cũng tham gia các cuộc đàm phán với Nga, sau khi Moskva mở chiến dịch ở Ukraine tháng 2/2022. Trả lời phỏng vấn khi đó, Umerov nói ông quyết tâm "tìm kiếm một giải pháp chính trị và ngoại giao cho cuộc khủng hoảng".

Trong quá trình đàm phán hòa bình tháng 3/2022, ông xuất hiện một số dấu hiệu như da nhợt nhạt và mắt đỏ được cho là có triệu chứng nghi bị đầu độc. Umerov bác bỏ, cảnh báo mọi người không tin "vào những thông tin chưa xác thực".

Umerov góp phần giúp Ukraine thương lượng thành công với Nga, thiết lập hành lang xuất khẩu ngũ cốc Ukraine qua Biển Đen hồi tháng 7/2022 thông qua sự trung gian của Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ.

Thỏa thuận có tên Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen, cho phép Ukraine tiếp tục xuất khẩu ngô, lúa mì và các loại nông sản bằng đường biển. Tuy nhiên, Nga cho rằng những điều khoản liên quan đến Moskva trong thỏa thuận không được thực thi và đã rút khỏi thỏa thuận hôm 17/7.

Umerov được những người thân cận mô tả là nhà đàm phán khôn ngoan. Ông còn đại diện Ukraine tham gia những cuộc thương lượng bí mật với phía Nga về nhiều vấn đề khác, trong đó có trao đổi tù nhân và sơ tán dân thường.

Rustem Umerov tại một cuộc họp ở Kiev ngày 16/11/2022. Ảnh: Reuters

Umerov từng tháp tùng ông Zelensky thăm Arab Saudi hồi tháng 5 và Đệ nhất Phu nhân Ukraine Olena Zelenska khi bà đến Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất tháng 3.

Tháng 9/2022, Umerov được bổ nhiệm làm lãnh đạo Quỹ Tài sản Nhà nước, cơ quan chính phủ Ukraine phụ trách bán tài sản nhà nước cho các nhà đầu tư tư nhân. Vị trí của Umerov được cho là nhiều thách thức trong bối cảnh quá trình tư nhân hóa tại Ukraine đang gặp trở ngại bởi nạn tham nhũng.

Tổng thống Zelensky ngày 3/9 đề cử Umerov làm tân Bộ trưởng Quốc phòng, nhưng không nêu chi tiết lý do miễn nhiệm ông Reznikov, 57 tuổi. Quyết định được ông Zelensky đưa ra sau loạt bê bối liên quan tới Bộ Quốc phòng Ukraine. Dù không liên quan bất kỳ bê bối nào, chúng được nhận định vẫn gây tổn hại cho ông Reznikov.

Truyền thông Ukraine cuối tháng 1 đưa tin Bộ Quốc phòng Ukraine bị nghi ký thỏa thuận mua thực phẩm cơ bản "với giá cao gấp hai hoặc ba lần giá thị trường". Cấp phó của ông Reznikov sau đó đã từ chức. Ông Reznikov thừa nhận bộ phận chống tham nhũng của Bộ Quốc phòng không thực hiện tốt công việc và cần được "khởi động lại hoàn toàn".