Tổng thống Mỹ Joe Biden trưa 21/7 tuyên bố dừng tranh cử "vì lợi ích cao nhất" cho đảng Dân chủ và đất nước. Ông chủ Nhà Trắng ủng hộ Phó tổng thống Kamala Harris làm ứng viên đại diện đảng ra tranh cử với cựu tổng thống Donald Trump.

"Tôi tự hào được Tổng thống ủng hộ và tôi quyết chiến thắng đề cử. Tôi sẽ làm hết sức để thống nhất đảng Dân chủ, đoàn kết đất nước và đánh bại ông Trump", bà Harris, 59 tuổi, tuyên bố. Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng con đường để bà Harris vào Nhà Trắng không dễ dàng, khi Phó tổng thống phải đối mặt nhiều thách thức, ngay từ khâu đề cử.

Phó tổng thống Mỹ Kamala Harris phát biểu tại New York ngày 21/6. Ảnh: AFP

Để nhận đề cử từ đảng Dân chủ, ứng viên cần được đa số đại biểu bang bỏ phiếu ủng hộ tại đại hội. Tổng thống Biden thắng 99% trong tổng số gần 4.000 đại biểu bang và họ bị "ràng buộc" bỏ phiếu cho ông. Khi tuyên bố rút lui, ông Biden đã "trả tự do" cho các đại biểu và họ có quyền ủng hộ ứng viên khác.

Hiện chưa rõ các đại biểu ông Biden giành được trong vòng bầu cử sơ bộ có bỏ phiếu cho bà Harris hay không. Hàng loạt thành viên đảng Dân chủ đã tuyên bố ủng hộ bà, nhưng một số chưa lên tiếng hoặc kêu gọi quy trình chọn ứng viên mở tại đại hội đảng.

Đảng Dân chủ còn nhiều "ngôi sao chính trị" như thống đốc bang California Gavin Newsom, thống đốc bang Illinois J.B. Pritzker, thống đốc bang Michigan Gretchen Whitmer hay Bộ trưởng Giao thông Vận tải Pete Buttigieg.

Một số ứng viên tiềm năng đã bày tỏ ủng hộ Phó tổng thống. Ông Newsom chiều 21/7 mô tả "không ai phù hợp để đối phó ông Trump hơn bà Harris". Thống đốc bang Pennsylvania Josh Shapiro nói sẽ làm hết sức để giúp bà Harris đắc cử. Số khác mới chỉ hoan nghênh ông Biden quyết định rút lui, chưa đề cập đến lựa chọn thay thế của ông chủ Nhà Trắng.

Nếu những ứng viên này tuyên bố ứng cử, vị thế của họ và bà Harris tương đương nhau. Điều này đồng nghĩa bà Harris sẽ chưa thể chắc chắn về khả năng được chọn làm ứng viên tại đại hội toàn quốc đảng Dân chủ vào tháng sau ở Chicago.

NBC News dẫn nguồn thạo tin cho biết bà Harris đã liên hệ với các ứng viên tiềm năng để tìm kiếm sự ủng hộ từ họ. "Bạn sẽ thấy mọi thứ diễn ra tốt đẹp", người này nói.

Chủ tịch Ủy ban Quốc gia đảng Dân chủ (DNC) Jaime Harrison nói các bước tổ chức đại hội và bầu chọn ứng viên sẽ được công bố trong vài ngày tới. Đảng Dân chủ cần chọn ứng viên đề cử với hạn chót 7/8 để có thể ghi danh trên phiếu bầu Ohio theo luật bang này.

"Đảng Dân chủ có thể không muốn đấu đá nội bộ tại đại hội toàn quốc ở Chicago. Đó là điều khó coi, nên họ sẽ nhanh chóng tập hợp hậu thuẫn bà Harris, sau đó tìm ứng viên cấp phó phù hợp", Alan Fisher, phóng viên Al Jazeera tại Washington, nhận định.

Áp lực bà Harris phải đối mặt ở ngoài đảng Dân chủ là sự chỉ trích gia tăng từ đảng Cộng hòa. Chiến dịch tranh cử của ông Trump đã cáo buộc Harris nói dối người dân về sức khỏe tinh thần của ông Biden, cho rằng Phó tổng thống góp phần dẫn đến những thất bại của chính quyền đương nhiệm, đặc biệt khi bà là người phụ trách ứng phó vấn đề nhập cư.

"Kamala Harris, cũng như mọi thành viên Dân chủ khác ở Washington, ngồi im và không làm gì", các cố vấn Chris LaCivita và Susie Wiles của ông Trump cho biết ngày 21/7. "Tất cả đều đồng lõa với ông Biden trong việc tàn phá đất nước vốn rất vĩ đại của chúng ta. Họ phải bị loại khỏi nhiệm sở".

Bà Harris có vị thế tương tự ông Biden và không có lợi thế rõ rệt nào trong các thăm dò ý kiến khi so với ông Trump. Ví dụ, thăm dò do Economist/YouGov công bố tuần trước cho thấy ông Biden nhận được 41% sự ủng hộ, trong khi ông Trump nhận được 43%. Nếu bà Harris đối đầu với ông Trump, tỷ lệ này là 39%-44% nghiêng về cựu tổng thống.

Đảng Dân chủ kỳ vọng việc thay người đại diện sẽ giúp phe này xóa bỏ lo ngại liên quan tuổi tác của ứng viên. Ông Biden, 81 tuổi và ông Trump, 78 tuổi, đều là ứng viên lớn tuổi nhất đại diện hai chính đảng tranh cử. Giờ đây, vị trí này chỉ thuộc về ông Trump, người còn là cựu tổng thống đầu tiên bị kết tội.

Tuy nhiên, việc bà Harris là phụ nữ da màu cũng sẽ là thách thức rất lớn trong quá trình tranh cử. Trong hơn hai thế kỷ, cử tri Mỹ mới chỉ bầu cho một tổng thống da màu là ông Barack Obama. Mỹ thậm chí còn chưa từng có nữ tổng thống.

"Giới tính và chủng tộc của bà ấy có thể là trở ngại hay không?", LaTosha Brown, chiến lược gia chính trị, đồng sáng lập Black Voters Matter Fund, đặt câu hỏi. "Chắc chắn là vậy".

Martha Johnson, phó giáo sư tại Đại học Northeastern, bang Massachusetts, có chung nhận định. "Các nghiên cứu nhiều lần cho thấy dấu hiệu của chủ nghĩa phân biệt giới tính, phân biệt chủng tộc trong chính trường Mỹ", Johnson nói. "Phụ nữ da màu thường là mục tiêu của những định kiến".

Tổng thống Joe Biden và Phó tổng thống Kamala Haris tại Nhà Trắng ngày 4/7. Ảnh: AP

Dù vậy, bà Harris cũng có những thuận lợi nhất định. Phó tổng thống đã nhận được sự ủng hộ từ nhiều thành viên, cựu thành viên DNC, những người có tiếng nói trong đoàn đại biểu bang tương ứng. Michael Kapp, đại diện bang California tại DNC, tối 21/7 gửi thư ủng hộ bà Harris, trong đó liệt kê gần 80 thành viên ủy ban có chung quan điểm.

Một lợi thế nữa là bà Harris có thể tiếp cận và sử dụng ngay số tiền gây quỹ mà ủy ban chiến dịch tranh cử Biden - Harris đã huy động được. Tính đến cuối tháng 6, chiến dịch Biden - Harris có 96 triệu USD, theo số liệu từ Ủy ban Bầu cử Liên bang Mỹ ngày 20/7. Trong khi đó, chiến dịch Trump - Vance hiện có 128 triệu USD.

ActBlue, nền tảng gây quỹ cho đảng Dân chủ, cho biết các nhà quyên góp nhỏ đóng góp thêm hơn 46,7 triệu USD sau khi bà Harris tuyên bố tranh cử tổng thống. "Đây là số tiền huy động lớn nhất một ngày trong mùa bầu cử năm 2024", ActBlue thông báo trên mạng xã hội.

Nhiều đảng viên Dân chủ tin rằng bà Harris hội đủ sự ủng hộ trong đảng, và sẽ tạo ra sự chia rẽ, phẫn nộ nếu Phó tổng thống bị gạt sang một bên. Bà Harris còn là tiếng nói mạnh mẽ của đảng Dân chủ về quyền phá thai, một trong những vấn đề được cử tri quan tâm nhất trong cuộc đua vào Nhà Trắng năm nay.

"Ngay cả khi mọi người chưa chấp nhận quyết định quan trọng mà Tổng thống Biden đưa ra, sự đoàn kết đang hình thành quanh sự thật là Phó tổng thống Harris có vị thế tốt nhất, phù hợp nhất và có thể chiến thắng", Shaunna Thomas, giám đốc điều hành nhóm ủng hộ quyền phá thai UltraViolet, nói với WSJ.