Tổng thống Volodymyr Zelensky ngày 24/6 thông báo bổ nhiệm chuẩn tướng Andriy Gnatov thay thế trung tướng Yuriy Sodol làm Tư lệnh lực lượng hỗn hợp thuộc lực lượng vũ trang Ukraine. Đây là vị trí chỉ huy quan trọng trong quân đội Ukraine, phụ trách các mặt trận miền nam và miền đông, nơi chứng kiến các trận đánh ác liệt nhất với Nga.

Ông Zelensky không nêu lý do dẫn đến quyết định cách chức Sodol, nhưng nó được đưa ra vài giờ sau khi Bohdan Krotevych, chỉ huy Tiểu đoàn Azov của Ukraine, ngầm cáo buộc một tướng chỉ huy kém cỏi trên chiến trường, khiến hàng nghìn binh sĩ Ukraine thiệt mạng.

"Tôi đã gửi thư lên Cơ quan Điều tra Quốc gia (SBI), kêu gọi điều tra một tướng quân đội, người mà theo tôi đã khiến nhiều binh sĩ Ukraine thiệt mạng hơn cả bất kỳ tướng Nga nào", ông Krotevych viết trên Telegram. "Tất cả binh sĩ đều hiểu tôi đang nhắc đến ai, bởi 99% quân đội ghét ông ta vì những gì ông ta đã làm".

Đơn tố cáo được Krotevych đệ trình sau nhiều tháng các sĩ quan, binh sĩ Ukraine liên tục than phiền về những mệnh lệnh "phi lý" được chỉ huy cấp cao đưa ra, khiến nhiều đơn vị xung kích hứng chịu thương vong nặng nề trong tình cảnh thiếu thốn nghiêm trọng về đạn dược và nhân lực.

SBI xác nhận đã tiếp nhận khiếu nại của ông Krotevych và đã xem xét nội dung, nhưng không nêu danh tính tướng bị điều tra. Ukrainska Pravda dẫn nguồn tin nói đó là trung tướng Sodol.

Trung tướng Yuriy Sodol. Ảnh: Army Inform

Ông Sodol sinh năm 1970 ở thành phố Chuhuiv, vùng Kharkov, là con một gia đình quân nhân. Ông học tập tại Mariupol, vùng Donetsk trước khi vào Trường Chỉ huy Pháo binh Sumy và tốt nghiệp năm 1992.

Sodol còn tốt nghiệp Học viện Quốc phòng Ukraine với chuyên ngành chỉ huy và kiểm soát quân đội năm 2002. Năm 2007, ông được bổ nhiệm làm chỉ huy Lữ đoàn dù độc lập số 25.

Sodol từng tham gia tác chiến với lực lượng ly khai ở miền đông Ukraine năm 2014. Tháng 1/2015, ông được bổ nhiệm là phó chỉ huy Lực lượng Lính dù Xung kích, tiếp đó là tư lệnh thủy quân lục chiến Ukraine từ tháng 3/2018.

Tháng 2/2022, sau khi Nga mở chiến dịch ở Ukraine, Sodol tham gia tác chiến gần thành phố Volnovakha, vùng Donetsk, tổ chức một đợt phản công thành công rồi rút quân.

Ông này từng tham gia chiến dịch phòng thủ Mariupol trước khi thành phố thất thủ, rồi rút về Ugledar làm chỉ huy một nhóm tác chiến ở Donetsk. Sodol từng hứng nhiều chỉ trích vì ra lệnh cho binh sĩ cố thủ đầu cầu bờ đông sông Dnieper, vùng Kherson, cuối năm ngoái mà không có hỏa lực yểm trợ. Một binh sĩ dưới quyền Sodol mô tả đây là "nhiệm vụ tự sát".

Thủy quân lục chiến Ukraine mở chiến dịch vượt sông Dnieper và chiếm được làng Krynki để thiết lập đầu cầu ở bờ đông sông từ tháng 10/2023. Họ từng hy vọng có thể dùng khu vực này làm bàn đạp để tiếp tục tiến sâu vào lãnh thổ do Nga kiểm soát ở phía nam.

Tuy nhiên, tình trạng thiếu vũ khí, đạn được nghiêm trọng của lực lượng Ukraine ở đầu cầu đã tạo điều kiện để quân đội Nga có thể phản kích. Ukraine phải liên tục đưa quân vượt sông để giữ đầu cầu, do binh sĩ ở Krynki thương vong rất lớn vì hỏa lực Nga.

Dù vậy, Sodol vẫn được bổ nhiệm làm tư lệnh lực lượng liên quân Ukraine ngày 11/2, trong đợt cải tổ của Tổng thống Zelensky. Hai tháng sau, trung tướng này tiếp tục được bổ nhiệm lãnh đạo nhóm tác chiến - chiến lược Khortytsia của Ukraine. Tổng thống Zelensky từng tuyên bố rằng nhóm tác chiến - chiến lược Khortytsia là đơn vị được triển khai đến khu vực "nóng nhất" ở tiền tuyến.

Nhà hoạt động, blogger quân sự Ukraine Serhiy Sternenko cũng nhiều lần công kích Sodol liên quan tới chiến dịch "nướng quân" ở Krynki. Ngày 20/5, Sternenko mô tả quyết định bổ nhiệm Sodol chỉ huy nhóm tác chiến - chiến lược Khortytsia là "thảm họa về mặt nhân sự".

"Điều tôi quan tâm là các chỉ huy tiểu đoàn, lữ đoàn bị đưa ra xét xử vì để mất tiền đồn, nhưng tướng phụ trách lại không bị xét xử vì để mất các khu vực, thành phố hay tổn thất hàng nghìn binh sĩ", Krotevych viết.

Chuyên gia quân sự Andriy Kramarov, sĩ quan dự bị quân đội Ukraine, nhận định lính thủy đánh bộ là đơn vị tinh nhuệ, có thể tiến hành các chiến dịch đột kích thành công, nhưng họ không thể là lực lượng bảo vệ đầu cầu trong thời gian dài. Họ vẫn cần các lực lượng khác tiếp viện để duy trì đà tiến công, thay vì cố thủ trong các công sự tạm thời, hứng chịu hỏa lực pháo binh liên tục của đối phương.

Tuy nhiên, chuyên gia quân sự Pavel Narozhny, nhà sáng lập quỹ từ thiện Reaktivna Poshta, cho rằng "không thể đổ hết trách nhiệm lên Sodol, vì tướng này không phải người duy nhất duyệt kế hoạch tác chiến".

Chỉ huy Tiểu đoàn Azov Bohdan Krotevych. Ảnh: WSJ

Tổng thống Ukraine gần đây đã có những thay đổi nhân sự đáng kể trong nỗ lực cải tổ quân đội. Hồi tháng 2, ông Zelensky đã cách chức tư lệnh lực lượng vũ trang Ukraine Valery Zaluzhny và chỉ định tư lệnh lục quân Oleksandr Syrsky thay thế.

Gnatov, người thay thế Sodol, là cựu phó chỉ huy lực lượng miền nam quân đội Ukraine, giữ vai trò quan trọng trong nỗ lực giành lại phần lớn tỉnh Kherson từ lực lượng Nga.

Krotevych đánh giá đây là "một sĩ quan rất xứng đáng" với vị trí Tư lệnh lực lượng hỗn hợp. "Tôi hy vọng thông tin từ tiền tuyến báo về sẽ dần tốt hơn".

Trong khi đó, bà Mariana Bezhula, thành viên ủy ban quốc phòng tại quốc hội Ukraine, kém lạc quan hơn, cho rằng sa thải một tướng không thể giải quyết vấn đề đã "ăn sâu bám rễ" trong tư duy chỉ huy tác chiến của quân đội Ukraine. "Nếu không thay đổi các nguyên tắc của hệ thống chỉ huy, một quyết định về nhân sự sẽ không tạo ra điều gì khác biệt", bà nói.