Đối với Tổng thống Joe Biden, vaccine dư thừa có thể đóng vai trò là "phần thưởng" cho các đối tác của Mỹ, nhưng cũng là công cụ cần thiết cho y tế toàn cầu, có khả năng cứu sống hàng triệu người và giúp các nước trở lại cuộc sống bình thường, kể cả bạn bè lẫn đối thủ của Mỹ.

Tổng thống Biden tại Nhà Trắng ngày 21/4. Ảnh: AP.

Câu hỏi Biden đang phải cân nhắc là nên cung cấp bao nhiêu liều cho những bên đang cần vaccine nhất và bao nhiêu liều cho các đối tác của Mỹ. Câu trả lời dường như là chính quyền sẽ cung cấp phần lớn số vaccine thừa cho Covax, chương trình chia sẻ vaccine toàn cầu do Liên Hợp Quốc hậu thuẫn nhằm đáp ứng nhu cầu của các nước có thu nhập thấp hơn.

Mặc dù Mỹ chưa chốt tỷ lệ vaccine ủng hộ cho chương trình này, sự đóng góp của họ sẽ giúp ích rất lớn cho Covax khi chương trình đang bị chững lại vì đại dịch ở Ấn Độ và mới chỉ chia sẻ 76 triệu liều cho các nước nghèo.

Kho dự trữ vaccine Covid-19 ngày càng tăng không chỉ được coi là minh chứng cho sức mạnh của Mỹ mà còn là lợi thế toàn cầu của nước này. Hơn 50% người Mỹ đã tiêm ít nhất một liều vaccine và hơn 135 triệu người đã được tiêm chủng đầy đủ, giúp đưa tỷ lệ nhiễm và tử vong ở Mỹ xuống mức thấp nhất kể từ đầu đại dịch.

Nhiều quốc gia đã đề nghị Mỹ chia sẻ vaccine, nhưng hiện chỉ Mexico và Canada đã nhận được tổng cộng 4,5 triệu liều. Mỹ cũng công bố kế hoạch gửi vaccine cho Hàn Quốc để tiêm chủng cho 550.000 binh sĩ nước này.

Một quan chức Nhà Trắng cho biết kế hoạch chia sẻ vaccine của Mỹ vẫn trong giai đoạn chờ hoàn thiện. Nó là chủ đề của các cuộc tranh luận chính sách bên trong Nhà Trắng và các cơ quan liên bang, liên quan đến Covax, các nhà sản xuất và chuyên gia hậu cần.

"Đất nước chúng ta sẽ trở thành kho vaccine cho phần còn lại của thế giới", Biden nói vào ngày 17/5, khi ông tuyên bố Mỹ cam kết chia sẻ nhiều liều hơn. Ông nói thêm rằng so với các quốc gia khác như Nga và Trung Quốc, những bên đã tìm cách tận dụng vaccine để nâng cao vị thế trên trường quốc tế, "chúng tôi sẽ không sử dụng vaccine để các quốc gia khác phải báo đáp".

Tuy nhiên, quan hệ đối tác với quân đội Hàn Quốc cho thấy Mỹ có khả năng sử dụng kho vaccine để mang lại lợi ích cho một số đồng minh khá giả của mình. Không rõ liệu Hàn Quốc có cần trả tiền cho số vaccine từ Mỹ hay không. Hầu hết các liều vaccine dự kiến được tặng miễn phí.

Samantha Power, lãnh đạo Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) tuần trước nói tại Đồi Capitol rằng Mỹ nhiều khả năng "chia sẻ 75% liều dư thừa thông qua Covax. 25% còn lại sẽ được dự trữ để có thể triển khai song phương". Các quan chức chính quyền nhấn mạnh rằng Biden chưa chốt kế hoạch và mọi thứ vẫn có thể thay đổi.

Biden đã cam kết cung cấp cho các quốc gia khác 60 triệu liều AstraZeneca được sản xuất trong nước. Mỹ vẫn chưa cấp phép sử dụng vaccine này nhưng nó đã được chấp thuận rộng rãi trên khắp thế giới. Các liều do Mỹ sản xuất sẽ được vận chuyển ngay sau khi Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ kiểm tra độ an toàn.

Tổng thống cũng đã hứa sẽ chia sẻ 20 triệu liều Pfizer, Moderna và Johnson & Johnson hiện có. Họ dự kiến sở hữu nhiều liều hơn để chia sẻ trong những tháng tới.

Theo thỏa thuận với các nhà sản xuất, Mỹ kiểm soát việc sản xuất của các hãng vaccine trong nước. Gần đây Pfizer và Moderna mới bắt đầu xuất khẩu vaccine được sản xuất tại Mỹ cho khách hàng nước ngoài. Mỹ vẫn còn hàng trăm triệu liều đã đặt hàng, cả vaccine đã cấp phép và đang phát triển.

"Rõ ràng tình hình hiện giờ đầy thách thức vì rất nhiều quốc gia đang rất cần vaccine", Power nói, đồng thời gọi quyết định về nơi Mỹ sẽ gửi vaccine là "câu hỏi cấp bách".

Bà nói rằng những yếu tố tác động đến quyết định của Mỹ là "mối quan hệ giữa chúng ta với các quốc gia, y tế công cộng, quỹ đạo khoa học dịch tễ, đánh giá về nơi vaccine có thể phát huy hiệu quả tốt nhất, cơ sở hạ tầng và mức độ sẵn sàng của các quốc gia nhận vaccine".

Chính quyền Biden cũng đã cam kết ủng hộ 4 tỷ USD cho Covax để giúp họ mua và phân phối vaccine. Covax đã cam kết chia sẻ vaccine với hơn 90 quốc gia, bao gồm nhiều nước mà Mỹ có quan hệ "cơm chẳng lành canh chẳng ngọt".

Việc để Covax quyết định cách phân phối được coi là công bằng nhất. Cách làm này cũng có thể giúp Mỹ tránh bất kỳ hậu quả chính trị nào từ việc chia sẻ vaccine trực tiếp với các đối thủ.

"Đó không chỉ là biểu tượng của các giá trị Mỹ mà còn là chính sách y tế toàn cầu thông minh", Tom Hart, quyền giám đốc điều hành của ONE Campaign, tổ chức đã thúc giục chính quyền Biden chia sẻ vaccine nhanh hơn, nhận xét. "Có thể xảy ra đợt bùng phát dịch ở Triều Tiên, Iran hay những nước khác chúng ta có căng thẳng, tôi không muốn một biến thể bùng lên ở một nơi xa xôi nào đó trên thế giới có thể né các loại vaccine chúng ta hiện có".

Ngay cả khi phần lớn các liều mà Mỹ chia sẻ được phân phối thông qua Covax, "những bên nhận được sẽ biết rất rõ ràng những liều đó đến từ đâu", Power nói. "Mọi người sẽ hiểu rất rõ rằng đây là những liều vaccine của Mỹ, là kết quả của tài trí sự và sự hào phóng của người Mỹ".