Nga “trưng bày“ tên lửa 9M729 cho các tùy viên quân sự và truyền thông hôm 23/1

Mỹ kiên quyết phá INF

Thứ trưởng Ngoại giao Sergei Ryabkov mới đây thông báo Mỹ đã xác nhận với Nga rằng quyết định từ bỏ Hiệp ước các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) là quyết định cuối cùng.

Trong cuộc họp đầy bất ngờ có sự tham dự của các tùy viên quân sự nước ngoài cùng các cơ quan truyền thông hôm 23/1, Nga đã công khai các thông số của tên lửa 9M729 mà Mỹ và NATO cáo buộc vi phạm INF. Tuy nhiên, đại diện của phía Mỹ lại không có mặt.

Cũng tại cuộc họp, ông Ryabkov nhấn mạnh rằng yêu cầu của Mỹ đòi hủy diệt tất cả các tên lửa 9M729 là điều hoàn toàn không thể chấp nhận được đối với Nga. Theo ông Ryabkov, Nga sẵn sàng làm việc để duy trì sự tồn tại của INF, còn sự lựa chọn là vấn đề của Mỹ.

Bên cạnh đó, Thứ trưởng Ngoại giao Nga “nhắc nhở” Mỹ rằng máy bay tấn công không người lái của Mỹ nằm trong định nghĩa tên lửa hành trình mặt đất tầm trung được INF quy định. Moscow cũng đã đặt câu hỏi với Lầu Năm Góc về việc Mỹ sử dụng tên lửa mục tiêu có đặc điểm tương tự tên lửa đạn đạo tầm ngắn và tầm trung trên mặt đất.

Không ít chuyên gia Nga cho rằng Mỹ lợi dụng thử nghiệm hệ thống phòng thủ tên lửa để phát triển các loại tên lửa nằm trong danh mục cấm của INF. Trang Sputnik dẫn lời chuyên gia quân sự Vladimir Kozin gọi các cáo buộc của Mỹ đối với Nga về việc không tuân thủ INF là hành động vỏ bọc “che giấu thông tin” nhằm phá hủy INF.

Ông Kozin nói: “Người Mỹ tuyên bố ý định rời khỏi INF từ lâu. Tại sao họ muốn rút khỏi INF? Những lời buộc tội của họ đối với Nga rằng Moscow đã vi phạm hiệp ước là hoàn toàn sai sự thật. Sự thật thực tế là trong 17 năm trở lại đây, họ đã vi phạm hiệp ước hàng chục lần, khi thử nghiệm các hệ thống phòng thủ tên lửa, đã sử dụng tên lửa mặt đất tầm trung và tầm ngắn bị cấm”.

Mỹ thường xuyên sử dụng tên lửa tầm trung phóng từ mặt đất làm mục tiêu thử nghiệm hệ thống đánh chặn

Theo chuyên gia Nga, lý do chính khiến người Mỹ muốn rút khỏi hiệp ước là từ lâu họ đã quyết định chế tạo tên lửa hành trình mặt đất tầm trung hạt nhân và phi hạt nhân nhằm triển khai ở một số nước châu Âu trong tương lai. Ông Kozin cho rằng khi xé bỏ INF, Mỹ cố tình làm suy yếu sự ổn định chiến lược toàn cầu.

Chuyên gia Nga kết luận: “Liệu Mỹ có nhận thức được hậu quả từ quyết định của họ hay không? Tất nhiên, họ nhận thức được. Tuy nhiên, tham vọng toàn cầu, tuyên bố thống trị trong lĩnh vực quân sự, mong muốn bảo đảm sự vượt trội về vũ khí hạt nhân và tên lửa của họ rõ ràng là những vấn đề được đặt lên hàng đầu. Do đó, kết quả là họ rút khỏi hiệp ước này”.

Gợi ý mở của Nga

Trong khi đó, chuyên gia Nga Andrey Kortunov, Tổng Giám đốc Hội đồng Nga về các vấn đề đối ngoại, cho rằng những tuyên bố mới nhất của Nga và Mỹ cho thấy không thể có cơ hội để cứu vãn INF. Ông cho rằng trong vài năm tới, bất kỳ thỏa thuận mới nào đề cập đến vũ khí chiến lược sẽ rất khó khăn.

Trước hết là bối cảnh chính trị trong quan hệ Nga-Mỹ không có bất kỳ cuộc đàm phán cụ thể nào, thậm chí một cuộc gặp tiếp theo mà suốt nửa năm qua hai lãnh đạo vẫn không thể nhất trí được.

Ngoài ra, khủng hoảng chính trị trong nội bộ nước Mỹ chắc chắn sẽ biến bất kỳ cuộc đàm phán nào với Moscow thành mục tiêu đối đầu giữa Nhà Trắng và phe đối lập.

Cuối cùng, ở phương Tây lẫn phương Đông đều không có một phong trào phản chiến mạnh mẽ có thể buộc lãnh đạo coi việc kiểm soát vũ khí như một trong những ưu tiên đối ngoại của họ.

Với những luận điểm trên, chuyên gia Nga cho rằng sẽ có một “vùng chết” kéo dài, khi mọi nỗ lực khôi phục kiểm soát toàn diện đối với vũ khí chiến lược sẽ có rất ít cơ hội để thành công. Rủi ro xung đột sẽ tăng, chi phí kinh tế cho chạy đua vũ khí sẽ tăng và ngày càng có nhiều ý kiến chỉ trích.

Những nguy cơ này buộc Nga và Mỹ sớm muộn cũng phải quay trở lại bàn đàm phán. Chuyên gia Nga cho rằng nhiệm vụ của thời điểm hiện tại làm cho “vùng chết” ngắn nhất và việc quay trở lại thỏa thuận ít phức tạp nhất.

Nga khẳng định việc Mỹ đòi tiêu hủy tên lửa 9M729 là không thể chấp nhận

Ông Kortunov cho rằng dù INF hay START-3 không còn thì cũng không ai cấm Nga và Mỹ tuân thủ các hiệp ước này. Các chương trình hiện đại hóa kho vũ khí hạt nhân hiện nay của Nga và Mỹ đều không vượt ra ngoài giới hạn của các thỏa thuận trên. Một thỏa thuận không chính thức về việc giữ nguyên trạng trong lĩnh vực hạt nhân sẽ tránh được nhiều vấn đề nghiêm trọng và những chi phí lớn phát sinh.

Chuyên gia Nga khẳng định bất kỳ cuộc tham vấn Nga-Mỹ nào về nguyên tắc ổn định chiến lược trong tương lai đều rất hữu ích. Việc tiếp tục đối thoại có ý nghĩa tâm lý tích cực, duy trì được chiến lược chung và tích lũy những sáng kiến mới sẽ cho phép chuyển sang đối thoại cụ thể một cách nhanh hơn khi điều kiện chính trị cho phép.

Ông Kortunov cũng “gợi ý” thêm rằng có thể tận dụng “giai đoạn tạm dừng” hiện nay trong trong hợp tác Nga-Mỹ về vũ khí chiến lược để tham gia thảo luận với các quốc gia hạt nhân thứ ba. Nhiệm vụ này không đơn giản, đòi hỏi sự kiên nhẫn và tế nhị, song dứt khoát phải thực hiện.

Nga đề cập "bên thứ ba" trong nỗ lực duy trì INF

Việc Mỹ rút khỏi INF được chuyên gia Nga đánh giá là cái cớ tốt để bắt tay vào nhiệm vụ này vì quyết định rút khỏi INF chắc chắn động chạm đến quyền lợi của tất cả các thành viên “Câu lạc bộ hạt nhân”.

Chuyên gia Kortunov cho rằng Nga và Mỹ nên tập trung chuẩn bị cho hội nghị tiếp theo xem xét hiệu lực của Thỏa thuận không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), sẽ diễn ra vào năm 2020. Việc rút khỏi INF hay đặc biệt là không gia hạn START-3 sẽ gây ra những rủi ro lớn đối với chính sách không phổ biến vũ khí hạt nhân toàn cầu và Hội nghị rà soát lần tới hoàn toàn có thể sẽ là hội nghị cuối cùng.

Chuyên gia Nga nhấn mạnh diễn biến như vậy sẽ không phù hợp với lợi ích của cả Moscow và Washington. Mối quan tâm chung đến việc duy trì chính sách không phổ biến vũ khí hạt nhân có thể sẽ là động lực đủ mạnh cho hợp tác Nga-Mỹ ở mức hạn chế.