(Ảnh minh hoạ).

- Ai xôi lạc, bánh khúc đây?
- Chắc tiếng rao này là đặc sản của Hà Nội chị nhỉ? – Con bé cùng phòng với tôi cất tiếng hỏi.
- Ừ, tiếng rao đêm...
Đã 12h30 đêm rồi, tiếng rao quen thuộc của các cô chú lại vang lên đều đặn. Chúng tôi nghe nhiều đến mức như cái gì đó quen thuộc. Có những đêm thức đến tận hơn 1h sáng vẫn nghe xuất hiện tiếng rao ấy. Ban đầu tôi còn thắc mắc với đứa bạn cùng phòng là:
- Ê mày! Ở Hà Nội có kiểu rao hàng đặc biệt thế? Mày có nghe người ta rao “Tôi là bánh khúc đây không?
Nhỏ bạn nhìn tôi phì cười:
- Xôi lạc, bánh khúc đây, con ngố ạ! - Rồi hai đứa bật cười.
Thấm thoắt gắn bó với Hà Nội 4 năm, đó là những ngày tháng nuôi dưỡng tâm hồn tôi không còn ngây dại, bâng quơ như hồi mới từ quê ra. Tôi chứng kiến nhịp sống nơi đây tấp nập, hối hả, bon chen,… Nhưng giờ thì tôi thấm thía hơn nữa cái nhịp sống về đêm ở Hà Nội – im lặng, yên ắng và cực nhọc mưu sinh.
Rồi một ngày tôi bắt gặp câu hỏi: “Thế nào là miền đất đáng sống?”. Tôi chợt nghĩ ngay đến những tiếng rao đêm của Hà Nội – tiếng rao mà theo bé cùng phòng tôi bảo là đặc sản của Hà Nội.
Tôi chưa vội nói thế nào là một miền đất đáng sống, tôi ngẫm một chút về tiếng rao đêm, ngẫm một chút về những người bán hàng rong nơi phố phường tấp nập, nơi thủ đô phồn hoa này.
Về đêm, con người ta dường như ước muốn được về nhà, ăn bữa cơm với gia đình, được ngả lưng vào chiếc giường nghỉ ngơi sau ngày dài mệt nhọc. Thế nhưng những con người ngoài kia vẫn lặng lẽ với chiếc xe chở xôi, bánh khúc, ngô luộc, bánh rán đi khắp mọi ngõ ngách phố phường Hà Nội.
Về đêm, con người ta nhà nhà ấm cúng, chốt cửa cài then như thể đoàn viên. Vậy mà những người bán hàng rong vẫn lặng lẽ, âm thầm đạp chiếc xe trên con đường tĩnh lặng.

Ai biết được đằng sau xe hàng rong ấy là cả một gánh nặng trên vai, có thể là những đứa con đang học hành dang dở, có thể là người nhà bệnh tật, có thể là nỗi lo cơm áo, gạo tiền hằng ngày. Thế nên mới có những tiếng rao đêm.
Những đêm đi dạy thêm về, ngồi đợi xe bus, có cô lại mời gọi:
- Cháu ơi! Mua giúp cô mấy cái bánh với để cô còn về”.
Nhìn hình ảnh cô ấy gầy guộc, giản dị, ăn mặc chân phương và khuôn mặc khắc khổ, lòng đột nhiên se lại. Trộm nghĩ: “Làm thế nào để không còn những con người khắc khổ như này nữa đây?”
Rồi ngày lễ 8/3, con đường tràn ngập sắc hoa và quà. Đó là ngày mà tất cả phụ nữ trên thế giới được tôn vinh, được nhận những món quà tuyệt vời. Tôi cũng xúng xính váy áo đi chơi, đang mải miết phấn khởi với cuộc vui, đột nhiên nhìn qua lớp kính xe bus, thấy bóng dáng người phụ nữ tầm 40 tuổi gì đấy đang cầm chiếc xẻng xúc từng xẻng đất bồi vào đường. Có gì đó nhói trong lòng, thiết nghĩ: “Cái quan tâm của người phụ nữ ấy đâu phải là hoa, là quà, mà đó là sự ấm no, bình yên cho gia đình họ”.
Có một tối trời mưa tầm tã, tôi vội vã cầm chiếc ô phi nhanh ra bến xe bus về nhà kẻo muộn. Vừa chạy, tôi đột nhiên khựng lại khi thấy trên cầu đi bộ Nguyễn Chí Thanh có một người phụ nữ thân hình bé nhỏ, gầy rộc đang gánh một gánh ổi đi rất nhanh, không áo mưa, không ô, chỉ có độc chiếc nón cũ kỹ nhuốm màu sương gió. Trái tim tôi như có gì đó chặn lại, cổ họng nghẹn ứ. Tôi nghĩ về số phận những con người bé nhỏ kia.
Rồi có những sáng đi học thể dục rất sớm, 5h30 đã lọ mọ đi mua xôi còn lấy sức học. Gặp cô bán xôi cười nói xởi lởi:
- Ôi! Các con đi học sớm thế?
Thiết nghĩ: “Cô dậy để chuẩn bị xôi còn sớm hơn bọn con nhiều mà”.
Và còn nhiều lắm những khuôn mặt khắc khổ mà tôi gặp trên đường hàng ngày, tất cả như phơi bày ra một cuộc sống mưu sinh đầy vất vả.

Tôi chẳng phải chính trị gia, chẳng am hiểu nhiều về chính trị, chẳng vội bận tâm đến những chính sách vĩ mô mà nhà nước đề ra.
Tôi chỉ biết rằng miền đất đáng sống là nơi không còn những con người lầm lũi, mưu sinh trong đêm đông lạnh giá, trưa hè oi ả. Là nơi không còn những con mắt ráo hoảnh dành cho nhau.
Mỗi ngày trôi qua, tiếng rao đêm tôi vẫn nghe đều đặn, có lẽ những người cất lên tiếng rao đêm vẫn cứ âm thầm và đầy cam chịu. Cứ nghĩ đến cảnh mình được cuộn tròn chăn ấm, nệm êm giữa mùa đông lạnh giá, còn những con người ngoài kia chân tay ê buốt vẫn phải lăn lộn để bản thân, gia đình được ăn no, mặc ấm. Họ chẳng quan tâm đến cái gì gọi là “ăn ngon, mặc đẹp” như người ta vẫn nói về cuộc sống của thế kỷ hiện đại cả. Ấm cái thân, no cái bụng nghe tưởng chừng như đơn giản nhưng nhiều người vẫn còn không có được điều đó. Nghe mới bi ai làm sao?
Nhiều lúc sực nghĩ mình có trái tim ấm nóng nhưng có làm được gì cho những con người ngoài kia không? Trong khi mình cũng đang vất vả làm việc lo cho chính bản thân và gia đình. Chỉ khác biệc với những con người khắc khổ kia đó chính là mình không phải cất lên những tiếng rao đêm…
Chẳng có một ai muốn đêm đông lạnh giá phải lọ mọ đi rao hàng kiếm tiền cả, chẳng ai muốn giữa cái nắng gắt gỏng đến bỏng da, bỏng thịt phải ngồi ngoài đường để kiếm kế sinh nhai cả. Mồ hôi rơi, nước mắt rơi, dáng người cứ thế hao mòn, liệu bạn có muốn mình có cuộc sống như vậy hay không? Hiện thực vẫn là hiện thực, trốn tránh hiện thực nghiệt ngã chỉ tội làm cho bản thân mình thêm vô cảm và ích kỷ hơn thôi. Ta ấm no, người khác cũng muốn ấm no. Ta hạnh phúc, người khác cũng muốn hạnh phúc. Nhưng đó lại là khát khao cháy bỏng của cơ số người ngoài kia.
Một tiếng rao đêm canh cánh một nỗi lòng...