Còi báo động không kích vẫn vang lên hàng ngày và tiếng đạn pháo liên tục vọng lại từ phía xa, nhưng Kharkov, thành phố lớn thứ hai Ukraine, giờ đây đã thoát khỏi tầm pháo kích, khi quân đội Ukraine đẩy lùi lực lượng Nga sau chiến dịch phản công quyết liệt.

Sau gần ba tháng trú ẩn dưới lòng đất, cư dân thành phố và các ngôi làng xung quanh cuối cùng đã có thể lần đầu tiên ra khỏi hầm để quay về nhà. Những gì họ tìm thấy chỉ là đống hoang tàn, đổ nát còn lại, hậu quả của những đợt oanh kích dữ dội.

Ông Yuri Emets bên ngoài ngôi nhà bị phá hủy một phần của mình ở làng Vilkhivka. Ảnh: NY Times.

Yuri Emets, 56 tuổi, trở về vào tuần trước và nhìn thấy tầng hai ngôi nhà của mình tại làng Vilkhivka bị đạn pháo thổi tung. Thi thể 7 binh sĩ Ukraine bị bỏ lại sau nhà kho trong vườn. Dường như họ đã nấp dưới tầng hầm của ngôi nhà trước khi bị lực lượng Nga phát hiện trong giao tranh.

"Con trai cả của tôi đang trong quân đội", ông Emets nói, giữa những tiếng khai hỏa của đơn vị pháo binh Ukraine từ quả đồi gần đó. "Những người đã ngã xuống ở đây cũng giống như con trai tôi. Tôi sẽ không thể ngủ đêm nay".

Ông cùng vợ và các con rời làng hồi đầu tháng 3, hai tuần sau khi xung đột nổ ra. Lực lượng Nga tiến qua từ bên kia biên giới dường như đã sử dụng nhà của ông như một vị trí chiến đấu, đỗ một chiếc xe tăng ngay lối vào nhà.

Khu vườn của ông đầy vỏ đạn, hố đạn pháo và vô số dấu vết giao tranh. Những chiếc xe quân sự bị bắn cháy nằm chắn ngang đường, nhiều thi thể nằm rải rác khắp làng.

Tại thị trấn Velyka Danylivka gần đó, Ivan Petrovich Voytenko, tài xế xe tải 69 tuổi, cho biết ông gần như ngã quỵ vì sốc khi phát hiện nhà mình trúng rất nhiều đạn pháo. "Nhưng dù sao vẫn tốt khi các bức tường còn nguyên. Có lẽ chúng tôi có thể sửa lại nó", ông nói.

Voytenko và gia đình 6 người của ông sơ tán từ hôm 24/2, ngày Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine, vì nhà ông nằm ngay gần một căn cứ quân sự Ukraine.

Chướng ngại vật nằm ngổn ngang trên một con đường ở ngoại ô phía bắc Kharkov. Ảnh: NY Times.

Gia đình đến sống nhờ nhà em gái cách đó vài km, nhưng nơi này cũng không an toàn hơn là mấy. Khi họ đang trú ẩn dưới tầng hầm, ngôi nhà bị trúng tên lửa.

"Lúc đó, tất cả chúng tôi đều hoảng loạn, trẻ em và phụ nữ thi nhau la hét", ông Voytenko kể. "Cuối cùng, chúng tôi cũng thoát ra được".

Bây giờ, bầu không khí tương đối yên bình đã quay về với Kharkov. Một số nhà hàng và quán cà phê bắt đầu mở cửa và dịch vụ xe buýt đã hoạt động trở lại. Nhưng giao tranh vẫn diễn ra dữ dội chỉ cách đó vài km về phía bắc, nơi các lực lượng Nga đang pháo kích dồn dập vào những vị trí phòng thủ của Ukraine gần biên giới.

Tại làng Pytomnyk, một khẩu đội súng cối của Ukraine cuối tuần trước giao tranh với lực lượng Nga chỉ cách đó hơn ba km, nhằm đẩy đối phương lùi xa hơn.

Binh sĩ Ukraine cũng kiểm tra các nhà máy bị ném bom và nhà kho từng bị lực lượng Nga chiếm đóng ở làng Tsyrkuny, phía đông bắc Kharkov, trong khi lính cứu hỏa căng mình chiến đấu với đám cháy do đợt bắn phá mới nhất của Nga ở Derhachi, phía tây bắc Kharkov.

Ở Saltivka, khu phố phía bắc Kharkov bị tàn phá nghiêm trọng nhất trong chiến sự, người dân bắt đầu trở về các khu chung cư đầy lỗ đạn. Trên đường phố là hàng loạt xe cộ cháy rụi và chướng ngại vật. Hàng trăm người xếp hàng mỗi ngày quanh các khu dân cư, hy vọng nhận được thực phẩm do các tình nguyện viên phân phát.

Các khu chợ ở Saltivka bị hư hại nặng nề với nhiều gian hàng bị cháy xém và những cột kim loại bị xoắn lại, dường như do sức ép từ những vụ nổ. Dù vậy, một số khu vực đã mở cửa trở lại, trong đó có cả các quầy bán hoa. Olga Pavlienko, một người dân địa phương, tuần trước đã tới chợ và mua nhiều loại hoa đủ màu sắc.

"Những bông hoa này chữa lành tâm hồn chúng tôi", cô nói. "Chúng tôi đã chịu không ít khổ sở rồi và tôi mong hòa bình sẽ sớm được lập lại".

Nhưng những người khác trong thành phố vẫn còn quá sợ hãi và không mạo hiểm ra ngoài. Họ kiên trì chờ đợi thông tin từ chính phủ rằng mọi thứ đã an toàn. Hàng trăm người vẫn trú ẩn trong một ga tàu điện ngầm đông đúc, một số quấn chăn ngồi trên sân ga.

Cục diện chiến trường đông Ukraine sau hơn 80 ngày giao tranh. Bấm để xem chi tiết.

Song cũng có những người vừa đáp chuyến tàu để trở về nhà hay đoàn tụ với người thân. Lesya Bondaletov là một trong số đó. Bà vừa trở về Kharkov từ miền tây Ukraine và được chồng bà, ông Anatoliy, 52 tuổi, một quân nhân Ukraine, ra đón.

Họ đã phải xa nhau kể từ khi xung đột nổ ra. Ông nhận nhiệm vụ canh gác một tòa nhà chính quyền ở Kharkov trong thời kỳ đầu chiến sự, trước khi nó bị trúng hai tên lửa, khiến hơn 20 người thiệt mạng.

Nhưng ngay cả khi cuộc sống dần trở lại bình thường, Kharkov vẫn bị giới nghiêm. Đêm đến, mọi ánh đèn vụt tắt theo lệnh giới nghiêm như một lời nhắc nhở về xung đột. Cuộc sống bình thường lại lùi xa và thành phố chìm trong bóng tối để tránh các cuộc pháo kích từ Nga. Ánh sáng duy nhất đến từ những tên lửa phóng lên bầu trời.