Trước khi Nga phát động tấn công Ukraine vào ngày 24-2, nhiều nhà quan sát đã nhìn vào sức mạnh chiến đấu áp đảo của Nga và nghĩ rằng Nga sẽ nhanh chóng giành chiến thắng.

Nga vượt trội về quy mô, Ukraine chiếm ưu thế ở mọi yếu tố khác

Vì Nga có ngân sách quốc phòng 62 tỉ USD và nắm giữ lợi thế về số lượng đối với các hệ thống vũ khí như xe tăng, pháo, trực thăng tấn công và máy bay, câu hỏi mà nhiều nhà quan sát đặt ra không phải là Nga có chiến thắng hay không mà là Nga sẽ chiến thắng nhanh như thế nào.

Điều mà các nhà quan sát và nhà phân tích trên không tính đến là hiệu suất trong thời gian xảy ra chiến tranh bị ảnh hưởng bởi nhiều thứ chứ không chỉ là việc hệ thống vũ khí hoạt động như thế nào.

Trang Business Insider dẫn ý kiến của ông Liam Collins, Giám đốc sáng lập viện chiến tranh hiện đại thuộc Học viên quân sự West Point (Mỹ) nói rằng sự thành công trên chiến trường còn là kết quả của chiến lược, sự triển khai hoạt động, học thuyết, huấn luyện, sự lãnh đạo, văn hóa quân sự và ý chí chiến đấu.

Nga đã và đang tiếp tục nắm giữ ưu thế vượt trội về quân số và hệ thống vũ khí, nhưng Ukraine lại nắm ưu thế về các yếu tố khác.

Cải cách quốc phòng

Năm 2014, Ukraine đã tiến hành cuộc đánh giá toàn diện về an ninh quốc gia và quốc phòng. Tháng 5-2016, Tổng thống Ukraine khi đó là ông Petro Poroshenko đã ban hành Thông cáo về Phòng thủ chiến lược của Ukraine, trong đó yêu cầu cải cách sâu rộng khắp trong lực lượng quốc phòng ở năm hạng mục: chỉ huy và kiểm soát, lập kế hoạch, hoạt động, y tế - hậu cần, và phát triển lực lượng một cách chuyên nghiệp. Mục tiêu là đến năm 2020 Ukraine phải tạo ra một lực lượng có khả năng hoạt động theo tiêu chuẩn của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Binh sĩ Ukraine và xe bọc thép chở quân tại chốt kiểm soát gần thị trấn Slaviansk (miền Đông Ukraine) tháng 5-2014. Ảnh: Baz Ratner/REUTERS

Trong sáu năm tiếp theo, Ukraine đã cải cách quân đội với sự sự giúp đỡ của các cố vấn, huấn luyện viên quân sự và thiết bị của phương Tây.

Kinh nghiệm chiến trường

Trước lúc Nga tấn công Ukraine vào ngày 24-2, Ukraine đã xây dựng một lực lượng chuyên nghiệp với văn hóa khuyến khích sự chủ động của các chỉ huy cấp dưới trên chiến trường. Những sáng kiến này được đưa ra khi các mệnh lệnh chiến trường ban đầu không còn phù hợp với tình hình đã thay đổi.

Trước khi các cải cách được ban hành, những trung úy và đại úy đang tham gia các cuộc giao tranh trên bộ không thể tự đưa ra quyết định mà phải xin phép trước khi họ có thể hành động.

Binh sĩ Ukraine sau khi giải phóng khu vực sân bay Hostomel hồi tháng 4. Ảnh: Jana Cavojska/SOPA Images/LightRocket/ Getty Images

Tích lũy kinh nghiệm chiến trường từ tám năm chiến đấu ở Donbass và sáu năm nhận được sự huấn luyện và cố vấn của phương Tây, quân đội Ukraine năm 2022 không giống như năm 2014 và đã khiến Nga ngạc nhiên. Trên thực tế, quân đội Ukraine vượt trội hơn quân đội Nga gần như về mọi mặt trừ quy mô.

Kết quả là, cuộc xung đột Nga-Ukraine lần này là sự chứng kiến cuộc đọ sức giữa một lực lượng lớn nhưng được đào tạo yếu với một lực lượng nhỏ hơn nhưng được đào tạo bài bản và đầy quyết tâm. Khi cuộc chiến chuyển sang phía Đông, mức độ chuyên nghiệp, sự sung sức, văn hóa quân sự và sự lãnh đạo, quyết tâm của Ukraine vẫn không đổi.

Trình độ của binh sĩ và trang thiết bị quân sự của Nga vẫn không đổi và lực lượng được đào tạo kém của họ lại không thể khắc phục trong vài tuần hay vài tháng. Trong khi đó, Ukraine đã có sáu năm để cải tổ quân đội.

Triển khai quân chiến đấu

Nhiều báo cáo truyền thông tập trung vào thực tế là việc các lực lượng Nga di chuyển từ phía bắc Ukraine để hỗ trợ các hoạt động ở phía đông Ukraine sẽ làm tăng khả năng Nga chiếm thành công khu vực phía đông Ukraine.

Binh sĩ Ukraine ở Donbass hồi tháng 4. Ảnh: di‌ego Herrera Carcedo/Anadolu Agency/ Getty Images

Tuy nhiên, một điều thường bị bỏ qua đó là Ukraine cũng có thể di chuyển lực lượng về phía đông. Dĩ nhiên một phần nhỏ lực lượng Ukraine sẽ vẫn bảo vệ thủ đô Kiev. Khi Ukraine di chuyển quân về phía đông, điều đó có nghĩa là tỉ lệ tổng thể giữa lực lượng Nga và lực lượng Ukraine khó có thể thay đổi nhiều trừ phi Nga quyết định điều thêm quân.

Nga dường như không thể thay đổi cách sử dụng quân khi họ gặp phải sự phản kháng quyết liệt từ Ukraine.

Mặc dù tướng Alexander Dvornikov đã được bổ nhiệm để chỉ huy các hoạt động của Nga tại Ukraine nhưng sự bổ nhiệm này dường như không đem lại nhiều thay đổi trên thực địa.

Các hoạt động trong vài tuần qua đã chứng tỏ rằng Nga vẫn không thể tiến hành các cuộc tấn công quy mô lớn để giúp nước này kiểm soát lãnh thổ Ukraine.

Sự thay đổi thực sự duy nhất mang lại hy vọng cho Nga là địa hình địa lý.

Vùng đất ở phía bắc Ukraine gồm phần lớn là đất ngập nước, điều này buộc Nga phải bám vào con đường và do đó hạn chế số lượng các tuyến đường mà nước này có thể sử dụng để hành quân về Kiev.

Địa hình ở phía đông Ukraine có địa hình thoáng mở hơn và sẽ cho phép Nga di chuyển quân và xe tăng theo nhiều tuyến đường thay vì một tuyến.

Viện trợ quân sự quan trọng

Một chìa khóa khác giúp Ukraine ngăn chặn được lực lượng lớn hơn nhiều như Nga là khả năng thay thế nhanh chóng thiết bị quân sự đã cạn kiệt hoặc bị phía Nga phá hủy.

Binh sĩ Ukraine với tên lửa chống tăng FGM-148 Javelin trong một cuộc tập trận ở phía tây Ukraine tháng 5-2021. Ảnh: Volodymyr Tarasov/ Ukrinform/Barcroft Media/Getty Images

Viện trợ quân sự của phương Tây kể từ khi bắt đầu nổ ra xung đột tháng 2 hoàn toàn đóng vai trò quan trọng giúp Ukraine tiếp tục thành công. Nhu cầu của Ukraine không thay đổi kể từ đó.

Như Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba nói trong cuộc gặp các quan chức NATO hồi tháng 4, danh sách mong muốn của ông chỉ có ba thứ, đó là vũ khí, vũ khí và vũ khí.