Quân đội Nga gần đây huy động hàng chục nghìn binh sĩ để tấn công Kupyansk, thành phố chiến lược về giao thông, kết nối mạng lưới đường sắt và đường bộ ở đông bắc Ukraine. Nga từng chiếm được thành phố này vào đầu chiến sự, song phải rút khỏi Kupyansk trong chiến dịch phản công chớp nhoáng của Ukraine vào tháng 9/2022.

Giao tranh tại đây đang diễn ác liệt, khi lực lượng Nga cứ vài ngày lại mở một đợt đột kích nhằm xuyên thủng phòng tuyến đối phương.

"Tình hình tại đây rất tồi tệ", Gleb Molchanov, thành viên đơn vị điều khiển máy bay không người lái (UAV) của Ukraine tại mặt trận Kupyansk, tỉnh Kharkov, cho biết.

Quân đội Nga đã đạt được một số thắng lợi chiến thuật, đánh bật lực lượng Ukraine ra khỏi một số ngôi làng và cánh rừng, song chưa thể chiếm được Kupyansk. Molchanov chia sẻ video anh quay ngày 4/1, cho thấy khoảng 10 xe tăng, thiết giáp Nga phát nổ do bị UAV Ukraine tập kích gần làng Sinkovka, cách thành phố Kupyansk khoảng 6 km về phía đông bắc.

Theo Molchanov, lực lượng Nga khó đạt được đột phá lớn tại Kupyansk và cả các mặt trận khác trước mối đe dọa từ UAV, loại khí tài có giá rẻ song có thể gây ra sát thương cao. Ukraine trước đó đã từ bỏ chiến dịch phản công để chuyển sang chiến lược "phòng ngự chủ động", nên chiến sự tại Ukraine thời gian tới nhiều khả năng sẽ tiếp tục duy trì ở trạng thái "đóng băng" như hiện nay.

"Không bên nào biết phải làm gì để có thể tiến công. Tất cả mọi thứ khi tấn công đều bị phá hủy bởi UAV hoặc đạn pháo", Molchanov cho hay.

UAV, đặc biệt là dòng góc nhìn thứ nhất (FPV), hiện là một trong các vũ khí chủ đạo tại chiến trường Ukraine. UAV FPV được điều khiển từ xa bằng tay cầm và bộ thiết bị đeo trên đầu, giúp người sử dụng có góc nhìn chân thực giống như đang ngồi trong buồng lái. Phạm vi hoạt động của chúng là khoảng 15 km, tùy thuộc vào tải trọng.

Ưu điểm lớn nhất của dòng khí tài này là số lượng, do chúng có giá thành rẻ, dễ sản xuất, có thể lắp ráp ngay trên chiến trường. Molchanov cho biết đội của anh có thể dễ dàng mua UAV FPV từ các nền tảng bán hàng trực tuyến, với giá khoảng 400 USD mỗi chiếc.

Phi công UAV Ukraine Gleb Molchanov trong bức ảnh đăng ngày 25/1. Ảnh: Guardian

Tuy có giá thành thấp, UAV FPV có thể đảm nhiệm nhiều vai trò khác nhau như theo dõi hoạt động di chuyển của đối phương, chỉ thị mục tiêu cho pháo binh, hay sử dụng làm vũ khí tự sát để tập kích bộ binh và các khí tài hạng nặng có giá đắt gấp hàng nghìn lần. Nó cũng có thể được dùng để thả đầu nổ, song phương pháp này ít được ứng dụng hơn.

"Sự xuất hiện của UAV đã khiến học thuyết chiến tranh truyền thống của NATO trở nên lỗi thời", Molchanov nhận định.

Theo chiến thuật NATO, các cuộc tấn công được tiến hành theo hình thức tác chiến binh chủng hiệp đồng, phát huy sức cơ động và hỏa lực của xe tăng, thiết giáp hiện đại để chọc thủng phòng tuyến đối phương, từ đó phát triển mũi tiến công sâu hơn.

Chiến thuật này từng được quân đội Ukraine áp dụng trong giai đoạn đầu của chiến dịch phản công, song đã thất bại do vấp phải phòng tuyến kiên cố được gài mìn dày đặc của Nga, buộc Kiev phải chuyển sang cách đánh truyền thống, tổ chức các trận đánh nhỏ để hạn chế thương vong.

Lực lượng Ukraine tác chiến trong bức ảnh đăng ngày 25/1. Ảnh: Quân đội Ukraine

Sự nổi lên của UAV FPV, loại vũ khí được coi là "khắc tinh của xe tăng" khi có thể hạ gục chúng chỉ bằng một đòn tấn công tự sát vào những vị trí hiểm yếu nhất, càng khiến vai trò của các phương tiện chiến đấu hạng nặng tại Ukraine bị lu mờ.

Việc các phương tiện đóng vai trò xung kích, yểm trợ cho bộ binh trở nên "mong manh" hơn trước sức hủy diệt của UAV khiến cả hai bên đang phải đối mặt với tình thế "dễ thủ, khó công", theo Molchanov. "Đây là cuộc chiến giữa giáp và đạn. Đạn hiện là bên thắng thế", anh cho hay.

Molchanov nhận định Nga sẽ không thể xuyên thủng được phòng tuyến ở Kupyansk cho tới khi tìm được giải pháp để đối phó UAV FPV.

"Chúng ta đang ở trong tình trạng bế tắc về công nghệ", anh nói. "Tôi không nghĩ họ sẽ chiếm được Kupyansk. Không bên nào có thể chiến thắng trừ khi tìm được chiến thuật mới hoặc đạt được tiến bộ công nghệ".

Một mẫu UAV FPV của Ukraine. Ảnh: Guardian

Một phương án mà Nga và Ukraine đang hướng tới để chống UAV FPV là tăng cường trang bị hệ thống tác chiến điện tử cầm tay cho phương tiện chiến đấu. Bộ Quốc phòng Nga ngày 14/1 thông báo bắt đầu gắn thiết bị gây nhiễu "Sania" trên xe tăng tại chiến trường Ukraine. Thiết bị này có khả năng phát hiện mục tiêu ở khoảng cách 1,5 km, đánh chặn trong phạm vi một km, có thể gắn lên giáp lồng trên nóc xe tăng, cung cấp khả năng bảo vệ từ mọi hướng.

Bộ trưởng Chuyển đổi số Ukraine Mykhailo Fedorov ngày 23/1 công bố mẫu hệ thống tác chiến điện tử cỡ nhỏ tên "AD Counter FPV", có phạm vi hoạt động 250 mét và mất 0,5 giây để khởi động. Nó được trang bị giá đỡ ba chân nên có thể gắn lên phương tiện chiến đấu như xe tăng, thiết giáp. Nhà sản xuất cũng đã chế tạo một phiên bản có thể nhét gọn trong balô, giúp tăng tính cơ động khi triển khai.

Thời tiết lạnh giá trong mùa đông cũng có thể hạn chế bớt năng lực hoạt động của UAV FPV, do nhiệt độ thấp khiến chúng nhanh hết pin. Ukraine được cho là bên chịu tác động lớn hơn bởi hiện tượng này, do Kiev phụ thuộc nhiều vào dòng UAV giá rẻ chạy bằng pin hơn đối phương.

Vị trí Kupyansk và các khu vực lân cận. Đồ họa: RYV