Mới đây, huyền thoại bóng đá Diego Maradona qua đời sau quãng thời gian dài chống chọi với bệnh tật. Tờ Clarin của Argentina cho biết ông có một khối u màng não.

Các bác sĩ đã yêu cầu Maradona phẫu thuật ngay lập tức để loại bỏ khối u. Nguồn tin ở Argentina tiết lộ huyền thoại của CLB Napoli đã có dấu hiệu hồi phục, nhưng sau đó tim ngừng đập.

Bệnh lý xuất hiện ở mọi lứa tuổi

PGS.TS Đồng Văn Hệ, Chủ tịch Hội Phẫu thuật Thần kinh ASEAN, Giám đốc Trung tâm Phẫu thuật thần kinh, Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức (Hà Nội), cho biết não nằm trong hộp sọ, bên ngoài có một lớp màng bao xung quanh. Khối u ở ngay màng được gọi là u màng não.

Vị trí khối u này chiếm 15% trong số các loại u não. Đây là bệnh lý ở mọi lứa tuổi, giới tính. Tuy nhiên, tỷ lệ u xuất hiện ở người lớn nhiều hơn trẻ em, nữ nhiều hơn nam.

Khối u não nhiều loại, trong đó có ác tính và lành tính. Khối u ác tính (ung thư) bắt nguồn từ não được gọi là u não nguyên phát. Ngoài ra, bệnh nhân còn có thể mắc bệnh do ung thư từ nơi khác của cơ thể di chuyển đến.

Tiến sĩ Hoàng Công Tình, Trưởng khoa Hồi sức tích cực - Chống độc, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hòa Bình, cho hay người bệnh có thể bị di căn từ ung thư phổi, trung thất, vòm họng,... Đây được gọi là ung thư não thứ phát.

U não phát triển nhanh hay chậm tùy thuộc vào từng loại (u lành hay ác). Tuy nhiên, khối u ác tính thường phát triển nhanh hơn. Nếu người bệnh được phát hiện sớm và phẫu thuật triệt để tổ chức ung thư, đa số sẽ khỏi hoàn toàn. Căn bệnh này có tỷ lệ tái phát.

Vì vậy, bác sĩ Hoàng Công Tình cho hay bệnh nhân phải được khám, tư vấn và theo dõi liên tục, thường xuyên. Thời gian sống thêm sau khi điều trị phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như loại u, độ tuổi, vị trí, kích thước, phương pháp điều trị…, nên rất khó để trả lời con số cụ thể.

Chuyên gia này cũng cho rằng tất cả nguyên nhân gây tổn thương não (khối u, máu tụ, tắc mạch não, chảy máu não,...) đều rất nguy hiểm. Bởi não chỉ huy toàn bộ hoạt động của cơ thể (thần kinh trung ương), trong đó có tim và phổi. Trường hợp ngừng tim dẫn tới tử vong của Maradona có thể do ảnh hưởng từ khối u.

Triệu chứng cảnh báo bệnh

Bác sĩ Nguyễn Xuân Kiên, khoa Xạ trị - Xạ phẫu, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (Hà Nội), cho hay có rất nhiều triệu chứng tiềm tàng của khối u não. Tuy nhiên, không phải người bệnh nào cũng có đầy đủ tất cả triệu chứng. Các triệu chứng này thường biểu hiện khác nhau với mỗi người bệnh, tùy thuộc vào vị trí khối u, loại, kích thước và tốc độ phát triển của nó.

Đau đầu: Đau đầu trầm trọng là triệu trứng phổ biến, có thể bắt gặp ở khoảng 50% số bệnh nhân u não. Khối u có thể tác động đến các mạch máu và sợi thần kinh nhạy cảm trong não. Điều này dẫn đến biểu hiện đau đầu của người bệnh.

Họ có thể đau dai dẳng, nhiều hơn vào buổi sáng khi thức dậy, kèm theo cảm giác buồn nôn, nôn hoặc triệu chứng thần kinh khu trú khác. Ngoài ra, bệnh nhân có thể đau tăng khi ho, tập thể dục hay thay đổi tư thế, vị trí. Các thuốc giảm đau thông thường không làm dịu cơn đau.

Động kinh: Khối u có thể đè đẩy vào tế bào thần kinh não, tác động và làm biến đổi các tín hiệu điện từ trong não, gây ra cơn động kinh. Cơn động kinh đôi khi là dấu hiệu đầu tiên của khối u não. Nó cũng có thể gặp ở bất kỳ giai đoạn nào của bệnh. Khoảng 50% người bệnh bị u não trải qua ít nhất một lần cơn động kinh.

Tuy nhiên, động kinh không phải lúc nào cũng đến từ khối u não. Các nguyên nhân gây co giật khác bao gồm dị dạng mạch máu não, sau đột quỵ, chấn thương, viêm nhiễm ký sinh trùng trong não,...

Biến đổi tính cách, tâm trạng: Chúng có thể phá hủy chức năng của não, làm ảnh hưởng đến những tính cách và hành vi của bạn. Chúng cũng gây ra những biến đổi tâm trạng bất thường, không thể lý giải.

Trí nhớ kém: Vấn đề về trí nhớ có thể do khối u não ở thùy trán và thùy thái dương. Các khối u ở thùy trán và thùy đỉnh cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng lập luận và việc đưa ra quyết định của bạn.

Ví dụ, người bệnh thấy khó tập trung, dễ lẫn lộn, không thể phối hợp làm nhiều việc, trí nhớ ngắn hạn. Nó cũng có thể là do tác dụng phụ của hóa trị, xạ trị hoặc các phương pháp điều trị ung thư khác.

Mệt mỏi: Đây có thể là do khối u não ác tính hoặc tác dụng phụ của các phương pháp điều trị ung thư. Các tình trạng khác cũng gây ra mệt mỏi như bệnh tự miễn, rối loạn thần kinh, thiếu máu,...

Trầm cảm: Một triệu chứng phổ biến ở những bệnh nhân u não.

Buồn nôn và nôn: Triệu chứng này có thể xuất hiện ở những giai đoạn sớm của bệnh do khối u gây nên sự mất cân bằng hormone. Nôn và buồn nôn cũng có thể là tác dụng phụ gặp phải trong quá trình điều trị.

Yếu liệt, tê bì: Bệnh nhân có cảm giác yếu liệt, tê bì, kiến bò ở bàn tay, bàn chân. Triệu chứng này thường có xu hướng một bên thân người. Người bệnh cần phân biệt với tê yếu trong đa xơ cứng, thần kinh tiểu đường, hội chứng Guillain - Barre.

Điều trị

Theo PGS.TS Đồng Văn Hệ, chụp cộng hưởng từ sọ não là chỉ định được khuyến cáo cho các trường hợp có biểu hiện gợi ý trên. Phương pháp này giúp chẩn đoán xác định u não.

Đa số khối u màng não đều có chỉ định phẫu thuật với mục đích cắt bỏ khối u và làm xét nghiệm giải phẫu bệnh lý.

Theo dõi là một lựa chọn điều trị với trường hợp khối u màng não nhỏ, không có biểu hiện lâm sàng, nằm ở vị trí vùng chức năng quan trọng (vùng vận động, quanh mạch máu lớn), tái khám nhiều lần nhưng tăng kích thước không đáng kể, phẫu thuật còn một phần tồn dư hoặc tái phát ở nơi khó mổ.

Tuổi cao và bệnh lý kèm theo cũng là yếu tố để các bác sĩ cân nhắc có phẫu thuật được hay không. Các phương pháp để giảm nguy cơ tái phát khối u, u tồn dư sau mổ là xạ trị phân liều, xạ trị định vị, xạ trị bằng chùm proton, dao gamma...

Để phát hiện bệnh sớm, bác sĩ Hoàng Công Tình khuyến cáo người dân nên khám sức khoẻ tổng quát định kỳ, ít nhất 6 tháng/lần. Ở các nước phát triển, họ phát hiện bệnh rất sớm và điều trị đơn giản. Khi khối u to lên gây chèn ép não (đau đầu), phương pháp phẫu thuật cũng không còn tối ưu.