Thống trị ngành ô tô

Khi Andreas Tatt, một giám đốc tại Canterbury-Anh muốn mua một chiếc xe điện, anh đã chọn Polestar 2 thay vì Tesla Model 3 hay Porsche Taycan. Chiếc Polestar này là sản phẩm của Volvo kết hợp cùng công ty mẹ Zhejiang Geely Holding Group.

“Chiếc xe này thu hút mọi ánh nhìn, từ màu sắc cho đến thương hiệu. Tôi đã từng lo lắng sản phẩm từ Trung Quốc sẽ có chất lượng kém, nhưng buổi lái thử lại khiến tôi an tâm với chiếc xe này”, anh Tatt nói khi có quyết định mua xe khiến nhiều người bất ngờ.

Theo hãng tin Bloomberg, việc các hãng xe Trung Quốc thu hút ngày càng nhiều những khách hàng như anh Tatt đã góp phần xây dựng tham vọng trở thành nước xuất khẩu xe hơi lớn thứ 2 trên thế giới, một dấu ấn có thể làm thay đổi ngành ô tô toàn cầu.

Số liệu của Hiệp hội ô tô Trung Quốc (CPCA) cho thấy nước này đã tăng gấp 3 lần lượng xe hơi xuất khẩu ra nước ngoài kể từ năm 2020, đạt hơn 2,5 triệu chiếc năm 2022. Con số này chỉ kém 60.000 chiếc so với quốc gia xuất khẩu xe nhiều thứ 2 thế giới hiện nay là Đức, vốn đã giảm dần xuất khẩu ô tô những năm gần đây.

 

Mặc dù mới chỉ đứng thứ 3 thế giới nhưng Trung Quốc đã vượt qua cả Mỹ và Hàn Quốc, 2 đối thủ lớn trên thị trường xe hơi toàn cầu.

Hiện các thương hiệu ô tô của Trung Quốc đang dẫn đầu tại thị trường Trung Đông, Châu Mỹ Latinh. Tại Châu Âu, hầu hết các sản phẩm xe điện của Tesla được bán là sản xuất tại Trung Quốc, chưa kể đến những thương hiệu đến từ đất nước tỷ dân như Volvo, MG, Dacia.

Thậm chí dòng xe điện bán chạy nhất của BMW là iX3 cũng được sản xuất tại Trung Quốc để xuất khẩu sang Châu Âu.

Trong khi đó, các ông lớn ngành ô tô của Trung Quốc như BYD, Nio Inc cũng đang tăng tốc phủ sóng thị trường quốc tế trong mảng xe điện. Tại Australia, các sản phẩm xe điện của BYD đã tạo được sức hút rất lớn với người tiêu dùng nhờ giá thành rẻ, chất lượng ổn định.

Theo chuyên gia Xu Haidong của Hiệp hội sản xuất ô tô Trung Quốc (CAAM), tất cả mới chỉ là bắt đầu khi quốc gia này đặt mục tiêu xuất khẩu 8 triệu xe hơi vào năm 2030, cao gấp đôi so với lượng ô tô xuất khẩu của Nhật Bản hiện nay, vốn là quốc gia đang đứng đầu về lượng xe bán ra trên toàn cầu.

Như vậy từ mức chỉ xuất khẩu vài nghìn chiếc xe vào giữa thập niên 1980, Trung Quốc đã có một chặng đường dài tiến bộ vượt bậc.

Mãi tới tận năm 2018, Tesla mới được cho phép sở hữu nhà máy tại Trung Quốc, trong khi trước đó các hãng xe hơi nước ngoài buộc phải hợp tác với nhà máy bản địa để sản xuất. Những thương hiệu quốc tế này tận dụng được chi phí rẻ, trong khi nhà máy địa phương tiếp thu được kỹ thuật và bắt đầu hành trình thâu tóm qua việc mua lại các hãng xe như Volvo, Lotus.

Thế rồi sự bùng nổ kinh tế khiến Trung Quốc dần trở thành thị trường xe hơi lớn nhất thế giới vào năm 2009 với nhu cầu mua xe của người dân tăng cao.

Tuy nhiên khó khăn lại ập đến năm 2018 khi doanh số bán xe nội địa giảm lần đầu tiên trong gần 30 năm. Nguyên nhân chủ yếu là các hãng xe nước ngoài bắt đầu đổ dồn về Trung Quốc và cạnh tranh với hãng xe nội.

Giám đốc Stephen Dyer của hãng tư vấn AlixPartners, đồng thời là cựu quản lý cấp cao của Ford Motor cho biết vào thời điểm đó, các hãng xe Trung Quốc nhận định thời kỳ tăng trưởng nóng đã chấm dứt và họ quyết định đi tắt đón đầu với xe điện.

May mắn thay, nền tảng phát triển chuỗi cung ứng xe hơi truyền thống giúp Trung Quốc nhanh chóng có ưu thế trong cuộc chơi mới. Từ một thị trường phải nhập khẩu hầu như mọi nguyên liệu cách đây 10 năm, như thép hợp kim có độ bền cao hay nhựa gia cố bởi sợi thủy tinh, thì nay Trung Quốc đã tự sản xuất được hầu hết mọi linh kiện cho ô tô.

Như một hệ quả tất yếu, Trung Quốc đã có thặng dư thương mại về xe hơi và linh kiện xe hơi lần đầu tiên vào năm 2021, dù chuỗi cung ứng của họ vẫn phụ thuộc khá nhiều vào máy móc nhập khẩu từ Nhật Bản và Đức.

Vươn tầm

Theo hãng tin Bloomberg, việc Trung Quốc dần thống trị ngành ô tô toàn cầu cho thấy sự dịch chuyển rõ ràng từ một công xưởng sản xuất sản phẩm kỹ thuật thấp, ví dụ như đồ chơi Giáng sinh, lên mức cao hơn của chuỗi cung ứng.

Bằng việc xuất khẩu ngày càng nhiều những sản phẩm có kỹ thuật cao sang các thị trường khắt khe với mức giá cạnh tranh, vị thế của Trung Quốc đang dần lên cao trong chuỗi cung ứng và khẳng định sức mạnh của nền kinh tế có GDP 18 nghìn tỷ USD.

Bảng xếp hạng Economic Complexity Index của Growth Lab thuộc trường đại học Harvard đã xếp Trung Quốc hạng 17, một sự tiến bộ vượt bậc so với hạng 24 cách đây 10 năm.

“Chúng ta buộc phải chú ý đến Trung Quốc mà không thể phớt lờ như trước đây nữa. Sức nóng cạnh tranh đang ngày một lớn và đây là thời điểm bất ổn nhất kể từ khi cha đẻ của ngành ô tô Carl Benz sáng tạo ra động cơ chạy xăng vào năm 1886”, CEO Ola Kallenius của Mercedes Benz cảnh báo.

Hãng tin Bloomberg nhận định sự trỗi dậy của Trung Quốc trong ngành xe hơi không được nhiều hãng xe Mỹ để ý, một phần là do ảnh hưởng từ đại dịch, phần khác là do quốc gia tỷ dân này chủ yếu tập trung vào thị trường Châu Âu, Châu Á và Châu Mỹ Latinh.

 

Vào năm 2021, GM đã từng bán được 40.000 chiếc Buick Envision (sản xuất ở Trung Quốc) tại thị trường Mỹ nhưng do căng thẳng thương mại giữa 2 nước mà dòng sản phẩm này dần biến mất.

Với thị trường Châu Âu, Trung Quốc đã bắt đầu tiếp cận từ đầu thập niên 2000 khi tham dự hàng loạt triển lãm xe hơi. Tuy nhiên hàng loạt thất bại cho bài kiểm tra độ an toàn năm 2007 đã khiến kế hoạch này của Trung Quốc gặp nhiều trở ngại.

“Thú thật là tôi cứ nghĩ mọi chuyện đã chấm hết mãi mãi”, chuyên gia Jochen Siebert của hãng tư vấn JSC Automotive nhớ lại.

May mắn thay, hãng Goldman Sachs cho biết sự phát triển vượt bậc về tự động hóa và nâng cao tiêu chuẩn chất lượng đã biến Trung Quốc thành một thế lực lớn trong ngành ô tô hiện nay. Các nhà máy sản xuất xe hơi mới của Trung Quốc được Goldman đánh giá là có mức độ tự động hóa thuộc hàng cao nhất thế giới.

Nhờ chất lượng được cải thiện vượt bậc trong 10 năm qua mà Trung Quốc lại một lần nữa tấn công thị trường Châu Âu, vượt qua được các bài kiểm tra an toàn. Thậm chí tiêu chuẩn khắt khe về ô nhiễm của các sản phẩm xe hơi Trung Quốc còn giúp họ đạt được các tiêu chuẩn về khí thải nhà kính tại Châu Âu, điều mà nhiều hãng xe Phương Tây còn gặp rắc rối.

“Để đấu lại các sản phẩm sản xuất tại Trung Quốc thì chúng ta phải có mức giá cạnh tranh. Ngoài ra, Châu Âu có lẽ sẽ phải quyết định hạn chế nhập khẩu với xe Trung Quốc, bằng không thì các hãng xe như của chúng ta sẽ phải cạnh tranh vất vả hơn rất nhiều”, CEO Carlos Tavares của hãng xe điện Stellanis cảnh báo.

Nghiên cứu của UN Comtrade cho thấy với chiến lược cạnh tranh về giá, bình quân mỗi chiếc xe hơi sản xuất tại Trung Quốc chỉ vào khoảng 13.700 USD, bằng 1/3 so với những chiếc ô tô sản xuất tại Đức năm 2021 và rẻ hơn 30% so với Nhật Bản.

 

Báo cáo của Eurostat thì cho thấy lượng xe hơi sản xuất tại Trung Quốc nhập khẩu vào Liên minh Châu Âu (EU) đã tăng 156% năm 2021, đạt 435.000 chiếc.

Thậm chí sự phụ thuộc thái quá của ngành xe điện vào Trung Quốc khiến chỉ một cái “hắt hơi” của thị trường này cũng ảnh hưởng đến toàn cầu.

Ví dụ đơn giản nhất là tình hình đại dịch phức tạp khiến nhà máy của Tesla tại Trung Quốc phải tạm đóng cửa, gây ảnh hưởng đến tiến độ giao hàng. Thế rồi BYD, không chỉ là hãng xe điện hàng đầu Trung Quốc mà còn là nhà sản xuất ắc quy xe điện đứng đầu thế giới, cung ứng cho cả các đối thủ như Tesla.

Ra biển lớn

Hãng tin Bloomberg cho hay chính quyền Bắc Kinh khá tự tin về ngành công nghiệp ô tô nước nhà khi “bơi ra biển lớn”. Chuyên gia Gao Yang của Bộ thương mại Trung Quốc nhận định sức mạnh của ngành ô tô Trung Quốc sẽ được thử nghiệm trên thị trường quốc tế, đồng thời nhấn mạnh chính phủ sẽ khuyến khích các hãng ô tô mua lại, sáp nhập với doanh nghiệp nước ngoài.

Nhận thấy được ích lợi của việc phát triển công nghiệp ô tô, Trung Quốc đã đi tắt đón đầu với xe điện bởi sản phẩm này còn mới, dễ dàng được chuyên nghiệp hóa và tạo dựng được ưu thế so với ô tô chạy xăng truyền thống, vốn là sân nhà của Phương Tây, Nhật Bản và Hàn Quốc suốt nhiều năm.

“Xu thế dịch chuyển sang xe điện đã cào bằng ưu thế cho Trung Quốc và tạo nên một sân chơi cạnh tranh hơn”, Phó chủ tịch Alexander Klose của hãng xe điện Trung Quốc Aiways Automobiles nhận định.

Việc người dùng các nước quan tâm hơn đến môi trường đã tạo lợi thế cho Trung Quốc khi chuỗi cung ứng tại đây khiến việc sản xuất xe điện có chi phí rẻ hơn. Nhà máy của Tesla tại Thượng Hải xuất xưởng gần 711.000 chiếc xe điện mỗi năm, chiếm 52% sản lượng của công ty.

Mặc dù chưa có nhiều thương hiệu xe Trung Quốc tạo được sức ảnh hưởng lớn, nhưng những cái tên như BYD, Nio hay Xpeng đang dần tỏa sáng tại nhiều thị trường xe điện.

 

Riêng tập đoàn BYD thậm chí tự tin với khả năng tự cung ứng các sản phẩm chất bán dẫn và ắc quy của mình, họ sẽ dần trở thành một “Toyota trong làng xe điện”.

“Sự thật là cả người Trung Quốc lẫn Châu Âu đang dần quen với khái niệm các sản phẩm xe hơi của Trung Quốc có chất lượng tốt”, giám đốc thị trường toàn cầu Alan Visser của Lynk&Co, chủ sở hữu thương hiệu xe điện Geely, nhận định.

Thương hiệu Geely của Trung Quốc cho biết họ đã xuất khẩu 190.000 xe điện trong năm 2022 và đặt mục tiêu 600.000 chiếc năm 2023.

*Nguồn: Bloomberg