Chiến dịch tấn công bất ngờ của Ukraine vào tỉnh Kursk, miền tây Nga, đến nay được coi là thành công quý giá đối với Kiev, giúp họ nâng cao tinh thần chiến đấu sau một năm chật vật phòng thủ trước sức ép ngày càng lớn từ Moskva. Tư lệnh quân đội Ukraine Oleksandr Syrsky thông báo lực lượng của ông đang kiểm soát 1.000 km2 lãnh thổ Nga sau một tuần thực hiện chiến dịch ở tỉnh Kursk.

Nhưng theo giới chuyên gia, câu hỏi khó đặt ra với giới lãnh đạo Ukraine là liệu họ có nên tiếp tục tiến sâu hơn vào lãnh thổ Nga hay không. Nếu làm vậy, tướng Syrsky sẽ phải điều thêm quân và khí tài để tăng viện cho mũi tiến công trên đất Nga, tránh trường hợp họ bị dàn lực lượng quá mỏng và dễ bị đối phương bao vây, chia cắt.

Xe cơ giới Ukraine di chuyển ở vùng Sumy, gần biên giới Nga, hôm 9/8. Ảnh: Reuters

Chỉ trong vài ngày, Ukraine đã tiến xa ít nhất 32 km vào lãnh thổ Nga, chứng minh với người dân trong nước và các đồng minh rằng họ vẫn đủ khả năng gây ra những tổn thất bất ngờ cho đối phương.

Trong những bình luận đầu tiên về chiến dịch hôm 10/8, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã mô tả đây là cách Ukraine đưa xung đột trở lại lãnh thổ Nga. "Ukraine đang tạo ra đúng loại áp lực cần thiết nhất", ông nhấn mạnh.

Dù vậy, giới quan sát vẫn đánh giá chiến dịch tấn công này tiềm ẩn rủi ro cao, do Ukraine hiện vẫn thiếu hụt nghiêm trọng nhân lực và thiết bị quân sự ở mặt trận miền đông, nơi Nga đang chiếm ưu thế.

Mục tiêu cuối cùng của chiến dịch Kursk vẫn chưa rõ ràng. Ukraine đến nay vẫn hạn chế bình luận, nhưng những thành công ban đầu có thể thấy rõ trong các video được chia sẻ trực tuyến về cảnh binh sĩ Ukraine thượng cờ ở một số thị trấn và làng mạc gần biên giới, xe quân sự Nga bị cháy rụi hay những bài đăng giận dữ từ các blogger theo chủ nghĩa dân tộc Nga.

Những thông tin từ phía Nga cho thấy Ukraine đạt được bước tiến nhờ sử dụng tác chiến điện tử can thiệp hệ thống liên lạc Nga, sau đó tiến vào lãnh thổ đối phương bằng xe bọc thép tốc độ cao được yểm trợ bởi máy bay không người lái (UAV) tấn công và hệ thống phòng không.

Sau khi giành được chỗ đứng trên đất Nga, các đơn vị Ukraine cử lực lượng trinh sát đi thăm dò các điểm yếu khác của đối phương và đưa pháo binh lên sát tiền tuyến để có thể tấn công sâu vào hậu phương Nga. Hình ảnh trên mạng xã hội cho thấy một đoàn xe quân sự Nga bị pháo binh Ukraine phá hủy gần thị trấn Rylsk hôm 9/8, trước khi chúng có thể kịp đến nơi giao tranh.

Giới chức Nga liên tục tuyên bố họ đang đẩy lùi lực lượng Ukraine khỏi khu vực biên giới, nhưng Bộ Quốc phòng Nga hôm 11/8 thừa nhận họ đang giao tranh với các đơn vị Ukraine tại những ngôi làng cách biên giới khoảng 32 km.

"Đó là đòn giáng vào giới lãnh đạo Nga", một sĩ quan Ukraine chiến đấu ở khu vực Chasiv Yar, miền đông nước này, nói. "Nếu duy trì được trong nhiều ngày, chiến dịch đó sẽ rất hữu ích".

Mỹ đánh giá một trong những lý do khiến Ukraine phát động chiến dịch xuyên biên giới là nhằm phá vỡ các tuyến tiếp tế của Nga tới mặt trận phía bắc tại Kharkov, nơi quân đội Nga đã phát động một đợt tấn công hồi tháng 5.

Ngoài những chiến thắng về mặt chiến thuật, Ukraine đã cho thấy họ có sự táo bạo cũng như kỹ năng để bí mật lập kế hoạch và tiến hành một chiến dịch tấn công phức tạp vào lãnh thổ Nga. Sau cuộc phản công thất bại vào mùa hè năm ngoái, Kiev đã dành một năm chống đỡ các cuộc tấn công dữ dội từ Moskva, đặt ra nhiều hoài nghi về cách họ có thể ngăn chặn đối phương hiệu quả.

"Họ đã thay đổi hoàn toàn góc nhìn chiến lược bằng cuộc tấn công này", John Nagl, trung tá đã nghỉ hưu, hiện là giáo sư về tác chiến tại Học viện Chiến tranh quân đội Mỹ, nhận xét.

Tuy nhiên, Nagl cũng cho rằng Ukraine thời gian tới sẽ đối mặt thách thức lớn, bởi càng tiến sâu vào lãnh thổ Nga, chiến dịch tấn công sẽ càng tăng áp lực về nhân sự và khí tài lên phòng tuyến của Ukraine ở những nơi khác.

Ukraine thời gian qua đã tăng cường tuyển quân mùa hè, nhưng lực lượng này chưa hoàn thành khóa huấn luyện cần thiết và chưa thể được tung ngay ra mặt trận. Thực tế đó buộc quân đội Ukraine sẽ phải rút bớt binh sĩ thiện chiến từ các lữ đoàn ở tiền tuyến để bổ sung cho mũi thọc sâu ở Kursk, khiến nguy cơ vỡ phòng tuyến ở Donbass tăng lên.

Franz-Stefan Gady, nhà phân tích quân sự tại Vienna, Áo, nhận định giai đoạn tiếp theo của chiến dịch Kursk phụ thuộc vào số quân dự bị mà mỗi bên có và cách họ triển khai lực lượng.

Ukraine sẽ cần triển khai thêm nhân lực và khí tài để duy trì đà tiến công, trong khi Nga sẽ muốn phản công nhanh chóng và sử dụng hỏa lực áp đảo, nếu một chiến tuyến cố định hình thành.

Theo Gady, vấn đề chính đối với chiến dịch của Ukraine là nó không thể giúp thay đổi những gì đang diễn ra ở tiền tuyến Donbass, nơi quân đội Nga đang tiến chậm mà chắc trước lực lượng Ukraine yếu hơn về cả hỏa lực và quân số.

"Chiến dịch ở Kursk đòi hỏi nguồn lực đáng kể, đặc biệt là lực lượng bộ binh, vốn có thể cần thiết hơn ở những nơi khác", ông nói.

Tại miền đông Ukraine, nhiều sĩ quan từ các lữ đoàn đang tuyệt vọng vì thiếu quân đang đặt câu hỏi về tính logic khi điều động lực lượng tấn công lãnh thổ Nga, dù họ hy vọng điều này có thể kéo giãn lực lượng đối phương.

"Chúng tôi chưa thấy có bất kỳ thay đổi nào, ít nhất là tới lúc này", một sĩ quan Ukraine ở Chasiv Yar nói. "Nga sẽ không điều binh sĩ từ Donbass tới Kursk. Họ vẫn có quân dự bị".

Vị trí tỉnh Kursk, Nga. Đồ họa: RYV