Các phương tiện di chuyển trên đường phố ở Sydney, Australia. Ảnh: AFP/TTXVN

Australia từ lâu là một quốc gia rất yêu thích các phương tiện sử dụng động cơ đốt trong. Chiếc ô tô chạy bằng xăng đầu tiên của nước này được phát triển vào năm 1901 (nhưng động cơ của chiếc xe này được nhập từ Đức).

Trải qua 122 năm, đến nay, mỗi người dân Australia (khoảng 20 triệu người trong độ tuổi lái xe) đang sở hữu một phương tiện xe cơ giới được đăng ký. Và 99,9% các phương tiện này sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

Quá trình chuyển đổi xe điện diễn ra chậm đang khiến nhiều người lo lắng. Tuy nhiên, quá trình này đang có những chuyển biến nhờ các chính sách của chính phủ và sự quan tâm của người tiêu dùng.

Có những dấu hiệu sớm báo hiệu sự thay đổi này qua dữ liệu về doanh số bán xe hàng quý mới đây. Khoảng 75% doanh số bán ô tô cỡ trung là xe được trang bị động cơ điện.

Cũng trong tuần qua, chiến lược quốc gia về xe điện đã lấp đầy “lỗ hổng” rõ rệt trong chính sách của chính phủ liên bang. Tất cả các bang, vùng lãnh thổ và nhiều chính quyền địa phương đã có thời gian thực hiện các biện pháp để thúc đẩy sử dụng xe điện.

Điện khí hóa toàn bộ lượng phương tiện hiện nay sẽ là một trong những thách thức lớn nhất của Australia trong thế kỷ này. Nhưng điều gì khiến Australia trở nên khác biệt với các quốc gia khác? Và tại sao việc nắm lấy vị trí là “người đi sau khôn ngoan” lại rất quan trọng?

Đất nước ưa chuộng ô tô

Ô tô rất phổ biến ở một quốc gia như Australia. Australia là nước có diện tích lớn thứ 6, nhưng có dân số đứng thứ 55 thế giới. Chỉ với khoảng 3 người/km2, người dân Australia thường xuyên phải di chuyển quãng đường dài qua các khu vực dân cư thưa thớt.

Australia cũng từng sở hữu một ngành công nghiệp ô tô phát triển, vốn tạo ra một thế hệ đam mê ô tô, trung thành với những thương hiệu ô tô nội địa. Sự suy thoái kéo dài của ngành công nghiệp ô tô Australia bắt đầu từ những năm 1940 và nhà sản xuất ô tô cuối cùng của Australia đã phải ngừng hoạt động vào năm 2017.

Tương tự, trên toàn cầu, thời kỳ sản xuất động cơ đốt trong dường như đã qua. Tác động của biến đổi khí hậu đang ngày càng diễn ra trầm trọng, trong đó giao thông vận tải chịu trách nhiệm đối với lượng lớn khí thải trên toàn cầu, nhưng lĩnh vực này vẫn đang gặp khó khăn trong việc cắt giảm lượng phát thải.

Điện khí hóa giao thông vận tải giúp cung cấp một lộ trình khử carbon. Quá trình điện khí hóa cũng sẽ mang lại một loạt lợi ích khác như cải thiện sức khỏe con người thông qua giảm thiểu ô nhiễm không khí cục bộ.

Xe điện không phải là mới xuất hiện. Những chiếc ô tô đầu tiên được phát minh là những phương tiện chạy bằng điện, nhưng cuối cùng đã bị các đối thủ sử dụng nhiên liệu hóa thạch “vượt mặt”. Mãi cho đến đầu những năm 2010, những công ty mới nổi như Tesla mới bắt đầu tạo đột phá trong ngành ô tô bằng việc trình làng các phương tiện hoàn toàn chạy bằng điện.

Không lâu sau đó, Australia bắt đầu một loạt các dự án phát triển xe điện. Đầu tiên là một cuộc thử nghiệm và giới thiệu một số mẫu xe điện ở bang Tây Australia vào năm 2010. Tuy nhiên, doanh số bán hàng và số lượng các mẫu xe sẵn có còn thấp. Nguyên nhân chủ yếu là do chính sách hỗ trợ còn yếu.

Australia có nguồn lực để chuyển đổi xe điện

Những người ủng hộ xe điện đang ngày càng lo lắng khi chứng khiến Australia chưa tận dụng được nhiều tiềm năng để nâng cao lợi ích của xe điện.

Australia có nguồn năng lượng gió dồi dào nhất thế giới, với tiềm năng ước tính là 5 terawatt. Australia cũng có công suất năng lượng Mặt Trời áp mái cao nhất thế giới tính theo đầu người. Hơn 3 triệu hộ gia đình ở Australia có thể tự cung cấp điện miễn phí cho ngôi nhà của mình (và có thể đối với cả xe điện) khi thời tiết có nắng. Ngoài ra còn có 180.000 cục pin dân dụng đã được lắp đặt nhằm giúp các hộ gia đình tích trữ năng lượng Mặt Trời để sử dụng sau này.

Australia là quốc gia may mắn khi có trữ lượng khoáng sản khổng lồ, cần thiết để phục vụ công nghệ năng lượng tái tạo, chẳng hạn như các tấm năng lượng Mặt Trời, tua bin gió và pin. Australia là quốc gia sản xuất hơn 50% lượng lithium, 20% lượng cobalt, cùng 27% nhôm, 23% nickel và 11% đồng cho thế giới.

Australia có nền tảng chuyên môn giúp đẩy nhanh quá trình chuyển đổi

Trong khi chiến lược quốc gia mới về xe điện đang tạo ra “tiếng vang”, vẫn tồn tại một số quan điểm chỉ trích cho rằng chiến lược này thiếu một số biện pháp có ý nghĩa nhằm đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang xe điện. Đặc biệt, Chính phủ Australia vẫn mới đang trong quá trình xây dựng tiêu chuẩn tiết kiệm nhiên liệu mới - tiêu chuẩn được cho là mang tính bước ngoặt.

Chiến lược đã đề ra một số mục tiêu cần thực hiện, trong đó có: lập kế hoạch và triển khai xây dựng cơ sở hạ tầng tốt hơn; đào tạo và thu hút lực lượng lao động có kỹ năng cần thiết; quản lý hoạt động tái chế và tái sử pin xe điện đã hết tuổi thọ; tạo điều kiện cho những cư dân ở các khu chung cư tiếp cận hệ thống sạc điện; đầu tư kinh phí cho các hoạt động thử nghiệm xe điện.

Australia cũng có một ngành công nghiệp xe điện trong nước sôi động và sáng tạo. Australia tự hào có các công ty năng động, nổi bật về công nghệ sạc xe điện như công ty Tritium (được niêm yết trên sàn chứng khoán Nasdaq của Mỹ), JetCharge và một loạt các công ty khác như EVIE Networks, Jolt Charge, ACE EV và EVSE Australia. Các công ty này đã và đang tạo ra một thị trường mà không cần bất kỳ sự khuyến khích hay hỗ trợ nào từ chính phủ liên bang. Việc phát huy tư duy đổi mới và động lực của các công ty này sẽ là “chìa khóa”.

Các nhà nghiên cứu năng lượng tầm cỡ thế giới của Australia đã tìm hiểu các vấn đề liên quan đến lưới điện sử dụng nguồn năng lượng tái tạo trong nhiều thập kỷ. Trong những năm gần đây, họ đã nghiên cứu cách thức phát huy giá trị của những chiếc xe điện như là một tài sản quan trọng đối với lưới điện, cụ thể với vai trò như một “cục pin khổng lồ đặt trên những chiếc bánh xe”.

Cơ quan Năng lượng tái tạo Australia (ARENA) đã đầu tư hơn 2 tỷ AUD (1,34 tỷ USD) để tăng nguồn cung năng lượng tái tạo trong nước. Hơn 100 triệu AUD đã được dành cho các dự án liên quan đến giao thông vận tải.

Trung tâm hợp tác nghiên cứu RACE cho năm 2030 là một trung tâm hợp tác công nghiệp và nghiên cứu dài hạn có quy mô lớn. Trung tâm đã nhận được khoản kinh phí tài trợ từ chính phủ là 69 triệu AUD và các hình thức tài trợ bằng tiền mặt hoặc hình thức khác trị giá 280 triệu AUD từ nhiều đối tác nhằm đảm bảo quá trình chuyển đổi năng lượng sạch bền vững, ổn định và có giá cả hợp lý. Trong năm 2023, trung tâm đã phân bổ 3,4 triệu AUD cho dự án Tích hợp Chiến lược Xe điện Australia (SEVI).

Dự án SEVI sẽ thử nghiệm cách tích hợp xe điện trong dàn phương tiện của chính phủ, các công viên, các khu dân cư và tại 3 bang là New South Wales, Nam Australia và Tây Australia. Một phần cuộc thử nghiệm ở bang Nam Australia sẽ xem xét các công viên nghỉ mát tận dụng xe điện để tạo ra nguồn doanh thu mới và củng cố lưới điện ở các vùng nông thôn.

Australia có thể rút ra bài học từ những cuộc thử nghiệm như trên để đẩy nhanh việc sử dụng xe điện trên toàn quốc theo hướng tối đa hóa lợi ích người tiêu dùng, cộng đồng, doanh nghiệp và hệ thống lưới điện.

Năng lực của chính phủ, ngành công nghiệp xe điện và các cơ sở nghiên cứu của Australia là rất ấn tượng. Điều này giúp thúc đẩy quá trình chuyển đổi toàn bộ các phương tiện giao thông sang chạy điện hoàn toàn. Australia cần nắm lấy những thế mạnh riêng của mình và khai thác các nguồn lực để biến chiến lược xe điện quốc gia từ “ý tưởng tích cực” thành “hành động thực tế”./.