Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tuần trước thăm Arab Saudi, đánh dấu chuyến công du đầu tiên của ông tới Trung Đông kể từ sau Đại hội 20 đảng Cộng sản Trung Quốc. Khi gặp Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman tại Riyadh hôm 8/12 và ký các thỏa thuận hợp tác, ông Tập cho rằng đây là một dấu mốc trong quan hệ song phương.

"Chuyến thăm sẽ tiếp nối tình hữu nghị truyền thống của chúng tôi, mở ra kỷ nguyên mới trong quan hệ của Trung Quốc với thế giới Arab, với các quốc gia Arab ở vùng Vịnh và Arab Saudi", truyền thông nước chủ nhà dẫn lại tuyên bố của ông Tập.

Ngoại trưởng Vương Nghị cho biết chuyến công du Trung Đông của ông Tập được xem là hoạt động ngoại giao lớn nhất và cấp cao nhất của Trung Quốc với thế giới Arab kể từ khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa thành lập.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) và Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman tại Riyadh tuần trước. Ảnh: Reuters.

Cơ hội hợp tác giữa Trung Quốc và các quốc gia Arab bắt đầu xuất hiện từ cuối những năm 1970, sau khi khu vực này ủng hộ Trung Quốc trở thành thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.

Trong 4 thập kỷ qua, Trung Quốc đã đẩy nhanh chính sách phát triển và trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Với ngành công nghiệp phát triển nhanh chóng và thị trường rộng mở, Trung Quốc ngày càng thu hút nhiều doanh nhân Arab muốn tìm kiếm hợp tác. Các sản phẩm của Trung Quốc tràn ngập thị trường Arab, trong khi mối liên hệ giữa Trung Quốc và Arab ngày càng được củng cố.

Nổi bật trong số đó là quan hệ giữa Trung Quốc với Arab Saudi, quốc gia hàng đầu trong thế giới Arab và có ảnh hưởng chính trị ngày càng lớn ở Trung Đông. Các khoản hỗ trợ tài chính của Arab Saudi trở thành trụ cột quan trọng với sự ổn định chính trị ở Ai Cập, Sudan, Jordan và nhiều quốc gia Arab khác.

Các lĩnh vực hợp tác giữa Arab Saudi và Trung Quốc đã được mở rộng mạnh mẽ trong thập kỷ qua. Khi sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc phù hợp với "Tầm nhìn 2030" của Arab Saudi, tình hữu nghị giữa hai nước càng trở nên sâu sắc.

Với nền kinh tế và nhu cầu thị trường ngày càng phát triển của Trung Quốc, vị trí địa lý quan trọng của các quốc gia Arab càng trở nên có ý nghĩa với Bắc Kinh. Hormuz và Bal el Mandab, hai trong số bốn eo biển đóng vai trò như những "nút thắt" lớn ảnh hưởng tới dòng chảy thương mại quốc tế của Trung Quốc, nằm ở các quốc gia Arab.

Gần nửa lượng dầu khí nhập khẩu của Trung Quốc đi qua eo biển Hormuz, trong khi Bab el Mandab là kênh quan trọng cho xuất khẩu của Bắc Kinh tới Trung Đông, châu Phi và châu Âu, cũng như nhập khẩu dầu từ Algeria, Lybia và Sudan.

Trong thập kỷ qua, với động lực chính là sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), các cơ chế hợp tác mới giữa Trung Quốc và các quốc gia Arab đã được thiết lập.

Ở cấp độ song phương, Trung Quốc thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Algeria và Ai Cập năm 2014, với Arab Saudi và UAE vào năm 2016. Trung Quốc cũng thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với Qatar năm 2014, Iraq năm 2015, Morocco năm 2016, Oman và Kuwait năm 2018.

Tính tới tháng 1 năm nay, 20 quốc gia Arab đã ký thỏa thuận hợp tác với Trung Quốc trong khuôn khổ sáng kiến Vành đai và Con đường, gồm nhiều lĩnh vực như năng lượng, đầu tư, thương mại, tài chính, cơ sở hạ tầng và công nghệ cao.

Ở cấp độ đa phương, Tuyên bố hành động về hợp tác Trung Quốc - Arab theo sáng kiến Vành đai và Con đường được các bên ký năm 2018 tại Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 8 của Diễn đàn Hợp tác Trung Quốc - Arab.

Chuyến thăm của ông Tập tuần trước được đánh giá là "mở ra chương mới" cho quan hệ giữa Trung Quốc và các nước Arab, theo Wang Jin, phó giáo sư kiêm trợ lý giám đốc Viện Nghiên cứu Trung Đông thuộc Đại học Tây Bắc, Trung Quốc.

Đây là cơ hội để ông Tập thiết lập các cơ chế mới nhằm tăng cường quan hệ chính trị giữa Trung Quốc và các nước Arab. Trong chuyến thăm, ông Tập gặp lãnh đạo các nước và nhấn mạnh sự ủng hộ của Trung Quốc đối với con đường phát triển độc lập của các đối tác Arab. Ông nói cả Trung Quốc và các nước Arab đều có niềm tin mạnh mẽ với chủ nghĩa đa phương quốc tế.

Trung Quốc và Arab Saudi cũng nhất trí nâng cấp quan hệ song phương thành "quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện", cũng như tổ chức các cuộc gặp lãnh đạo 6 tháng một lần.

"Với vai trò lãnh đạo thế giới Arab, việc Arab Saudi trở nên gắn bó hơn với Trung Quốc cho thấy triển vọng lớn cho tương lai quan hệ giữa Bắc Kinh và khối Arab", phó giáo sư Wang nhận định.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (thứ tư từ bên trái) và các lãnh đạo vùng Vịnh tại hội nghị ở Riyadh tại 9/12. Ảnh: Twitter/ spagov.

Các lĩnh vực hợp tác giữa Trung Quốc và các quốc gia Arab sẽ tiếp tục được mở rộng sau chuyến thăm, sau khi Trung Quốc ký hàng chục thỏa thuận hợp tác về năng lượng, cơ sở hạ tầng, tài chính, giáo dục, công nghệ và nhiều lĩnh vực khác với các lãnh đạo Arab. Phó giáo sư Wang nhận định tương lai hợp tác giữa Bắc Kinh và khu vực sẽ đón nhận "làn sóng cơ hội mới".

Dù còn một số rào cản, lãnh đạo Trung Quốc và các nước Arab đã tuyên bố sẵn sàng cùng nhau đạt nhiều thành tựu hợp tác hơn. Trong những năm qua, các cuộc đàm phán về khu vực thương mại tự do của Hội đồng Hợp tác Trung Quốc - Arab và thiết lập cơ chế mua dầu bằng đồng nhân dân tệ gặp nhiều khó khăn, song hai bên đều tin tưởng có thể tăng cường hợp tác trong tương lai.

Trong những năm qua, chấn hưng đất nước đã trở thành mục tiêu của cả Trung Quốc và khối Arab. Giới quan sát cho rằng không phải ngẫu nhiên mà Thái tử Arab Saudi nhân hội nghị thượng đỉnh với Trung Quốc để đảm bảo với thế giới rằng "người Arab sẽ lại cạnh tranh vì tiến bộ và chấn hưng".

"Trung Quốc và các quốc gia Arab trong khuôn khổ hợp tác mới đang tìm cách hiện thực hóa cả giấc mơ Trung Hoa và hồi sinh thế giới Arab", phó giáo sư Wang cho hay.