Quân đội Trung Quốc (PLA) thường không công bố ngân sách, trong khi các khoản phân bổ chi tiêu của lực lượng này được tiết lộ trong các báo cáo khác nhau tại cuộc họp thường niên của Đại hội Đại biểu Nhân dân (quốc hội) Trung Quốc dự kiến khai mạc ngày 5/3. Các đại biểu thường chỉ có vài giờ đọc các tài liệu này và không được mang ra khỏi hội trường.

Ngân sách quốc phòng Trung Quốc tăng như vũ bão giai đoạn 1989-2015, trong kế hoạch hiện đại hóa lực lượng đầy tham vọng. Ngân sách quốc phòng của Trung Quốc năm 2016 đạt 1.000 tỷ NDT (khoảng 154 tỷ USD), khi Chủ tịch Tập Cận Bình công bố kế hoạch hạn chế mức tăng dưới hai con số.

Ông Tập, người cũng giữ chức Chủ tịch Quân ủy Trung ương (CMC), kêu gọi PLA tinh giản lực lượng theo kế hoạch xây dựng lực lượng ngang hàng với Mỹ vào năm 2027, nhân dịp kỷ niệm 100 năm thành lập. Chi tiêu quốc phòng Trung Quốc năm ngoái là 1.290 tỷ NDT (199 tỷ USD), tăng 6,6% và thấp hơn mức 7,5% hồi năm 2019.

"2021 sẽ là một năm khó khăn với PLA", chuyên gia Lương Quốc Lương cho biết và dự báo ngân sách quốc phòng của Trung Quốc sẽ tăng 8% cho năm nay. "Họ cần cân bằng chi tiêu giữa việc phục hồi sau Covid-19 và đạt được các mục tiêu hiện đại hóa quân đội".

Tàu đổ bộ Côn Lôn Sơn và tàu hậu cần Tra Can Hồ trong một cuộc diễn tập, ngày 14/1. Ảnh: PLA.

Chu Thần Minh, chuyên gia quân sự tại Bắc Kinh, cho biết ngân sách quốc phòng của Trung Quốc khó tăng mạnh trong năm 2021. "Phục hồi sau đại dịch tiếp tục là lĩnh vực quan trọng trong năm nay. Ban lãnh đạo trung ương sẽ không tăng mạnh ngân sách cho PLA do còn nhiều vấn đề chưa ổn định trong và ngoài Trung Quốc".

Chuyên gia Chu Thần Minh cho biết mức tăng ngân sách quốc phòng của Trung Quốc có thể theo kịp với tốc độ lạm phát hoặc gần với mức tăng GDP dự báo của nước này.

Trung Quốc là nền kinh tế lớn duy nhất ghi nhận tăng trưởng dương trong năm 2020, sau khi khống chế về cơ bản Covid-19. Hầu hết các tỉnh Trung Quốc đều công bố mục tiêu tăng trưởng kinh tế ở mức 6-10%.

Lý Kiệt, chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu Hải quân của PLA, dự báo ngân sách quốc phòng Trung Quốc năm 2021 sẽ tăng 6-7%. "Hải quân, không quân và lực lượng tên lửa sẽ cần thêm kinh phí để nâng cấp và thay thế các vũ khí cùng thiết bị đã lỗi thời theo chương trình hiện đại hóa của PLA", chuyên gia Lý cho biết.

Trung Quốc cho biết ngân sách quốc phòng bằng khoảng 2% GDP của nước này, thấp hơn mức trung bình toàn thế giới là 2,2%. Tuy nhiên, các chuyên gia phương Tây không đồng ý với nhận định và cho rằng nhiều khoản chi ngoài ngân sách không được tính đến.

Chuyên gia chính trị quốc tế Jonathan Holslag tại Đại học Vrije Brussel của Bỉ nói các khoản chi không được tính bao gồm ngân sách cho vũ cảnh cùng các hoạt động nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực quốc phòng.

"Các hệ thống vũ khí quan trọng của Trung Quốc rẻ hơn khí tài tương đương của Mỹ và Nhật", Holslag nói và cho biết Trung Quốc "chủ động" giữ ngân sách quốc phòng được công bố dưới 2% vì "lý do chính trị". "Ngân sách của PLA sẽ tiếp tục tăng trong những năm tới khi Trung Quốc nỗ lực xây dựng đất nước thành một cường quốc toàn cầu có thể sánh ngang với Mỹ".

Holslag nhận định để trở thành cường quốc toàn cầu, Trung Quốc cần nhiều ngân sách quốc phòng hơn cho các hoạt động, căn cứ, triển khai tàu thuyền và máy bay ở nước ngoài. "Khoản ngân sách hiện tại cho phép Trung Quốc trở thành người khổng lồ trong khu vực, song chưa phải cường quốc thế giới", Holslag nói.

Biên đội J-11 hộ tống oanh tạc cơ H-6K trên eo biển Đài Loan hồi năm 2018. Ảnh: PLA.

Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm trong báo cáo mới nhất cho biết ước tính chi tiêu của PLA năm 2019 là 1.800 tỷ nhân dân tệ (gần 279 tỷ USD), cao hơn 37% số liệu tổng hợp từ các báo cáo của chính phủ Trung Quốc.

Trung Quốc đang đầu tư mạnh vào hải quân để mở rộng quy mô lực lượng và ảnh hưởng tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Nước này năm 2019 hạ thủy hơn 20 chiến hạm mới, gồm khu trục hạm, hộ vệ hạm cỡ nhỏ và tàu đổ bộ tấn công.

Tàu sân bay thứ ba của Trung Quốc dự kiến sớm được hạ thủy và chiếc thứ tư sẽ được đóng trong năm nay. Hai tàu sân bay mới của Trung Quốc có thể được trang bị hệ thống máy phóng điện từ, thiết bị tới nay chỉ có trên tàu sân bay Mỹ.