"Những gì xảy ra ở Niger là cuộc đấu tranh của người dân Niger với thực dân. Những kẻ thực dân đã cố áp đặt quy định, điều kiện với cuộc sống người dân Niger và khiến người Niger mãi mắc kẹt trong tình thế như châu Phi hàng trăm năm trước", Yevgeny Prigozhin nói trong đoạn ghi âm được đăng lên kênh Telegram thân Wagner tối 27/7.

Prigozhin tuyên bố không liên quan tới vụ đảo chính ở Niger, nhưng gọi đây là khoảnh khắc "giải phóng khỏi thực dân phương Tây lẽ ra phải xảy ra từ lâu".

"Giờ đây, họ đã giành được độc lập. Phần còn lại phụ thuộc vào công dân Niger và cách quản lý đất nước hiệu quả", ông nói thêm và gợi ý hàng nghìn thành viên Wagner có thể đến Niger "lập lại trật tự và tiêu diệt những kẻ khủng bố, ngăn chúng làm hại dân thường".

Lãnh đạo tập đoàn an ninh tư nhân Wagner Yevgeny Prigozhin. Ảnh: TASS

Tổng thống Niger Mohamed Bazoum, 64 tuổi, bị lực lượng cận vệ quản thúc trong Phủ Tổng thống từ ngày 26/7. Quân đội Niger sau đó tuyên bố ủng hộ phe đảo chính. Ngày 28/7, chỉ huy lực lượng cận vệ Abdourahamane Tiani thông báo mình là lãnh đạo chính quyền chuyển tiếp, nói rằng cuộc đảo chính diễn ra vì "tình hình an ninh ngày càng tồi tệ".

Hôm 27/7, phát ngôn viên Nhà Trắng cho biết Mỹ không thấy có dấu hiệu Wagner liên quan đến đảo chính ở Niger.

Niger đối mặt vấn đề mất an ninh trong bối cảnh các nhóm cực đoan giành chỗ đứng tại nước láng giềng Mali từ năm 2012, gây ra xung đột khiến hàng nghìn người thiệt mạng và 6 triệu người phải sơ tán trong khu vực.

Niger được đánh giá là một trong những đồng minh quan trọng của phương Tây trong hoạt động chống lại các nhóm Hồi giáo cực đoan ở Tây Phi. Binh sĩ của một số quốc gia, trong đó có Mỹ và Pháp, đang đóng quân tại Niger.

Liên Hợp Quốc và các quốc gia như Mỹ, Anh, Pháp đã lên án cuộc đảo chính. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken hôm 28/7 điện đàm với Tổng thống Niger Mohamed Bazoum, cho biết nước này sẽ tiếp tục làm việc để "đảm bảo khôi phục hoàn toàn trật tự hiến pháp và quy tắc dân chủ ở Niger".

Trong cuộc phỏng vấn công bố đầu tuần này, Prigozhin tuyên bố lực lượng Wagner sẵn sàng tăng cường hiện diện ở châu Phi sau khi đã "hoàn tất nghĩa vụ" ở châu Âu.

Wagner hoạt động ở nhiều khu vực trên thế giới, trong đó có những nước châu Phi như Libya, Cộng hòa Trung Phi và Sudan. Lực lượng này được cho là ký hợp đồng đảm bảo an ninh với các nước để đổi lại quyền khai thác vàng và khoáng sản tại đây.

Thành viên các tập đoàn quân sự tư nhân Nga, trong đó có nhiều lính Wagner, hồi năm 2018 đã can thiệp để đứng về phía chính phủ Cộng hòa Trung Phi nhằm dập tắt cuộc nội chiến nổ ra từ năm 2012.

Vai trò của Wagner ở Cộng hòa Trung Phi, Mali và các nơi khác thuộc châu Phi là mối lo ngại của các nước phương Tây, trong đó có Pháp và Mỹ. Washington coi Wagner là tổ chức tội phạm và áp đặt biện pháp trừng phạt.

Prigozhin phủ nhận những cáo buộc đó, nói rằng tất cả hoạt động của Wagner là hợp pháp và có lợi cho các quốc gia nơi nhóm hoạt động, cũng như mang lại lợi ích cho mối quan hệ của những nước đó với Nga.

Niger là quốc gia không giáp biển với diện tích gần 1,3 triệu km2, trong đó khoảng 80% nằm trong sa mạc Sahara. Niger là một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới, nhưng cũng là nơi có một số mỏ uranium lớn nhất thế giới.

Vị trí Niger. Đồ họa: Britannica