ảnh minh họa

Năm của những yên bình

Sự kiện Thế vận hội mùa đông PyeongChang 2018 đã mở toang cánh cửa cho cuộc gặp thượng đỉnh liên Triều đầu tiên sau hơn một thập kỷ và tiếp đó là hai cuộc gặp nữa giữa Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un.

Trong các cuộc gặp này, lãnh đạo hai bên đã có các cuộc trao đổi thực chất về các vấn đề then chốt liên quan hòa hợp, hòa giải, phi hạt nhân hóa và thiết lập hòa bình bền vững. Rất nhiều khoảnh khắc lịch sử được ghi lại tại các sự kiện này như khi ông Kim Jong-un bước qua giới tuyến tại khu phi quân sự chia cắt hai miền và đặt chân sang lãnh thổ Hàn Quốc hay hình ảnh hai nhà lãnh đạo cùng các phu nhân nắm chặt tay nhau trên đỉnh ngọn núi Baekdu,...

Nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un và Tổng thống Mỹ Donald Trump

Tuyên bố chung Panmunjom vì Hòa bình, Thịnh vượng và Thống nhất trên Bán đảo Triều Tiên ký ngày 27/4 và Tuyên bố chung Bình Nhưỡng ngày 20/9 là những bước ngoặt đã mở ra chương mới cho hợp tác liên Triều về mọi mặt, cả dân sự, quân sự, kinh tế, văn hóa, đặc biệt là cam kết của hai bên hướng tới mục tiêu phi hạt nhân hóa hoàn toàn và tạo dựng hòa bình lâu dài. Hai cuộc đoàn tụ các gia đình ly tán trong cuộc Chiến tranh Triều Tiên (1950-1953), cùng các cam kết cụ thể về ký kết thỏa thuận toàn diện giảm căng thẳng quân sự dọc biên giới 2 nước và thỏa thuận đóng cửa các cơ sở hạt nhân, tên lửa… là những điểm sáng mang lại hy vọng cho bước ngoặt lịch sử trên Bán đảo Triều Tiên.

Song song đó, căng thẳng Triều Tiên-Mỹ cũng có phần hạ nhiệt trong năm 2018. Ngày 12/6, nhà lãnh đạo Kim Jong-un và Tổng thống Donald Trump gặp nhau tại Singapore, đánh dấu cuộc gặp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ-Triều.

Hội nghị đã đánh dấu sự khởi đầu một tiến trình mới, tái định hình chiến lược an ninh ở khu vực Đông Bắc Á. Quan hệ Mỹ - Triều sau cuộc gặp đã có sự chuyển hướng mạnh mẽ theo hướng hòa dịu, khi các cam kết hướng tới phi hạt nhân hóa hoàn toàn đi kèm với các cam kết đảm bảo an ninh, kinh tế được đưa ra, cùng triển vọng ký kết tuyên bố kết thúc chiến tranh tạo lập hòa bình thực sự trên Bán đảo Triều Tiên.

Trong năm 2018, Triều Tiên không thử hạt nhân và cũng không phóng tên lửa. Về phần mình, Mỹ đã tạm dừng và giảm quy mô những cuộc tập trận chung lớn với Hàn Quốc nhằm tạo thuận lợi cho các cuộc đàm phán về chương trình vũ khí hạt nhân của Triều Tiên.

Nhận định về cuộc gặp lịch sử giữa nhà lãnh đạo Mỹ và nhà lãnh đạo Triều Tiên, ông Nguyễn Vinh Quang, cố vấn cao cấp của trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Phát triển quan hệ quốc tế (CSSD) cho rằng: “Đây là lần đầu tiên trong lịch sử hai nước, lãnh đạo của hai nước lại ngồi được với nhau. Điều này mang tới ý nghĩa rất lớn. Với quốc tế, nó tạo tiền lệ rất tốt - đó là khi tình hình căng thẳng, lãnh đạo các nước có thể gặp nhau và điều này giúp ngăn chặn được những mâu thuẫn, xung đột lớn.

Ý nghĩa thứ hai mà cuộc gặp đem lại đó là mang đến cho thế giới một niềm hy vọng về việc tháo gỡ được vấn đề nan giải ở Đông Bắc Á-vấn đề vũ khí hạt nhân của Triều Tiên. Vì thế nên điều này tạo không khí rất tốt.

Về phía Mỹ, Tổng thống Trump đã làm được điều mà chưa Tổng thống Mỹ nào trước đó làm được. Còn phía Triều Tiên, người đứng đầu của họ đã bắt tay và nói chuyện rất bình đẳng với người đứng đầu nước Mỹ là sự cổ vũ rất lớn đối với người dân Triều Tiên khiến họ càng tự tin hơn”.

Đánh giá về tình hình Triều Tiên năm 2018, ông Nguyễn Vinh Quang cho rằng: Tình hình bán đảo Triều Tiên từ năm 50 trở lại đây còn tồn tại nhiều vấn đề, cuộc chiến tranh Triều Tiên, về kỹ thuật, đến giờ vẫn chưa kết thúc, mới chỉ là đình chiến. Tuy nhiên, hiện tại tình hình Triều Tiên đã tốt hơn. Bình Nhưỡng đã cam kết từ bỏ vũ khí hạt nhân, chướng ngại vật chính trên bán đảo Triều Tiên và mối quan hệ giữa Mỹ và Triều Tiên cũng cải thiện một bước như đã thấy.

“Quan hệ Mỹ-Triều trong giai đoạn hiện nay tốt hơn trước đây rất nhiều và quan hệ hai miền Triều Tiên cũng đã tốt lên, nên tôi cho rằng đây là cơ hội mà hơn nửa thế kỷ qua mới có để các bên cải thiện tình hình. Và đây là dịp thuận lợi hiếm hoi để giải quyết vấn đề hạt nhân...", ông Nguyễn Vinh Quang nhận định.

Và những thách thức ở phía trước

Dù có tiến triển nhưng những điều kiện cần thiết để quan hệ Mỹ và Triều Tiên có thể tiến xa hơn dường như vẫn chưa hội tụ đầy đủ, khi mà những khác biệt liên quan tiến trình phi hạt nhân hóa đang là trở ngại lớn nhất còn lòng tin chưa được tạo dựng đủ mạnh. Cùng khẳng định mục tiêu phi hạt nhân hóa, nhưng hai bên chưa thể thống nhất được thời gian và lộ trình tiến hành.

Phía Triều Tiên mong muốn phi hạt nhân hóa theo từng giai đoạn, và các hỗ trợ về an ninh và kinh tế phải được triển khai sau mỗi bước đi cùng với những đảm bảo thực chất hơn từ phía Mỹ. Ngược lại, Washington đòi hỏi phải phi hạt nhân hóa hoàn toàn, có thể kiểm chứng và không thể đảo ngược.

Nhận định về tình hình Triều Tiên, Tiến sỹ Trần Việt Thái, Phó Viện trưởng, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Học viện Ngoại giao Việt Nam cho rằng: Tình hình bán đảo Triều Tiên đã thay đổi sâu sắc. Năm 2017 tình hình Triều Tiên rất căng thẳng nhưng năm 2018 các bên đã bước vào đàm phán, tiến triển tốt với đỉnh cao là cuộc gặp thượng đỉnh giữa Mỹ và Triều Tiên ngày 12/6. Và hai cuộc gặp thượng đỉnh liên Triều làm cho vấn đề Triều Tiên lắng xuống, nguy cơ chiến tranh giảm đi. Đây là xu hướng tích cực. Tuy nhiên, chặng đường phi hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên còn rất dài và khó đoán định.

PGS.TS Trần Khánh, viện Hàn lâm KHXHVN cho rằng quan hệ của các nước lớn như Mỹ-Trung Quốc hay Trung Quốc-Nga... có tác động lớn đến tình hình thế giới trên nhiều mặt và vấn đề Triều Tiên không là ngoại lệ. Việc dịu lắng của vấn đề Triều Tiên có dài hay không phụ thuộc vào nhiều yếu tố và cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung là một trong những yếu tố có tác động mạnh...