Truyền thông Mỹ đưa tin chính quyền Tổng thống Joe Biden đang hoàn thiện kế hoạch chuyển các khẩu đội tên lửa Patriot tới Ukraine, sau khi Kiev liên tục kêu gọi phương Tây giúp họ chống đỡ những cuộc tập kích bằng tên lửa hành trình và máy bay không người lái (UAV) ngày càng dữ dội của Nga.

Mỹ được cho là sẽ phê duyệt thỏa thuận trong tuần này. Nếu được thông qua, Patriot sẽ là tổ hợp tên lửa phòng không tiên tiến nhất mà Mỹ cung cấp cho Ukraine từ trước tới nay, dù Washington cũng đã viện trợ Kiev hàng loạt khí tài quân sự quan trọng khác, trong đó có hệ thống pháo phản lực HIMARS.

Hệ thống phòng không tầm xa Patriot của Mỹ (bên phải) và radar Giraffe AMB của Anh tại sân bay quân sự gần Siauliai, Litva, hồi năm 2017. Ảnh: Reuters.

Patriot là hệ thống phòng thủ tên lửa di động trên mặt đất, có thể phát hiện, theo dõi và tiêu diệt UAV, tên lửa hành trình cũng như tên lửa đạn đạo, cả chiến thuật lẫn tầm ngắn.

Mỗi khẩu đội Patriot gồm một radar cảnh giới và bám bắt mục tiêu, hệ thống điện tử, xe chỉ huy, xe phát điện và xe chở đạn kiêm bệ phóng, mỗi bệ phóng mang được 4-16 tên lửa tùy phiên bản. Chúng đã được triển khai trên khắp châu Âu và Trung Đông, từng bắn hạ hơn 100 tên lửa đạn đạo trong các chiến dịch quân sự.

Radar trong tổ hợp Patriot có khả năng phát hiện và theo dõi hơn 100 mục tiêu, đồng thời có tầm hoạt động hơn 100 km. Phần lớn hệ thống Patriot vận hành tự động, bộ phận duy nhất cần thao tác của con người là đài điều khiển hỏa lực. Kíp ba người tại bộ phận này có thể liên lạc với các trạm phóng, khẩu đội Patriot khác và sở chỉ huy.

Sau khi tên lửa được khai hỏa, bệ phóng sẽ truyền dữ liệu trở lại trạm radar, giúp dẫn đường chính xác tới mục tiêu.

Cựu sĩ quan tình báo quân đội Anh Philip Ingram đánh giá tổ hợp tên lửa Patriot sẽ tăng cường đáng kể sức mạnh của quân đội Ukraine cũng như "gây tác động tâm lý mạnh tới Nga".

"Họ biết hệ thống này có năng lực như thế nào và chúng sẽ khiến các phi công Nga cảm thấy lo lắng hơn, mặc dù Patriot khó có thể được triển khai gần những khu vực chiến sự", ông giải thích. "Chúng gần như chắc chắn sẽ được sử dụng để bảo vệ các thành phố lớn như Kiev hay Lviv và cả những cơ sở hạ tầng điện xung quanh".

Năng lực phòng không của tổ hợp tên lửa Patriot Mỹ. Bấm vào ảnh để xem chi tiết.

"Ukraine đã đạt được những thành công to lớn trong việc bắn hạ tên lửa và UAV. Với Patriot, hệ thống phòng không đa tầng của họ sẽ được tăng cường và có thể xoay chuyển thế trận phòng không", Ingram nói thêm.

Theo Jeffrey Edmonds, chuyên gia về Nga tại Trung tâm Phân tích Hải quân Mỹ, để đối phó với chiến lược tập kích cơ sở hạ tầng mà Nga đang áp dụng, Ukraine sẽ phải sử dụng bất kỳ hệ thống phòng không nào, trong đó Patriot sẽ là sự bổ sung quan trọng cho các hệ thống có từ thời Liên Xô.

Giới phân tích quân sự đánh giá Patriot sẽ không chỉ mang đến cho Ukraine sức mạnh mới để bảo vệ các thành phố trước những đòn tấn công tên lửa, mà còn cho thấy rằng Nga đã không thành công trong nỗ lực làm suy yếu ủng hộ của phương Tây đối với Kiev.

Đức đã gửi 4 hệ thống phòng không IRIS-T SLM cho Ukraine, NATO cũng tuyên bố sẽ chuyển thiết bị gây nhiễu giúp Ukraine chống lại UAV tự sát Nga. Washington trước đó cũng đã chuyển hệ thống phòng thủ tên lửa NASAM cho Kiev, cung cấp khả năng bảo vệ tầm ngắn đến trung bình.

Nếu được Mỹ chuyển giao, Patriot sẽ mang tới cho Ukraine năng lực phòng không tiên tiến nhất chưa từng được sử dụng trên chiến trường, vào thời điểm kho dự trữ tên lửa dẫn đường chính xác của Nga dường như ngày một cạn kiệt.

Các quan chức Mỹ ước tính Nga đang "đốt" kho dự trữ vũ khí của mình nhanh hơn mức mà họ có thể sản xuất chúng. Một nhà ngoại giao hàng đầu của Anh tuần trước cho biết Nga đang tìm cách mua hàng trăm tên lửa đạn đạo từ Iran, song không rõ Tehran có chấp nhận thỏa thuận hay không.

Mùa đông khắc nghiệt đang được cảm nhận rõ nét trên khắp Ukraine, với nhiều khu vực không có điện hoặc hệ thống sưởi sau khi Nga tấn công phá hủy hàng loạt nhà máy điện, đường dây và trạm biến áp.

Các binh sĩ Ukraine đứng quan sát một tòa nhà bị trúng tên lửa được dỡ bỏ ở thành phố Borodyanka, gần Kiev, hôm 13/12. Ảnh: AP.

Thời tiết lạnh giá và địa hình lầy lội khiến giao tranh trên mặt đất trở nên bế tắc, nhưng các cuộc tập kích bằng tên lửa và UAV đến nay chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.

"Khi bước vào mùa đông, các hoạt động quân sự trên mặt đất sẽ giảm đi vì thời tiết, địa hình", Jonathan Eyal, phó giám đốc Viện các Quân chủng Thống nhất Hoàng gia Anh (RUSI), cho hay. "Vì vậy, rất có khả năng Nga sẽ tiếp tục gây áp lực từ trên không, cố gắng phá hủy cơ sở hạ tầng Ukraine một cách có hệ thống. Điều mà các đồng minh phương Tây cần làm nhất lúc này là đánh giá lại hệ thống phòng không của Ukraine".

Dù vậy, ông cho rằng tên lửa Patriot không phải là "viên đạn bạc" có thể giải quyết tất cả các vấn đề phòng không của Ukraine, đặc biệt là khả năng đối phó UAV, vốn rất khó phát hiện vì kích cỡ quá nhỏ. Dù vậy, Patriot vẫn mang đến một lớp lá chắn phòng không bổ sung quan trọng cho quân đội Ukraine.

Ngoài ra, với tính chất tiêu hao khốc liệt của cuộc xung đột đã kéo dài hơn 300 ngày, kịch bản Washington cung cấp một vũ khí hiện đại như Patriot cho Kiev có thể là bằng chứng thể hiện rằng các đồng minh phương Tây sẽ không khoanh tay đứng nhìn Nga tấn công cơ sở hạ tầng dân sự của Ukraine.

"Thông điệp chính trị gửi tới người Nga là họ không thể tự do hành động để tiếp tục phá hủy cơ sở hạ tầng của Ukraine. Họ không thể làm điều đó nếu phương Tây không cung cấp vũ khí tốt hơn và tinh vi hơn cho quân đội Ukraine", Eyal nói.

Một quan chức từ văn phòng công tố Ukraine kiểm tra đạn pháo và tên lửa được sử dụng bởi quân đội Nga ở Kharkov hôm 17/12. Ảnh: AFP.

Keir Giles, nhà phân tích tại viện nghiên cứu Chatham House, trụ sở ở London, Anh, cho rằng nếu Mỹ cung cấp tên lửa Patriot cho Ukraine, đây sẽ là dấu hiệu cho thấy bản chất cuộc xung đột đã thay đổi, từ những cuộc tấn công trên bộ để kiểm soát các thành phố lớn, sang tập kích đô thị và cố gắng giữ những vùng lãnh thổ đang kiểm soát.

"Trận chiến sống còn cho tương lai của Ukraine giờ đây không còn nằm ở tiền tuyến, mà là bảo vệ dân thường và các trung tâm đô thị quan trọng khỏi đòn tập kích bằng tên lửa, UAV của Nga", Giles lưu ý.