Ngày 5/11, khoảng 200 triệu cử tri khắp nước Mỹ sẽ bỏ phiếu lựa chọn tân tổng thống giữa hai ứng viên là ông Donald Trump, đảng Cộng hòa và bà Kamala Harris, đảng Dân chủ. Thời gian bắt đầu bầu cử do giới chức từng địa phương quyết định, nhưng nhìn chung trong khoảng 6-8h.

Cử tri nhiều vùng ở bang Vermont có thể bỏ phiếu từ 5h, thị trấn nhỏ Dixville Notch, bang New Hampshire thậm chí bắt đầu bầu cử từ 0h (12h ngày 5/11 giờ Hà Nội), một số hạt ở bang Iowa phải chờ đến gần trưa. Hầu hết điểm bỏ phiếu đóng cửa vào 19-20h cùng ngày. Quá trình kiểm phiếu bắt đầu ngay sau đó và kết quả được các ủy ban bầu cử cập nhật liên tục.

Đa số các bang đều đã nghiêng về một trong hai đảng, có thể sớm xác định ứng viên thắng ở nhóm này. Nhưng chìa khóa để vào Nhà Trắng lại nằm ở 7 bang chiến trường Arizona, Georgia, Michigan, Nevada, Bắc Carolina, Pennsylvania và Wisconsin, nơi hai ứng viên bám đuổi nhau sít sao, cần chờ kiểm hết phiếu để đảm bảo chính xác. Ngoài ra, mỗi bang lại có quy định riêng về quy trình kiểm phiếu, khiến Mỹ khó xác định người chiến thắng ngay trong đêm bầu cử.

"Tôi nghĩ phải gần cuối tuần, ngày 7 hoặc 8/11, chúng ta mới biết được ai đắc cử", David Becker, giám đốc điều hành Trung tâm Đổi mới và Nghiên cứu Bầu cử Mỹ (CEIR), nói.

Thời gian các điểm bỏ phiếu ở Mỹ đóng cửa. Đồ họa: Washington Post

Pennsylvania năm nay có 19 phiếu đại cử tri, được coi là nơi cần phải thắng với cả ông Trump và bà Harris. Năm 2020, bầu cử Mỹ diễn ra ngày 3/11 nhưng phải đến gần trưa 7/11, ông Joe Biden mới được dự báo thắng Pennsylvania và đắc cử, sau khi dẫn trước ông Trump với số phiếu không thể vượt qua.

Nguyên nhân là ảnh hưởng từ đại dịch Covid-19 khiến lượng phiếu qua thư ở Mỹ cao kỷ lục. Pennsylvania có gần 2,6 triệu người bỏ phiếu qua thư, chiếm 38% tổng cử tri bang. Tỷ lệ này năm 2016 chỉ là 4%. Việc kiểm phiếu qua thư sẽ mất nhiều thời gian hơn so với các hình thức bầu cử khác.

Kathy Boockvar, cựu tổng thư ký bang Pennsylvania, cho biết tình hình năm nay sẽ khác, bởi các quan chức bầu cử đã có 4 năm để chuẩn bị, mua thiết bị mới và chuẩn bị nhân sự kiểm phiếu qua thư tốt hơn, nhưng nhiều khả năng vẫn không thể biết ai thắng ai thua trong đêm bầu cử.

"Điều chúng tôi ưu tiên là kiểm phiếu an toàn, chính xác, sau đó mới đến tốc độ nhanh nhất có thể", Boockvar nói với CBS News.

Nếu chênh lệch giữa hai ứng viên quá sít sao, mọi thứ sẽ mất thời gian hơn nữa. Theo quy định, Pennsylvania sẽ tự động tiến hành kiểm phiếu lại nếu chênh lệch giữa hai ứng viên dưới 0,5%. Bang cũng cho phép ứng viên kiến nghị kiểm lại phiếu nếu họ trả toàn bộ chi phí. Số tiền này có thể được hoàn lại nếu xác định được phiếu đã bị kiểm sai.

Tại bang chiến trường Georgia, cử tri thường đi bầu cử trực tiếp sớm và quá trình kiểm phiếu diễn ra tương đối nhanh. Lượng phiếu bầu qua thư năm nay dự kiến thấp. Tỷ lệ phiếu bầu qua thư năm 2020 là 25%, giảm còn 6% trong bầu cử giữa kỳ năm 2022.

Năm 2020, Georgia mất hơn hai tuần để xác định ông Biden chiến thắng. Nguyên nhân là cuộc đua tại đây sít sao đến mức dấy lên tranh cãi, buộc giới chức bang thực hiện thêm kiểm đếm bằng tay.

Georgia không tự động kiểm lại phiếu, nhưng ứng viên có thể kiến nghị để thực hiện quá trình này nếu chênh lệch không quá 0,5% tổng phiếu bầu.

Hầu hết cử tri Bắc Carolina bỏ phiếu trực tiếp và bang này thường hoàn thành 98-99% công việc trước nửa đêm ngày bầu cử trong hai sự kiện gần nhất.

Bắc Carolina trước đây bắt đầu kiểm phiếu qua thư từ trước ngày bầu cử, kết quả công bố ban đầu chủ yếu là từ kiểm đếm phiếu bầu cử sớm. Năm nay, bang áp dụng quy định mới, chỉ cho phép bắt đầu kiểm phiếu và công bố kết quả khi các hòm phiếu đã đóng cửa, khiến thời gian kéo dài hơn.

Bà Harris có thể dẫn trước từ sớm nhờ phiếu bầu qua thư, còn ông Trump thu hẹp dần khoảng cách khi phiếu bầu trực tiếp trong ngày 5/11 được kiểm. Nếu hai ứng viên chênh lệnh quá sít sao, Bắc Carolina có thể cần một tuần hoặc nhiều thời gian hơn để kiểm đếm. Năm 2020, truyền thông Mỹ phải chờ đến ngày 13/11, 10 ngày sau bầu cử, để xác định ông Trump thắng Bắc Carolina.

Bắc Carolina không tự động kiểm lại phiếu, nhưng ứng viên có thể kiến nghị để thực hiện nếu chênh lệch không quá 0,5% hoặc 10.000 phiếu.

Cử tri Mỹ bỏ phiếu sớm tại Daytona Beach, bang Florida ngày 21/10. Ảnh: AFP

Trong hai mùa bầu cử gần nhất, khoảng nửa số phiếu tại Michigan được kiểm xong trong đêm bầu cử, phần còn lại hoàn thành vào trưa ngày tiếp theo.

Giới chức bang đã thay đổi quy định nhằm tăng tốc quá trình kiểm phiếu. Michigan lần đầu tiên cho phép bỏ phiếu sớm trực tiếp 9 ngày trước bầu cử. Khu vực có hơn 5.000 cử tri có thể xử lý và kiểm đếm phiếu bầu qua thư trước những nơi còn lại.

Năm 2020, phiếu bầu qua thư tại Michigan không được kiểm đếm sớm. Điều này làm xuất hiện "sóng đỏ ảo", ông Trump dẫn trước trong đêm bầu cử nhờ phiếu bầu trực tiếp, nhưng khi phiếu bầu qua thư đổ về và được kiểm đếm, Michigan "chuyển xanh" và ông Biden chiến thắng. Tình trạng này được ông Trump nhắc đến khi cáo buộc cuộc bầu cử năm 2020 có gian lận.

Michigan sẽ tự động kiểm lại phiếu nếu hai ứng viên chênh nhau không quá 2.000 phiếu.

Wisconsin không kiểm phiếu trước ngày bầu cử, nhưng nhân viên kiểm phiếu được yêu cầu làm việc xuyên đêm 5/11 cho đến khi hoàn thành. Tại một số khu vực, kết quả được công bố theo từng lô phiếu.

Một quan chức Wisconsin nói với CNN rằng kết quả đầy đủ, nhưng chưa xác nhận, có thể được công bố vào sáng 6/11.

Wisconsin năm 2020 cũng xảy ra hiện tượng "sóng đỏ ảo", khi kết quả kiểm đếm phiếu bầu trực tiếp cho thấy ông Trump liên tục dẫn trước. Tuy nhiên, mọi thứ thay đổi khi hàng nghìn phiếu bầu từ Milwaukee, khu vực có truyền thống ủng hộ đảng Dân chủ, đổ về, giúp ông Biden lật ngược tình thế và chiến thắng vào chiều sau ngày bầu cử. Điều này càng làm dấy lên các thuyết âm mưu cho rằng có gian lận tại Wisconsin.

Wisconsin không tự động kiểm lại phiếu, nhưng ứng viên có thể kiến nghị thực hiện nếu chênh lệch không quá 1%. Ông Trump năm 2020 đã yêu cầu Wisconsin kiểm lại, nhận thêm được một số phiếu nhưng không đủ để thay đổi kết quả.

Nhân viên hạt Oakland kiểm đếm lại phiếu bầu tổng thống tại Waterford Township, bang Michigan ngày 5/12/2016. Ảnh: Reuters

Tại Arizona, bỏ phiếu qua thư là phương thức rất phổ biến. Năm 2020, 90% cử tri bang này bỏ phiếu sớm, hầu hết qua thư. Giới chức bầu cử Arizona có thể bắt đầu xác thực và kiểm đếm ngay khi tiếp nhận phiếu bầu, nhưng chỉ được công bố kết quả một giờ sau khi hòm phiếu đóng cửa.

Phiếu bầu qua thư đến vào ngày bầu cử không được kiểm đếm ngay lập tức, mà phải chờ hòm phiếu đóng cửa. Trong bầu cử giữa kỳ năm 2022, nhóm này chiếm 1/5 tổng phiếu của Maricopa, hạt đông dân nhất bang Arizona, và mất nhiều ngày để kiểm đếm.

Trong những mùa bầu cử gần đây, khoảng nửa số cử tri Nevada bỏ phiếu qua thư, điều khiến thời gian kiểm đếm kéo dài. Giới chức Nevada đã áp dụng công nghệ mới và quy tắc cho phép họ bắt đầu kiểm phiếu sớm hơn.

Francisco Aguilar, tổng thư ký bang Nevada, nói những thay đổi giúp họ "tăng cường minh bạch, đối phó thông tin sai lệch và giảm áp lực lên quan chức bầu cử".

Tuy nhiên, Nevada năm nay cũng khó công bố kết quả sớm, khi bỏ phiếu qua thư đang ngày càng phổ biến ở bang này. Nevada còn là bang chiến trường duy nhất chấp nhận phiếu bầu qua thư đến muộn, lên tới 4 ngày so với ngày bầu cử, tức ngày 9/11, và cử tri có hạn chót 12/11 để sửa lỗi trên phiếu bầu của họ.

Năm 2020, truyền thông Mỹ mất 5 ngày để xác định ứng viên thắng Nevada, làm dấy lên hàng loạt ảnh chế về bang này.