Thứ trưởng Ngoại giao Belarus Yury Ambrazevich ngày 9/12 gặp Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres tại New York và xác nhận Minsk cho phép ngũ cốc của Ukraine quá cảnh mà không cần điều kiện tiên quyết nào, Stephane Dujarric, phát ngôn viên LHQ, cho biết.

Hồi tháng 6, Belarus từng tuyên bố sẽ cho phép ngũ cốc Ukraine đi qua lãnh thổ đến các cảng Baltic, nhưng với điều kiện Belarus cũng được phép xuất khẩu hàng hóa từ các cảng này. Ukraine đã bác bỏ đề xuất đó.

Vị trí Ukraine, Belarus, Litva và Biển Baltic. Đồ họa: RFERL.

Trong cuộc gặp Tổng thư ký Guterres, ông Ambrazevich nhắc lại đề nghị khôi phục xuất khẩu phân bón của Minsk. Quốc gia này là nhà sản xuất phân kali lớn trên thế giới, song hoạt động xuất khẩu qua các cảng biển Baltic bị gián đoạn do loạt lệnh trừng phạt của phương Tây nhằm đáp trả chiến dịch quân sự của Nga.

Belarus là đồng minh thân cận với Nga và đã cho phép Moskva sử dụng lãnh thổ để đưa quân vào Ukraine.

Hồi tháng 7, LHQ và Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian cho thỏa thuận Nga và Ukraine, giúp nối lại vận chuyển ngũ cốc qua Biển Đen, vốn bị đình trệ kể từ khi chiến sự bùng phát, đồng thời cho phép Nga xuất khẩu thực phẩm và phân bón. Tuy nhiên, hoạt động xuất khẩu của Belarus không được đề cập trong thỏa thuận.

Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko trong cuộc hội đàm với Tổng thống Nga Valadimir Putin tại St Petersburg hồi tháng 6. Ảnh: AFP.

Thỏa thuận này được gia hạn thêm 120 ngày từ tháng trước. LHQ đang nỗ lực để khôi phục xuất khẩu amoniac của Nga, một thành phần quan trọng trong sản xuất phân bón, thông qua một đường ống dẫn tới một cảng Biển Đen ở Ukraine.

Sau khi thỏa thuận thỏa thuận ngũ cốc được ký ngày 22/7, khoảng 11,1 triệu tấn nông sản đã được vận chuyển qua Biển Đen. Theo thỏa thuận, Trung tâm Điều phối chung (JCC) được thành lập tại Istanbul, gồm các đại diện cấp cao từ Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, Ukraine và LHQ, để giám sát hoạt động xuất khẩu ngũ cốc.

Các tàu đến bốc hàng cần trải qua quá trình kiểm tra ngoài khơi Istanbul để đảm bảo không mang vũ khí, sau đó đi qua hành lang an toàn được JCC thiết lập đến các cảng Chornomorsk, Odessa và Yuzhny của Ukraine. Trong hành trình rời đi, các tàu tiếp tục được kiểm tra ở ngoài khơi Istanbul.

Hành lang an toàn theo thỏa thuận ngũ cốc Ukraine. Đồ họa: Guardian.

Phương Tây cho rằng số chuyến hàng ngũ cốc từ Ukraine sụt giảm sau khi chiến sự bùng phát hồi tháng 2 là một trong những nguyên nhân đẩy giá lương thực toàn cầu tăng, làm dấy lên lo ngại về nạn đói, đặc biệt ở những nước nghèo nhất thế giới.

Nga bác cáo buộc làm trầm trọng khủng hoảng lương thực toàn cầu, cho rằng các lệnh hạn chế đối với xuất khẩu của nước này khiến giá lương thực tăng. Giới chức Nga cho biết dù lương thực và phân bón được đưa khỏi lệnh hạn chế xuất khẩu của phương Tây, nước này vẫn chịu hạn chế liên quan đến hậu cần, thuê tàu, chuyển tiền và bảo hiểm.