Một con tàu biển đến tuổi “về hưu” vẫn mang lại lợi nhuận hàng chục triệu USD cho các chủ thầu, nhưng những hệ lụy của nghề “mổ xác tàu” mang lại cũng là thảm họa đối với môi trường sống của con người.

Chủ thầu hốt bạc

Tại bãi biển 12 dặm - Gadani cách TP Karachi (Pakistan) 65km về hướng Tây Nam, con tàu chở dầu Lara cao hơn 70m, dài 400m “rướn” những cú cuối cùng để đáp vào càng gần bờ càng tốt. Tại đây, nó sẽ được “xẻ thịt”, kết thúc cuộc đời lênh đênh. Hai bên con tàu đang được chờ "xẻ thịt" này là xác những con tàu chở quặng, tàu container, tàu chở dầu hay du thuyền đang trong giai đoạn phá dỡ cuối cùng. Theo Telegraph, mỗi năm, nơi đây đón khoảng 250 con tàu của 140 nhà thầu đến “an nghỉ”.

Tiếp theo, các tốp thợ dùng đèn oxyacetylene (mỏ xì) cắt nhỏ con tàu 42.000 tấn này ra làm nhiều mảnh. Các chất thải độc hại sẽ được bơm ra ngoài. Dây diện, thép, động cơ, cánh quạt, xuồng cứu sinh, bồn chậu, toilet, thậm chí các bóng đèn và những con ốc vít sẽ biến thành vật liệu xây dựng và đồ gia dụng. Các tấm thép lớn được đem đóng thuyền hoặc phà. “Nhà thầu phải tuyển dụng hơn 300 công nhân, làm việc trong vòng 11 tháng, làm liên tục 7 ngày trong tuần, 12 giờ mỗi ngày mới có thể hoàn tất công đoạn phá dỡ” - Andrew Jacques, một quản đốc phá dỡ cho BBC biết. Theo BBC, nhiều thợ “mổ tàu” thiếu niên, cả ngày treo mình quanh con tàu chỉ để kiếm 2,5 USD.

Ông Hefazatur Rahman, Chủ tịch Mostafa - Tập đoàn đã bỏ 20 triệu USD để mua xác tàu Lara cho biết: Mỗi mảnh của con tàu đều được tái sử dụng, mua đi bán lại. Chẳng có gì bỏ phí cả. Sau khi quyết toán, Mostafa có thể lời từ 10-15 triệu USD tùy thuộc giá thép thời điểm đó.

Thảm họa về môi trường

Trước đây không lâu, tàu chở dầu Gulf Jash trọng tải 35.000 tấn, quốc tịch Panama, đã bị cấm không được phép phá dỡ ở Bangladesh sau khi các nhà bảo vệ môi trường khuyến cáo về nguy cơ hàng trăm tấn rác độc hại trên tàu.

Con tàu này rất nổi tiếng ở châu Phi và châu Âu do từng tìm cách trút bỏ chất thải độc hại ở Amsterdam (Hà Lan). Vụ việc đổ bể, chủ tàu quyết định vận chuyển số rác này sang châu Phi. Năm 2009, hàng trăm tấn hóa chất độc hại đã bị đổ xuống Abidjan - thành phố lớn nhất Bờ Biển Ngà, làm 16 người chết và hàng ngàn người khác bị mắc bệnh. Vụ việc gây nên một cơn chấn động lớn. Thế nhưng, mọi chuyện đã được dàn xếp êm xuôi bên ngoài tòa án. Chủ sở hữu bồi thường gần 50 triệu USD cho các nạn nhân và hơn 163 triệu USD cho chính quyền Bờ Biển Ngà để dọn vệ sinh môi trường.

Thời điểm hiện tại, tàu Gulf Jash được cho là đang chở hàng tấn chất độc amiăng (chất thải từ cặn sơn, dầu mỏ và hóa chất) sau hơn 20 năm hoạt động và đang tìm cách thanh lý số chất độc này trước khi rã xác.

Mặc dù đã có Công ước Basel ngăn chặn các nước giàu có vận chuyển rác thải độc hại và hóa chất đến các nước đang phát triển. Nhưng các hãng tàu biển và những công ty xử lý tàu cũ qua mặt khá đơn giản bằng cách đăng ký tàu hoạt động ở một nước đang phát triển dưới tên một công ty vận tải biển là “thoát” khỏi công ước Basel. Thủ thuật này cũng đã được áp dụng với tàu Gulf Jash khi nó mang quốc tịch Panama. Trên trang web định vị tàu biển, địa điểm cuối cùng mà tàu Gulf Jash có mặt là biển Đông.

Tờ Times of India cho biết, nhiều khả năng con tàu đang tiến về TP Gujarat (Ấn Độ) để được “xẻ thịt”. Ông Jairam Ramesh, Bộ trưởng Môi trường Ấn Độ cho biết, ông “có thấy báo cáo về con tàu” nhưng không bình luận gì thêm. Chủ sở hữu hiện tại của tàu là Tập đoàn Global Marketing Systems (GMS - Chuyên môi giới phá dỡ tàu) từ chối cho biết đích đến cuối cùng của con tàu.

Trước đó, GMS phải đối diện với án phạt về hành động lén lút rã xác một chiếc tàu bẩn Oceanic, ở Mỹ. Con tàu Oceanic cuối cùng đã được đưa đến nghĩa trang tàu biển ở Ấn Độ để rã xác còn GMS dàn xếp để tránh bị đem vụ việc ra tòa khi đồng ý trả 500 triệu USD tiền phạt.

Các nước: Ấn Độ, Bangladesh, Pakistan và gần đây cả Trung Quốc đang trở thành nghĩa trang tàu cũ bởi chi phí và thủ tục liên quan đến việc rã xác tàu cũ ở các nước phát triển cao đến mức không thể kham nổi. Hiện nhiều xưởng phá dỡ đã phải tuân theo các tiêu chuẩn của Công ước Hồng Kông (Trung Quốc) vì những quan ngại liên quan tới vấn đề an toàn và sức khỏe trong hoạt động phá tàu ở một số nước, nơi những con tàu chỉ được phá dỡ một cách thô sơ trên những bãi biển.