Nghệ sĩ Hoàng Lan qua đời ở tuổi 63 sau nhiều năm chịu đựng bệnh tật, khuya 4/2 - mùng bốn Tết Nhâm Dần. Trịnh Kim Chi - người từng kêu gọi quyên góp giúp Hoàng Lan chữa trị - cho biết nghệ sĩ ra đi trong giấc ngủ. Nữ diễn viên xót xa: "Đã qua rồi những tháng ngày chị chiến đấu trong đau đớn. An yên về cõi vĩnh hằng chị nhé".

Nghệ sĩ Hoàng Lan (1959 - 2022). Ảnh: Facebook Trinh Kim Chi

30 năm theo nghề, Hoàng Lan ghi dấu với phong cách cá tính mạnh mẽ trên sân khấu, màn ảnh thập niên 1980-1990. Cơ duyên đến nghiệp diễn của bà bắt đầu từ năm 17 tuổi, khi học dự thính ở trường Quốc gia âm nhạc Sài Gòn (nay là Nhạc viện TP HCM) vì đam mê cải lương. Năm 1976, diễn viên đầu quân cho Đoàn kịch nói Cửu Long Giang, cùng các đồng nghiệp đương thời như Kim Xuân, Thương Tín, Minh Hạnh, Quốc Hòa... Có vóc dáng cân đối, khuôn mặt sáng, nụ cười tươi, Hoàng Lan chỉ bén duyên với những vai phụ, không thể bật lên làm đào chánh. Trầy trật nhiều năm, bà toan bỏ nghề vì mãi vẫn không được khán giả biết đến. Một lần, nghệ sĩ Quốc Hòa khuyên bà nên tăng cân để chuyển hướng đóng hài. Từ cô đào 45 kg, bà chạm ngưỡng 100 kg, được mời đóng các vai đanh đá, nanh nọc.

Sự nghiệp Hoàng Lan dần thăng hoa với độ phủ sóng ngày càng cao trên màn ảnh nhỏ. Thập niên 1980, show kịch truyền hình Trong nhà ngoài phố của Đài truyền hình TP HCM nổi lên như một hiện tượng. Qua bàn tay dàn dựng của đạo diễn Thế Ngữ, show khai thác nhiều câu chuyện đắt giá, từ bài học đối nhân xử thế đến thực trạng tệ nạn xã hội. Một thời gian dài, khi đồng hồ điểm 20h, đông đảo khán giả miền Nam chờ trước tivi để cùng khóc, cười với loạt tiểu phẩm mà Hoàng Lan là một trong những gương mặt chủ chốt.

 

Hoàng Lan trong "Trong nhà ngoài phố"

Góp mặt từ những tập đầu, nghệ sĩ gây ấn tượng qua mái tóc uốn phồng, ngoại hình phốp pháp, giọng nói chua ngoa. Có tập, Hoàng Lan vào vai bà Sáu, có chồng mê cá độ đá bóng (Duy Phương đóng). Nét diễn sôi động, giàu năng lượng giúp nghệ sĩ trở thành một trong những gương mặt gây tiếng vang của show, bên cạnh diễn viên Lê Bình, Kiều Mai Lý, Nguyễn Sanh... Đạo diễn tiếp tục giao cho Hoàng Lan đóng nhiều vai hài như cô Hai "Mưa Nắng", bà chủ quán cơm tù A1... Nghệ sĩ từng cho biết đóng nhiều vai phản diện đến mức không ít khán giả ác cảm lây cho bà. Dù vậy, bà không quá câu nệ, chỉ nói vui: "Xấu nên đóng vai ác thôi".

Nghệ sĩ Hồng Vân - một thành viên của show Trong nhà ngoài phố - cho biết, Hoàng Lan càng diễn càng lên tay, trở thành một trong những gương mặt "vedette" của chương trình. Ngày đó, lần đầu tiếp xúc với đàn chị trên trường quay, Hồng Vân hồi hộp vì tưởng bà khó gần. Chị nói: "Chị Hoàng Lan vừa đẹp vừa nổi bật, bao người săn đón, còn tôi mới vào nghề. Vậy mà gặp nhau, chị thăm hỏi với giọng cười rất hào sảng: Vân hả, khỏe không, đang quay hả...". Thập niên 1990 tiếp tục được xem là những năm đỉnh cao của Hoàng Lan. Nghệ sĩ từng cho biết một thời, đi đến đâu, bà cũng được khán giả vây quanh, xin chữ ký bởi nhận ra mái tóc "bờm sư tử" thương hiệu.

Khi kịch truyền hình thoái trào, Hoàng Lan vẫn duy trì phong độ trong nghề với loạt dự án phim. Năm 2000, bà góp mặt trong Cô thư ký xinh đẹp (đạo diễn: Châu Huế, kịch bản: Nguyễn Mạnh Tuấn) - phim truyền hình về chuyện tình ái chốn công sở. Hoàng Lan vào vai bà Lúa - vợ một viện trưởng, tính nóng nảy, ghen tuông. Sợ chồng dan díu với nữ thư ký Mỹ Dung (Thu Hương), bà bắt ông từ chối đơn xin việc của cô, đề nghị tổ chức thi sát hạch để đánh rớt song cô đều vượt qua được. Với Cổng mặt trời (2009) của đạo diễn Nguyễn Dương - phim gây tiếng vang về đề tài sinh viên, nghệ sĩ vào vai tình nhân lớn tuổi của Vỹ (Hòa Hiệp). Nhìn chung, dù chỉ đảm nhận tuyến phụ, nghệ sĩ thường gây ấn tượng với dạng vai phản diện pha màu sắc hài hước, mẫu nhân vật châm biếm thói hư tật xấu trong xã hội.

 

Hoàng Lan trong "Cô thư ký xinh đẹp"

Những năm sau đó là chuỗi thời gian Hoàng Lan chiến đấu với bệnh tật, từ thoát vị đĩa đệm, viêm đa khớp, giãn tĩnh mạch, nhồi máu não đến chứng Parkinson. Nghệ sĩ Phi Phụng - đồng nghiệp thường xuyên giúp đỡ bà - nói một lần đến thăm, bà bật khóc khi thấy đàn chị phải lấy dây cột vào bụng để lấy thế tự kéo mình ngồi dậy trên giường. Từ một diễn viên xông xáo, năng động, có thời gian bà nằm liệt giường, phải phẫu thuật hoại tử da. Nhiều năm liền, bà sống nhờ sự bảo bọc của nghệ sĩ cùng các người em kết nghĩa để duy trì phí sinh hoạt, thuê căn hộ chung cư quận 10.

Hoàng Lan tái xuất ở một sự kiện năm 2019 với một bên mắt bị hỏng. Ảnh: Mai Nhật

Những lúc bệnh tật thuyên giảm, Hoàng Lan đau đáu tìm kế mưu sinh để không phiền hà đồng nghiệp, người quen. "Họ gửi tôi vẫn nhận và cảm ơn, nhưng tủi thân và mặc cảm lắm. Tôi không muốn xòe tay xin tiền từ bạn bè, khán giả nữa, mà tìm cách tự lo cho mình", bà từng nói. Cuối năm 2019, gom góp tiền dành dụm bấy lâu, Hoàng Lan mở một quán ăn dưới chân chung cư. Nghệ sĩ tự lên danh sách thực đơn với hàng chục món, bán từ sáng đến tối theo kiểu quán ăn gia đình. Khi ấy, nhìn khách lai rai, bà cười mà mắt rưng rưng vì chút thành quả ở tuổi xế chiều. Nhưng quán tồn tại không được lâu khi dịch bùng phát năm 2020. Đóng cửa tiệm, bà lại chật vật với những lần ra - vào viện, khi cạn tiền thuốc men.

Sinh thời, Hoàng Lan từng nói dù đời bà nhiều nỗi cay đắng, tình yêu với nghề diễn vẫn nguyên vẹn. Thỉnh thoảng, nhà sản xuất phim ngỏ lời mời Hoàng Lan tham gia các dự án. Lòng đầy tiếc nuối, bà từ chối vì sức khỏe không đảm bảo. Bà nghĩ nếu có đạo diễn nào mời đóng một vai, chỉ cần ngồi một chỗ trên xe lăn, nghệ sĩ cũng gật đầu đồng ý. Những lúc một mình, bà nhìn lên tường nhà treo các bức ảnh thời thanh xuân, ngẫm nghĩ về một thuở hoàng kim với những Lan "xì-po", Hai "Mưa Nắng"... "Đôi lúc, tôi thấy mình bất hạnh vì không con cái nương tựa. Nhưng nghĩ lại, tôi vẫn còn diễm phúc được đồng nghiệp, khán giả bao bọc đến cuối đời", Hoàng Lan từng nói.