Giữa lúc xung đột vũ trang giữa Israel và nhóm dân quân Hamas nổ ra hồi tháng 5, Trung Quốc bất ngờ lên tiếng ủng hộ người Palestine, chỉ trích gay gắt các cuộc không kích của Israel vào Dải Gaza, soạn thảo tuyên bố của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc lên án hành vi của Israel mà không đề cập đến Hamas, đồng thời liên tục chỉ trích Mỹ vì kiên quyết ủng hộ Israel.

Những động thái cứng rắn của Trung Quốc có lẽ không phải dấu hiệu cho thấy quan hệ song phương với Israel đã thay đổi, mà là tính toán nhằm đưa nước này vào cuộc cạnh tranh ngày càng căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington, theo nhận định của Gedaliah Afterman, giám đốc Chương trình Chính sách châu Á tại Viện Abba Eban của Israel, cùng trợ lý nghiên cứu Tomer Raanan.

Về mặt lịch sử, Trung Quốc, với vị thế dẫn đầu các nước đang phát triển và ủng hộ Phong trào Không Liên kết, có truyền thống đứng về phía người Palestine. Tuy nhiên, khi tầm ảnh hưởng kinh tế và toàn cầu mở rộng, Trung Quốc cũng phát triển mối quan hệ kinh tế vững chắc với Israel, đồng minh của Mỹ tại Trung Đông.

Bắc Kinh hiện coi Tel Aviv là đối tác quan trọng về công nghệ và đổi mới. Thương mại giữa hai nước tăng gần 20% vào năm 2020, lên 17,5 tỷ USD, theo giới chức Trung Quốc.

Thủ tướng Israel Naftali Bennet phát biểu trước quốc hội nước này tại Jerusalem hôm 30/5. Ảnh: Reuters.

Bên cạnh đó, sự ủng hộ của Trung Quốc đối với Palestine bị đánh giá hầu như thiếu tính thực chất, đặc biệt trong những năm gần đây. Mặc dù không ngừng đưa ra các sáng kiến chính sách riêng, như đề xuất 4 điểm nhằm chấm dứt xung đột Israel - Palestine, các chuyên gia cho rằng Trung Quốc không đầu tư nhiều vốn liếng chính trị vào kế hoạch.

"Trên thực tế, Trung Quốc coi những sáng kiến này là cách để củng cố hình ảnh một bên liên quan có trách nhiệm với quốc tế, thay vì một ưu tiên địa chính trị cụ thể. Cam kết khiêm tốn của Bắc Kinh về viện trợ nhân đạo cho việc tái thiết Gaza càng thể hiện rõ rằng họ không vội vàng hành động", Afterman và Raanan đánh giá.

Vì vậy, các chuyên gia chỉ ra rằng những tuyên bố về Israel gần đây của Trung Quốc là đáng chú ý, không phải bởi chúng phản ánh lập trường mới của Bắc Kinh về cuộc xung đột kéo dài tại khu vực, mà "cho thấy nước này sẵn sàng đưa Israel vào bàn cờ chiến lược trong cuộc đối đầu với Washington".

Tính toán của Trung Quốc đằng sau "nước cờ" này là nhằm làm suy giảm giá trị những chỉ trích của Washington nhắm vào hành động của Bắc Kinh với người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương.

"Việc họ bỏ mặc người Palestine trong cuộc xung đột gần đây với Israel cho thấy thái độ thật sự của họ với người Hồi giáo. Vì vậy, Washington không thực sự quan tâm đến quyền của người Duy Ngô Nhĩ, mà đơn giản là đang tấn công Bắc Kinh với động cơ chính trị", Afterman và Raanan lập luận.

Bên cạnh đó, khi áp lực từ phương Tây gia tăng, Bắc Kinh cũng cần sự ủng hộ ngoại giao của các nước Arab và Hồi giáo trên trường quốc tế. Đối với họ, việc lên tiếng ủng hộ người Palestine nhằm thể hiện rằng Trung Quốc thông cảm với hoàn cảnh của người Hồi giáo cả ở trong và ngoài nước.

Tuần trước, Israel bất ngờ ủng hộ một tuyên bố của Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc, do Mỹ hậu thuẫn, nhằm lên án chính sách của Trung Quốc tại Tân Cương. Tuy nhiên, Israel dường như nỗ lực tránh gây chú ý trong tuyên bố này, cho thấy áp lực mà họ đang phải chịu từ cả Mỹ và Trung Quốc.

Hai cường quốc này đều là những đối tác thương mại lớn nhất của Israel, đóng góp quan trọng cho sự thịnh vượng của quốc gia Do Thái. Mỹ còn giữ vai trò không thể thay thế về viện trợ quân sự, chia sẻ thông tin tình báo và đổi mới. Tuy nhiên, các công ty Trung Quốc lại đang tham gia một số dự án hạ tầng chủ chốt tại Israel. Trung Quốc cũng là thị trường ngày càng phát triển và là nguồn đầu tư cho các hãng công nghệ Israel.

Vì vậy, việc Trung Quốc sẵn sàng kéo Israel vào cuộc đối đầu với Mỹ khiến nhà nước Do Thái trở nên khó xử. "Mặc dù Israel không phải mục tiêu của các động thái công kích gần đây, Trung Quốc nhận thấy thiệt hại tiềm ẩn với quan hệ song phương từ những hành động như vậy có thể kiểm soát được. Nếu họ tin chiến thuật này giúp hạ uy tín của Mỹ, không có nhiều lý do để ngừng lại trong tương lai", các chuyên gia nhận định.

Tuy nhiên, Israel còn đối mặt những thách thức từ phía Mỹ. Tại Washington, việc ủng hộ Israel đang ngày càng trở thành vấn đề mang tính đảng phái và gây chia rẽ. Trong cuộc xung đột giữa Israel và Hamas gần đây, Tổng thống Mỹ Joe Biden bị những người cùng đảng Dân chủ chỉ trích vì không kiềm chế đồng minh sớm hơn.

Theo Afterman và Raanan, nếu tranh cãi chính trị ở Washington liên quan đến Israel ngày càng nghiêm trọng, chính quyền Biden có thể ngừng ủng hộ Tel Aviv. Xét trên phạm vi rộng hơn, ông chủ Nhà Trắng dường như sẽ tiếp tục xu hướng giảm bớt sự hiện diện của Mỹ ở Trung Đông.

Biden được cho là hài lòng với việc cựu thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu rời nhiệm sở và đã nhanh chóng chúc mừng người kế nhiệm Naftali Bennet, cũng như tân Ngoại trưởng Israel Yair Lapid. Tuy nhiên, Israel có lẽ sẽ sớm phải xử lý tình huống bị "kẹp giữa" một Trung Quốc tham vọng và một đồng minh ngày càng xa rời.

"Điều này có khả năng gây tổn hại quan hệ của Israel với cả Mỹ và Trung Quốc, đặt ra ưu tiên cấp bách đối với chính quyền mới của Thủ tướng Bennet", Afterman và Raanan nhận định.