Theo thống kê do AFP tổng hợp từ tuyên bố và báo cáo của quan chức các nước, số người chết trong mùa hành hương năm nay ở Mecca tính đến 21/6 là 1.126 người, trong đó một nửa là người Ai Cập.

Một quan chức cấp cao của Arab Saudi ngày 21/6 xác nhận 577 người chết trong hai ngày cao điểm của lễ hajj là 15 và 16/6, khi người hành hương tập trung hàng giờ để cầu nguyện dưới cái nắng thiêu đốt ở núi Arafat và tham gia lễ ném đá ma quỷ ở Mina.

"Hai sự kiện diễn ra trong nhiệt độ khắc nghiệt", quan chức này nói, thừa nhận 577 người chết chỉ là một phần, không phải toàn bộ số người tử vong trong lễ hajj kết thúc vào 19/6. "Arab Saudi không sai, nhưng một bộ phận người hành hương đã sai lầm bởi không đánh giá hết rủi ro".

Một người hành hương quốc tịch Thổ Nhĩ Kỳ đổ nước mát lên đầu trong lúc chờ chuyến xe rời Thánh địa Mecca ngày 20/6. Ảnh: AFP

Hajj là một trong 5 trụ cột của đạo Hồi và tất cả người Hồi giáo đều phải hoàn thành một lần trước khi chết. Arab Saudi cho hay năm nay có 1,8 triệu người tham gia, bằng năm ngoái, trong đó 1,6 triệu là người ngoại quốc.

Giấy phép hành hương được phân bổ tới từng quốc gia theo hệ thống hạn ngạch và phân phối cho tín đồ bằng hình thức lựa chọn ngẫu nhiên. Chi phí hành hương theo diện chính thức đắt đỏ, khiến nhiều người liều lĩnh tới Mecca mà không xin giấy phép, bất chấp nguy cơ bị bắt và trục xuất.

Tuyến đường phi chính thức tới Mecca giúp tiết kiệm hàng nghìn USD bắt đầu được nhiều người biết tới từ năm 2019, khi Arab Saudi đưa ra thị thực du lịch phổ thông khiến việc nhập cảnh vào Arab Saudi dễ dàng hơn.

Trước mùa lễ hành hương bắt đầu từ 14/6 năm nay, giới chức Arab Saudi đã giải tán hơn 300.000 người không có giấy phép ở Mecca. Tuy nhiên, quan chức Arab Saudi cho hay "phía trên ra lệnh cho chúng tôi để những người đã tới được cổng thánh địa vào trong tham gia các nghi lễ".

"Chúng tôi ước tính con số tín đồ không có giấy phép khoảng 400.000, đa số đến từ một quốc gia", ông nói, ám chỉ Ai Cập.

Ai Cập ghi nhận 658 người chết ở Mecca, trong đó 630 người không có giấy phép. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 21/6 cho biết "có nhiều công dân Mỹ tại Arab Saudi tử vong nhưng không thể cung cấp thêm chi tiết".

Lễ hajj được xác định theo âm lịch của đạo Hồi, năm nay rơi vào mùa hè giữa cái nóng thiêu đốt ở Arab Saudi. Trung tâm Khí tượng Quốc gia Arab Saudi cho hay nhiệt độ ở Đại thánh đường tại Mecca ngày 17/6 là 51,8 độ C.

Những người hành hương không có giấy phép không được sử dụng các dịch vụ hỗ trợ như lều tránh nắng có điều hòa không khí hay xe buýt. Một số người Ai Cập không có giấy phép cho biết khó gọi xe cứu thương hoặc khó tìm phương tiện đưa người thân tới bệnh viện, dẫn tới những ca tử vong.

Họ phàn nàn rằng không thể sử dụng xe buýt hajj, loại phương tiện duy nhất hỗ trợ đi lại cho người hành hương tới các địa điểm bên trong thánh địa vì phải trả khoản phí rất đắt đỏ. Ho phải đi bộ hàng km dưới ánh nắng chói chang, nhiều người gục gã vì kiệt sức.

Quy trình lễ hajj ở Mecca. Đồ họa: AFP

Quan chức Arab Saudi cho hay không có lệnh cấm người không có giấy phép sử dụng xe buýt.

"Không có lệnh cấm, nhưng xe buýt được chuẩn bị để phục vụ người có giấy đăng ký mà chúng tôi đã dự tính", ông nói. Những người không có giấy phép "đi bộ dọc tuyến xe buýt không có điểm bán thức ăn hay dịch vụ y tế như xe cứu thương. Đó là tuyến đường cao tốc dành cho xe buýt".