1. Điều kiện thời tiết

Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa nhưng lãnh thổ đất nước thì có đặc điểm hẹp ở chiều ngang, dài theo chiều dọc và địa hình đồi núi đồng bằng phức tạp nên mỗi vùng miền lại chịu tác động của những yếu tố thời tiết khác nhau rõ rệt. Trong khi nhiệt độ ở Miền Bắc khá thấp bởi những vùng không khí lạnh xuất hiện thường xuyên, Miền Trung thường chịu lũ lụt do mưa bão trường kỳ gây ra thì Miền Nam dù nhiệt độ có khá nóng nhưng thời tiết lại “mưa thuận gió hòa”.

Những đặc điểm thời tiết này cũng ảnh hưởng rất nhiều đến thói quen ăn uống của người dân. Để chống lại cái lạnh, người Miền Bắc thường ăn nhiều mỡ, biểu hiện là các món ăn đa phần được chế biến bằng cách chiên xào và nêm ít gia vị hơn nên ẩm thực có vị nhạt vừa đủ. Người Miền Trung ăn cay để chống lại những tháng ngày mưa bão dầm dề.

Còn ở miền Nam thời tiết nóng hơn nên người dân thường ăn nhiều rau, các món ăn chủ yếu được chế biến sống, luộc hoặc nấu lẩu. Trong các món ăn đó, vị ngọt được gia tăng để hợp với quan niệm về thuyết ngũ hành là vị ngọt hợp với hành thổ - trung hoà lại cái nóng.

2. Văn hóa ngọt ngào

Du khách nào có những kinh nghiệm du lịch Miền Tây sẽ gặp được nhiều người Miền Tây, nhất là những cô gái có cách ăn nói rất nhỏ nhẹ, ngọt ngào như “rót mật vào tai”. Văn hóa thích sự ngọt ngào của người Miền Tây còn thể hiện ở lối sống “có sao nói vậy”, không che giấu bản tính nhưng không làm phật lòng ai cũng như không ưa cãi vã, tránh to tiếng và đụng chạm. Cách nói chuyện ngọt ngào phần nào cũng thể hiện sự khiêm nhường của người Nam Bộ nói chung, người miền Tây nói riêng.

Lý do này được cho là không mấy thuyết phục nhưng lại khá thú vị khi trùng hợp với sở thích ăn ngọt của người Miền Tây nên được nhiều du khách chấp nhận và xem như là một điều hiển nhiên được hình thành từ lâu đời.

Còn ở miền Nam thời tiết nóng hơn nên người dân thường ăn nhiều rau, các món ăn chủ yếu được chế biến sống, luộc hoặc nấu lẩu. Trong các món ăn đó, vị ngọt được gia tăng để hợp với quan niệm về thuyết ngũ hành là vị ngọt hợp với hành thổ - trung hoà lại cái nóng.

3. Thói quen ăn uống từ nhỏ

Trong số các loại vị như mặn, ngọt, chua, cay, đắng, chát… thì lưỡi của trẻ em vừa mới chào đời sẽ có khả năng phát hiện vị ngọt một cách tự nhiên. Các vị mặn, chua, cay, đắng, chát... cần quá trình nhận biết và học hỏi từ từ khi trẻ lớn lên và tiếp xúc với nhiều loại thực phẩm. Vị ngọt hay các thức ăn thức uống ngọt cũng được xem như một “liều thuốc tự nhiên”, giúp trẻ con quên đi cảm giác khó chịu hiện tại.

Sở thích ăn ngọt ở trẻ sẽ kéo dài từ khi vừa chào đời cho đến tuổi v‌ị thà‌nh niê‌n sau đó c‌ơ th‌ể mới bắt đầu phân loại và chọn lựa sở thích ăn uống khác nhau. Nên có thể nói, trẻ em cả ba vùng Bắc, Trung, Nam đều thích ăn ngọt. Sự khác nhau nằm ở chỗ cha mẹ là người cung cấp những bữa ăn cho trẻ và người Miền Tây thường nêm ngọt hơn trong các món ăn.

Khu vực Miền Tây lại có nhiều loại thực phẩm giàu đường như nhiều loại trái cây ngọt, mía đường, các món bánh ngọt… Vì vậy cơ hội trẻ tiếp xúc với thực phẩm ngọt đa dạng và nhiều hơn hẳn so với trẻ em Miền Bắc và Miền Trung. Điều này đã dần dần hình thành thói quen ăn ngọt, nối tiếp từ thế hệ này sang thế hệ khác đối với người dân miền Tây.