Một vụ nổ lớn phá tan bầu không khí yên tĩnh lúc đầu giờ tối ở Kharkov, thành phố lớn thứ hai Ukraine và là thủ phủ tỉnh cùng tên nằm giáp biên giới Nga. Một quả tên lửa do Nga khai hỏa đã rơi xuống thành phố. Thị trưởng Kharkov lập tức đăng bài trên mạng xã hội, kêu gọi người dân bình tĩnh và cam kết sẽ sớm cập nhật thông tin về thương vong trong vụ tấn công.

Cách đó không xa, một quán bar phục vụ cocktail mới mở chật cứng những người đàn ông và phụ nữ trong trang phục bắt mắt, nhấm nháp đồ uống, tán tỉnh nhau và phì phèo thuốc lá trong lúc DJ chơi nhạc điện tử sôi động trên sân khấu.

"Bạn không thể lúc nào cũng nghĩ tới xung đột", Yaroslav Yamnitskiy, quản lý 29 tuổi của Che Bar, nói. "Thành phố cần phải sống".

Một ngôi nhà bị hư hỏng vì trúng bom ở Kharkov. Ảnh: WSJ

Trong hơn hai năm qua, Kharkov đã trở thành biểu tượng cho tinh thần kháng cự của Ukraine trước Nga, đối thủ áp đảo họ cả về hỏa lực lẫn quân số.

Với dân số trước xung đột khoảng hai triệu người, Kharkov là mục tiêu chính của quân đội Nga khi phát động chiến sự vào cuối tháng 2/2022. Đến mùa thu năm đó, lực lượng Nga ở Kharkov bị quân đội Ukraine đẩy lùi trong chiến dịch phản công chớp nhoáng.

Gần hai năm sau, binh sĩ Nga giờ đây một lần nữa đứng trước cửa ngõ Kharkov. Lực lượng nước này hôm 10/5 bất ngờ mở chiến dịch tấn công vào tỉnh đông bắc Ukraine, liên tiếp giành được nhiều ngôi làng sát biên giới và đang áp sát những đô thị chỉ cách thành phố Kharkov khoảng 40 km.

Nếu chiếm được các thành phố vệ tinh như Vovchansk và Liptsy, pháo binh Nga hoàn toàn có thể uy hiếp thành phố Kharkov.

Các vị trí tiến công của quân Nga ở tỉnh Kharkov. Đồ họa: ISW, Washington Post

Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 17/5 cho biết cuộc tấn công mới của Nga không nhằm mục đích kiểm soát Kharkov mà nhằm tạo ra một vùng đệm dọc biên giới. Dù vậy, giới chức nước này lâu nay vẫn xác định Kharkov là một mục tiêu tối quan trọng đối với họ.

Để đối phó với cuộc tấn công mới, Ukraine đã đào chiến hào mới ở vùng ngoại ô Kharkov và củng cố những trạm xăng trong vùng bằng bao cát.

Ở trung tâm thành phố, cảm giác bình yên vẫn bao trùm, khi các gia đình đi dạo trong công viên, tham dự những buổi hòa nhạc và đám cưới cũng như đến các quán bar mới, mở ra để phục vụ nhóm người đang cần nơi "giải tỏa cảm xúc".

Một lượng lớn dân cư Kharkov đã sơ tán trong những tháng đầu tiên của xung đột. Tuần trước, Thống đốc Kharkov Oleg Synegubov cho hay gần 10.000 người đã rời khỏi thành phố, tăng hơn gấp đôi trong một tuần từ khi Nga phát động chiến dịch tấn công lần hai nhằm vào khu vực. Dù vậy, vẫn còn rất nhiều người chọn bám trụ tại đây. Các biển quảng cáo khắp thành phố tuyên bố: "Kharkov không thể bị bẻ gãy".

Cuộc sống ở Kharkov đã thay đổi đáng kể bởi giao tranh. 1/3 cư dân thành phố chưa quay trở lại. Các lớp học chuyển sang hoạt động dưới những ga tàu điện ngầm hay hầm chung cư. Hàng trăm tòa nhà bị hư hỏng không thể sửa chữa. Nhiều dân thường đã thiệt mạng, được an táng tại các nghĩa trang xung quanh thành phố.

Do chính quyền đang gây nhiễu tín hiệu vệ tinh để ngăn chặn tên lửa Nga trong bối cảnh năng lực phòng không của Kharkov đang suy giảm nghiêm trọng, việc tìm đường bằng bản đồ trực tuyến trở nên rất khó khăn.

Khi màn đêm buông xuống, toàn bộ hệ thống đèn đường trên thành phố đều được tắt. Các cuộc tấn công của Nga vào lưới điện Ukraine buộc chính quyền phải cắt giảm công suất phát điện.

Cặp đôi tổ chức lễ cưới tại Kharkov. Ảnh: WSJ

Khi tên lửa của Nga tấn công Kharkov, lực lượng phản ứng nhanh là đơn vị phòng thủ chính của thành phố. Nhưng nhiều người trong số họ đã chết trong lúc nỗ lực dập những đám cháy, khi Nga áp dụng chiến thuật "đánh bồi", phóng tên lửa ngắt quãng vào cùng một mục tiêu.

Khi Nga phóng loạt tên lửa vào thành phố trong một buổi tối tháng trước, đội cứu hỏa của Volodymyr Lohinov và cha anh, Vladyslav, đã vội vã lên đường ứng phó.

Trong lúc dập lửa, Lohinov nghe thấy âm thanh từ máy bay không người lái (UAV) tự sát Nga đang quần thảo trên bầu trời, rồi lao xuống nơi tên lửa vừa đánh trúng lúc trước. Anh nhìn thấy quầng lửa lớn bùng lên tại nơi cha đang chữa cháy, cách đó vài dãy nhà.

"Tôi gọi điện cho cha lần thứ nhất, rồi lần thứ hai, không ai bắt máy", Lohinov, 30 tuổi, nhớ lại. "Sau khi chữa cháy xong, tôi chạy ngay đến chỗ cha và nhận ra ông đã không còn".

Một video đăng trên mạng cho thấy Lohinov quỳ xuống bên chiếc xe cứu hỏa bị hỏng, khóc nức nở bên thi thể cha mình. Đoạn clip được lan truyền rộng rãi như một biểu tượng cho sự kiên cường của Kharkov.

Lòng kiên cường khiến Lohinov tiếp tục công việc nguy hiểm, bất chấp việc nó đã cướp đi sinh mạng cha anh. Đây cũng là tâm trạng của nhiều người ở Saltivka, khu dân cư rộng lớn tại ngoại ô phía bắc Kharkov, nơi từng hứng chịu hậu quả nặng nề từ những đợt oanh tạc của Nga trong những tháng đầu xung đột.

Saltivka đang dần náo nhiệt trở lại khi mọi người tiếp tục công việc hàng ngày. Cần cẩu xây dựng hoạt động hết công suất khi các công nhân tiếp tục sửa chữa những tòa nhà bị hư hỏng.

"Họ sẽ không chạm được tới chúng tôi ở đây", Movlan Abdurakhmanov, chủ sạp hoa quả ở Saltivka, nơi người dân địa phương thường tụ tập để thảo luận về tình hình chiến sự, nói. Abdurakhmanov rời Kharkov để trở về quê hương Azerbaijan hồi năm 2022 nhưng đã quay trở lại thành phố vào đầu năm nay và tuyên bố sẽ không đi đâu nữa.

Nhưng đà tiến mới của Nga ở phía bắc và chiến dịch không kích tăng cường vào Kharkov một lần nữa lại gieo rắc nỗi sợ hãi ở Saltivka. Larissa Sokol, chuyên gia tại Viện Sinh học Kharkov, cho hay người dân dán mắt vào điện thoại suốt ngày đêm để theo dõi tình hình giao tranh.

"Chúng tôi lúc nào cũng như ngồi trên đống lửa", cô nói.

Kharkov nằm khá gần chiến trường nên một số binh sĩ Ukraine về hậu phương nghỉ phép đã cảm thấy khó hiểu khi chứng kiến những chàng trai trẻ ở địa phương vẫn thoải mái tới câu lạc bộ đêm và phòng gym, trong khi đồng đội của họ quay cuồng vì tình trạng thiếu nhân lực trầm trọng.

Andriy Shcherbina, phi công UAV đang làm nhiệm vụ tại một trong những khu vực nóng nhất của tiền tuyến ở Vovchansk, cho hay kỳ nghỉ phép gần đây khiến anh có cảm giác như mình vừa đặt chân đến một hành tinh khác.

"Tôi đã nói chuyện với mọi người và họ thực sự nghĩ rằng mọi thứ đều ổn, rằng xung đột đang kết thúc. Nhưng nó còn lâu mới kết thúc", anh nói.

Khách tại quán Che Bar ở trung tâm Kharkov. Ảnh: WSJ

Dường như những điều đó không khiến khách hàng của Che Bar bận tâm vào một đêm gần đây. Khi đồ uống được rót ra và DJ chơi các bản nhạc pop Ukraine được phối lại với lời bài hát về lòng yêu nước và bản sắc dân tộc, các nhân viên cho biết địa điểm này là một lời nhắc nhở rằng tinh thần của Kharkov không thể bị phá vỡ.

"Đây là thời điểm vô cùng khó khăn với Ukraine. Mọi người đang phải gồng mình kháng cự", Yamnitskiy, quản lý quán bar, nói. "Chúng tôi ở đây để nhắc nhở mọi người rằng đôi lúc họ cũng cần thả lỏng".