Tranh thủy mặc (hay thủy mạc: 水墨) là một trong những di sản văn hóa của Trung Hoa, phát triển song song với nghệ thuật thư pháp. Sở dĩ có tên gọi như vậy là bởi loại tranh này được vẽ trên giấy Tuyên Chỉ bằng mực Tàu pha với nước. Trong thời cổ đại, tranh thủy mặc thông thường chỉ có hai màu trắng đen, về sau mới có thêm các nhóm màu khác. Chủ đề chính của tranh là phong cảnh non nước, chim muông, hoa cỏ và con người hòa mình vào thiên nhiên. Đặc trưng tranh thủy mặc là nét mực đậm nhạt luyến láy và tính ước lệ cao. Khác với tranh sơn dầu, tranh thủy mặc gần như không chấp nhận lỗi sai vì chỉ cần hạ bút là mực ngấm vào giấy, không thể xóa bỏ được.

Thủ pháp vẽ tranh thủy mặc có được thể hiện tài tình hay không phụ thuộc vào tinh thần khổ luyện, khí chất và độ nhuần nhuyễn các loại hình nghệ thuật khác (thơ, thư) của họa sĩ. Đã lan truyền và biến hóa qua nhiều nước lân cận Trung Quốc như Nhật Bản, Triều Tiên, Việt Nam… nhưng dù ở đâu, thủy mặc vẫn được xem là phong cách tranh đại diện cho sự ưu nhã không chỉ về tri thức mà còn cả tâm hồn. Bởi vậy, vẽ tranh thủy mặc có thể coi là một phương pháp Thiền. Học được cách vẽ tranh đã khó, nhưng gìn giữ và phát huy được truyền thống đáng quý này thì còn khó hơn nhiều lần.

Thế nên ở thời hiện đại, khi có một nghệ sĩ trẻ tái sinh được linh hồn tranh thủy mặc cổ điển trên nền tảng hoàn toàn mới, cô xứng đáng được xem như “hiện tượng lạ”. Cô là Trần Khiết (陈洁) – Nghệ sĩ xăm hình nghệ thuật hiện đang sống tại Bắc Kinh, Trung Quốc.

Hai trong số hàng ngàn tác phẩm xăm hình nghệ thuật theo phong cách tranh thủy mặc cổ điển của Trần Khiết

Đến với nghệ thuật xăm khi đã 25 tuổi, tính ra không phải sớm, tuy nhiên năng khiếu và đam mê vẫn giúp Trần Khiết nhanh chóng trở thành nghệ sĩ được yêu mến tại Bắc Kinh. Có khách hàng đông đảo và đều đặn, cô không gặp khó khăn nào về mặt tài chính. Tuy nhiên sau vài năm dấn thân vào giới xăm “underground”, Trần Khiết dần cảm thấy mình trở nên lạc lối. Cô không muốn giậm chân tại chỗ mà cần vươn lên tầm cao mới trong nghề, nhưng không biết bắt đầu từ đâu. Đó là lúc tình yêu với nghệ thuật hội họa truyền thống mở lối cho trái tim cô.

Vốn có tài pha màu nước và đặc biệt quan tâm đến nghệ thuật thư pháp, Trần Khiết lao vào các cuộc thí nghiệm để tạo nên loại mực xăm “độc nhất vô nhị” kết hợp giữa công nghệ truyền thống và hiện đại. Thành quả quá mỹ mãn, cô đã có trong tay loại mực mà khi vẽ lên da thịt sẽ tỏa ra đúng khí chất của tranh thủy mặc. Cả về màu sắc, độ bóng, độ loang đậm nhạt đều không thể chê vào đâu được.

Từ khi quyết định rẽ sang hướng đi mới, nữ nghệ sĩ sinh năm 1979 khởi sự nghiên cứu thủ pháp của các đại danh họa Trung Hoa như Từ Bi Hồng, Tề Bạch Thạch, Lưu Kế Dữu, Trương Đại Thiên và tiệm cận với thời hiện đại hơn là Trương Hán Minh… Thừa nhận bản thân có học hỏi từ các vị tiền bối trong thời gian đầu, tuy nhiên Trần Khiết không bao giờ bê nguyên bức tranh của bất kỳ ai vào tác phẩm của mình. Từ kinh nghiệm cá nhân, cô chọn lọc ra những chi tiết phù hợp, có thể biến tấu sao cho đẹp nhất trên từng vùng c‌ơ th‌ể. Trước khi tiến hành xăm, nữ nghệ sĩ luôn đích thân phác thảo và tô màu đầy đủ cho hình vẽ trên giấy để bảo đảm kết quả là hoàn hảo.

Qua nhiều năm thực hành, cô đã tạo được một “bảo tàng” hình xăm nghệ thuật mang đậm dấu ấn cá nhân. Hiện Trần Khiết đã có một studio nổi tiếng mang tên New Tattoo ở ngay khu trung tâm Bắc Kinh. Cô cũng là chủ tài khoản Instagram @chenjie.newtattoo với gần 240 ngàn người theo dõi trên toàn thế giới. Khách hàng đến với Trần Khiết không chỉ có giới trẻ Trung Quốc, mà còn là công chức ở tầm trung niên và rất nhiều người ngoại quốc. Cô đã góp phần giúp xóa nhòa đi định kiến rằng “xăm trổ” là hoạt động giang hồ chỉ dành cho thanh niên hư hỏng.

Nếu quan sát kĩ Instagram của Trần Khiết, bạn sẽ dễ dàng nhận ra nữ nghệ sĩ là người kín tiếng. Cô hiếm khi nói về đời sống cá nhân cũng như đăng ảnh bản thân. Phần lớn ảnh trong tài khoản này là những tác phẩm xăm hình nghệ thuật mà Trần Khiết tâm đắc nhất. Có thể thấy cô đặc biệt ưu ái cho hoa cỏ, các loài chim và cá chép. Đôi khi Trần Khiết cũng “phóng bút” theo yêu cầu của từng khách hàng với những chủ đề mới mẻ hơn như nhân vật điện ảnh, manga hoặc các biểu tượng đậm chất Âu-Mỹ. Tuy nhiên dù có là hình ảnh nào, chất thủy mặc trong hình xăm của Trần Khiết vẫn rất rõ rệt, không thể bị lẫn với ai.

Là người kín đáo, Trần Khiết rất ít khi chia sẻ về bản thân trên mạng xã hội và cũng hiếm xuất hiện trên báo chí với tư cách cá nhân

Nguyên tắc làm việc của nữ nghệ sĩ tựu chung trong 3 điều:

1. Tôi không bao giờ nhận xăm hình mà tôi thấy thấp kém và thô tục

2. Tôi không bao giờ xăm một hình hai lần, cho dù cùng chủ đề, tôi sẽ cố gắng tìm cách khai thác mới mẻ hơn

3. Tôi không bao giờ chép lại tác phẩm của một thợ xăm khác

Có công quảng bá hình ảnh văn hóa tốt đẹp của Trung Quốc ra trường quốc tế trong suốt 13 năm qua, tuy nhiên Trần Khiết chưa bao giờ tự nhận mình là nghệ sĩ. Cô nói: “Tôi không phải chuyên gia văn hóa, cũng chưa phải là nghệ sĩ. Tôi chỉ là một thợ xăm luôn cố gắng chịu trách nhiệm cho từng milimét hình trên da thịt khách hàng”.