"Chúng tôi đang đấu tranh để hạ độ tuổi thực hiện nghĩa vụ quân sự xuống 25, đây là một quyết định không được dư luận ủng hộ, nhưng chúng ta cần tăng số lượng người có thể huy động nhập ngũ", Fedir Venislavskyi, nghị sĩ thuộc đảng cầm quyền của Tổng thống Volodymyr Zelensky, nói.

Bên cạnh tình trạng thiếu đạn dược, thiếu binh sĩ được cho là thách thức lớn nhất với Ukraine trong năm nay, khi các chỉ huy quân sự đều nhấn mạnh rằng mục tiêu của họ hiện tại chỉ là giữ vững phòng tuyến và xây dựng lại lực lượng.

Theo tình báo quân sự Ukraine, Nga, với dân số đông gấp ba lần, đang triển khai hàng nghìn binh sĩ mỗi tuần cho các cuộc tấn công và có thể bổ sung khoảng 30.000 tân binh mỗi tháng.

Đại đa số người dân Ukraine ủng hộ chính phủ tiếp tục nỗ lực đối đầu Nga. Nhưng theo giới quan sát, thất bại trong chiến dịch phản công lớn vào năm ngoái và thương vong của hàng chục nghìn binh sĩ đã làm lung lay niềm tin rằng họ có thể giành lại toàn bộ lãnh thổ Nga đang kiểm soát, đồng thời khiến Kiev cạn kiệt nhân lực.

Giai đoạn đầu cuộc xung đột, khi tinh thần chiến đấu còn cao, Ukraine đã chứng kiến hàng trăm nghìn tình nguyện viên tràn vào các văn phòng tuyển dụng để đăng ký tòng quân. Làn sóng này giờ đây không còn nữa. Và Tổng thống Zelensky cũng thừa nhận đã đến lúc phải cho những người lính chiến đấu suốt hai năm qua nghỉ ngơi.

Theo ước tính từ Tổng thống Zelensky, lực lượng vũ trang Ukraine có gần 600.000 lính, hầu hết đều thực hiện vai trò nào đó ngoài mặt trận. Đàn ông trong độ tuổi từ 18 đến 60 đã bị cấm rời khỏi đất nước kể từ khi xung đột nổ ra, nhưng theo luật hiện hành, chỉ những người từ 27 tuổi trở lên mới đáp ứng điều kiện tham gia quân dịch, khiến nhiều thanh niên trong nước được miễn trừ.

Mùa hè năm ngoái, Zelensky đã sa thải tất cả người đứng đầu bộ phận tuyển quân cấp tỉnh sau loạt bê bối tham nhũng. Trước tình trạng hàng trăm nghìn nam giới tiếp tục trốn đăng ký nhập ngũ, lực lượng tuyển quân tăng cường thiết lập trạm kiểm soát trên đường phố và bắt những nam giới trong độ tuổi chiến đấu đưa đến chiến hào ở miền đông.

Một số người còn nói họ bị giam nhiều ngày tại trạm tuyển quân cho đến khi đồng ý ký giấy nhập ngũ. Tuy nhiên, hàng trăm nghìn nam giới vẫn cố gắng tránh xa phòng tuyển quân địa phương. Hàng loạt video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy cảnh những nam thanh niên chạy trốn sĩ quan tuyển quân ở các thành phố trên khắp đất nước.

"Tôi không cảm thấy mình giống một kẻ trốn quân dịch", Oleh Sinelchenko, 24 tuổi, nói. "Tôi không nhận được bất kỳ cuộc gọi nào. Phần lớn người dân cả nước đều đang ngồi ở nhà và vờ như không có chuyện gì xảy ra".

Mọi thành phần trong xã hội Ukraine đều đang kêu gọi quốc hội miễn trừ cho họ theo luật mới. Các doanh nghiệp đề xuất nộp thuế để lao động của họ không phải ra chiến trường. Sinh viên nói rằng họ nên được phép hoàn thành chương trình học trước khi tham gia nghĩa vụ quân sự. Ngoài ra, tình trạng giảm tỷ lệ sinh đồng nghĩa với việc dân số Ukraine ở độ tuổi 20 ít hơn so với các thế hệ trước.

"Tôi hiểu rằng đất nước đang xảy ra xung đột và chúng ta cần người. Nhưng tôi là một người mẹ và tôi không muốn con trai mình tham chiến", Khrystyna Moliichuk, 47 tuổi, có con trai 23 tuổi, cho hay. "Nó sẽ tiếp tục học đại học, điều này sẽ giúp nó được miễn trừ".

Các quan chức ở Mỹ, nơi gói viện trợ trị giá 60 tỷ USD cho Ukraine đã bị đình trệ suốt nhiều tháng qua tại quốc hội, cũng đang tranh cãi về tuổi nghĩa vụ quân sự cao bất thường ở Ukraine. Độ tuổi nhập ngũ ở Mỹ và nhiều nước phương Tây khác là 18.

Binh sĩ Ukraine chuẩn bị đạn pháo 155 mm tại tiền tuyền ở vùng Zaporizhzhia ngày 14/1. ảnh: Reuters

Tháng 5 năm ngoái, quốc hội Ukraine từng thông qua một dự luật hạ độ tuổi nhập ngũ xuống 25, nhưng Tổng thống Zelensky không ký thông qua, vào thời điểm Ukraine đang hừng hực khí thế chuẩn bị mở chiến dịch phản công quy mô lớn. Ông Zelensky nói rằng ông cần các lãnh đạo chính phủ và quân đội đưa ra một kế hoạch tác chiến toàn diện hơn trước khi tuyển thêm quân.

Theo Roman Kostenko, thành viên quốc hội thuộc đảng đối lập Holos, ông đã bỏ phiếu cho dự luật, nhưng những tranh cãi chính trị liên quan đến việc giảm tuổi nghĩa vụ ngày càng trở nên khó tháo gỡ hơn.

Đến tháng 12 năm ngoái, khi chiến dịch phản công thất bại và nhu cầu về nhân lực tăng cao, quốc hội Ukraine lại xem xét dự luật mới nhằm điều chỉnh lại chế độ nghĩa vụ. Nhưng dự luật này sau đó bị rút lại vì dư luận phản đối.

"Nếu tôi đứng giữa quốc hội và tuyên bố 'hãy hạ độ tuổi xuống 21', nó sẽ bị từ chối ngay lập tức", Kostenko nói. "Đây là một quyết định không được lòng dân. Nhưng nhiệm vụ của Tổng thống là phải chấp nhận đưa ra những quyết định không được lòng dân trong thời chiến. Bạn không thể đá quả bóng trách nhiệm cho người khác".

Tổng thống Zelensky tháng 12 năm ngoái cho hay ông "có thể" sẽ ủng hộ quyết định hạ tuổi nghĩa vụ quân sự xuống 25, thêm rằng ông đã ra lệnh cho quân đội chuẩn bị một kế hoạch huy động quân. "Đây là vấn đề rất nhạy cảm" bởi tuyển thêm 500.000 lính, như quân đội yêu cầu, sẽ tiêu tốn hàng tỷ USD, lãnh đạo Ukraine nói.

Từ đó đến nay, Tổng thống Ukraine không đưa ra bình luận nào về dự luật nữa, trong khi nó vẫn mắc kẹt tại quốc hội.

Trong lúc các nghị sĩ tranh luận về những sửa đổi trong quy định tuyển quân, binh lính và gia đình họ đang nỗ lực phản đối. Theo Tổng thống Zelensky, khoảng 31.000 binh sĩ đã thiệt mạng trên chiến trường, nhưng các nhà phân tích quân sự ước tính con số còn cao hơn nhiều. Hàng chục nghìn quân khác bị thương, nhiều người không còn khả năng chiến đấu. Những người còn lại kiệt sức và thiếu đạn dược nghiêm trọng.

Olha Denysenko đã tham gia tổ chức các cuộc biểu tình ở Kiev nhằm yêu cầu những người đàn ông như chồng cô được nghỉ ngơi. Chồng Denysenko tình nguyện nhập ngũ khi xung đột mới nổ ra và đã ở mặt trận hai năm. Cô cho biết trong thời gian đó, anh chỉ được nghỉ phép 20 ngày.

"Chính quyền đã hy sinh những người chồng của chúng tôi, đã lãng quên họ. Đây là một gánh nặng rất lớn và nó cần được phân bổ đồng đều, không nên dồn hết lên vai những người đồng ý bảo vệ đất nước", Denysenko, 35 tuổi, nói.

Những quân nhân chuyên nghiệp Ukraine cho biết họ đặc biệt cần nam thanh niên, vì nhiều người trong số họ đều đã ở độ tuổi trung niên và không còn dẻo dai như trước.

"Bạn không thể chiến đấu bằng một lực lượng già cỗi", Ihor Belous, 31 tuổi, đã phục vụ trong quân đội 12 năm, nói. Anh cho biết hiện tại, nhiều đồng đội của anh đã ngoài 40 tuổi và cần thêm nhiều thời gian hồi sức sau mỗi lần thực hiện nhiệm vụ.

"Mọi người cần chấp nhận rằng đây sẽ là một cuộc chiến lâu dài... Những người tình nguyện nhập ngũ không phải vô tận", Belous nhấn mạnh.