Trong Sách xanh Ngoại giao 2021 được công bố ngày 27/4, chính phủ Nhật Bản nhận định việc Trung Quốc "mở rộng năng lực quân sự thiếu minh bạch" và "ngày càng tăng các hoạt động đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng" ở các vùng biển châu Á, bao gồm Biển Đông và biển Hoa Đông, gây "quan ngại sâu sắc" cho nước này lẫn khu vực và cộng đồng quốc tế.

Báo cáo năm 2020 mô tả các hoạt động quân sự nói trên của Trung Quốc là "mối quan ngại chung", đồng thời cũng nhắc đến chuyến thăm Nhật Bản của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong khuôn khổ Hội nghị Thượng đỉnh G20 tại Osaka và tan băng trong quan hệ Nhật - Trung.

Chính phủ Nhật Bản tiếp tục đánh giá quan hệ với Trung Quốc "là một trong những mối quan hệ song phương quan trọng nhất". Nhận định được đưa ra trong bối cảnh Trung Quốc đẩy mạnh các hoạt động ở vùng biển quanh nhóm đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư do Nhật Bản kiểm soát tại biển Hoa Đông.

Từ trái sang, hộ vệ hạm Ân Thi, Vĩnh Châu, Ba Trung và Ngô Châu dàn đội hình trong cuộc diễn tập 9 ngày ở Biển Đông tháng 11/2020. Ảnh: PLA.

Nhật Bản tham gia nhóm Bộ Tứ gồm Mỹ, Australia và Ấn Độ nhằm thúc đẩy khái niệm "tự do hàng hải ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương" trong bối cảnh Trung Quốc "hành động ngày một hung hăng". Báo cáo cho biết tầm nhìn của nhóm Bộ Tứ được quốc tế ủng hộ và Nhật Bản sẽ tìm cách hợp tác với nhiều quốc gia hơn thông qua đối thoại song phương lẫn đa phương.

Trung Quốc cáo buộc Bộ Tứ "mở đầu cho phiên bản châu Á của tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO)" và được cho đang tìm cách làm suy yếu sự trỗi dậy của nhóm.

Sách Xanh Ngoại giao của Nhật Bản chỉ trích Luật Hải cảnh của Trung Quốc cho phép lực lượng này nổ súng vào tàu nước ngoài ở các vùng biển mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền.

Báo cáo đưa ra cáo buộc Trung Quốc "vi phạm nhân quyền" ở Tân Cương và Hong Kong, coi đây là "những vấn đề đáng quan tâm", song không đề cập đến vấn đề đảo Đài Loan.

Báo cáo cho biết chuyến thăm cấp nhà nước của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tới Nhật Bản bị hoãn lại, nhận định Tokyo và Bắc Kinh cần tập trung vào ngăn Covid-19 và "chưa sẵn sàng thảo luận để lên lại lịch trình".

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân trong cuộc họp báo ngày 27/4 cho biết đã giao thiệp nghiêm khắc với Nhật Bản về báo cáo ngoại giao của nước này. "Trung Quốc kêu gọi Nhật Bản khắc phục sai lầm của mình và xây dựng mối quan hệ ổn định giữa hai nước bằng những hành động của thể", ông Uông nói.

Khu vực Biển Đông. Đồ họa: CSIS.

Sách xanh Ngoại giao 2021 của Nhật Bản nhận định liên minh với Mỹ tiếp tục "đóng vai trò nền tảng" trong các chính sách an ninh và ngoại giao của nước này. Tầm quan trọng của liên minh Mỹ - Nhật ngày càng lớn hơn trong bối cảnh bất ổn ngày càng tăng trong môi trường an ninh của khu vực.

Báo cáo phản đối phán quyết hồi tháng 1 của một tòa án ở thủ đô Seoul, Hàn Quốc, theo đó yêu cầu chính phủ Nhật Bản bồi thường cho các nguyên đơn về cách họ bị đối xử trong các nhà thổ và thời kỳ Đế quốc Nhật Bản chiếm đóng bán đảo Triều Tiên năm 1910-1945.

Bộ Ngoại giao Hàn Quốc triệu Hirohisa Soma, quan chức ngoại giao cao cấp của Nhật Bản tại Seoul, để trao công hàm phản đối Sách Xanh Ngoại giao 2021 của Nhật Bản. Hàn Quốc cũng "phản đối mạnh mẽ" việc Nhật Bản tuyên bố chủ quyền với nhóm đảo tranh chấp Dokdo/Takeshima do Seoul kiểm soát.