Tàu Hải tuần 09 được biên chế ngày 23/10, trở thành tàu tuần tra lớn và hiện đại nhất trong hạm đội của Cục Hải sự Trung Quốc, với chiều dài 165 m, rộng gần 21 m có lượng giãn nước 10.700 tấn. Đài truyền hình trung ương Trung Quốc (CCTV) tuyên bố Hải tuần 09 sẽ được sử dụng để "phân phối nguồn lực chiến lược" và giúp bảo vệ yêu sách trên biển của Bắc Kinh.

Con tàu này được bàn giao cho Cục Hải sự tỉnh Quảng Đông, cơ quan giám sát các hoạt động hàng hải của Trung Quốc ở khu vực Biển Đông. Hải tuần 09 được trang bị vòi rồng, hệ thống theo dõi trên không, sàn đáp trực thăng và có khả năng cấp cứu y tế trên biển.

Cục Hải sự tỉnh Quảng Đông đặt đóng Hải tuần 09 hồi tháng 1/2020, con tàu được hạ thủy và hoàn thiện sau hơn một năm. Cơ quan này khi đó ra thông cáo cho hay Hải tuần 09 sẽ "tăng cường khả năng chủ động kiểm soát giao thông hàng hải và hỗ trợ khẩn cấp" tại tỉnh Quảng Đông, "đảm bảo an toàn và thông thoáng của các tuyến giao thông hàng hải ở Biển Đông" và "nâng cao năng lực quản lý giao thông và bảo vệ lợi ích hàng hải của Trung Quốc".

Tàu Hải tuần 09 của Trung Quốc trong lễ biên chế ngày 23/10. Ảnh: VCG.

Collin Koh, chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu Quốc phòng và Chiến lược thuộc Đại học Công nghệ Nanyang của Singapore, nhận định Cục Hải sự Trung Quốc dường như đang nâng cấp đội tàu tuần tra để ganh đua ảnh hưởng với lực lượng hải cảnh nước này.

Cục Hải sự là một cơ quan của Bộ Giao thông Vận tải Trung Quốc, quản lý các vấn đề thuộc về an toàn hàng hải và tàu thuyền, bao gồm việc giám sát an toàn, an ninh trên biển. Đây là cơ quan quản lý hàng hải duy nhất không bị sáp nhập vào lực lượng hải cảnh Trung Quốc được thành lập vào tháng 6/2013. Theo phân chia của chính phủ Trung Quốc, Cục Hải sự đảm nhận nhiệm vụ như "cảnh sát giao thông trên biển", trong khi hải cảnh thực hiện các chức năng hành pháp khác.

Chuyên gia Koh cho biết Cục Hải sự Trung Quốc từng điều tàu hải tuần tới quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam, với cái cớ ứng phó tình huống khẩn cấp, như tìm kiếm cứu nạn.

"Những động thái này góp phần giúp Trung Quốc tăng khả năng kiểm soát khu vực, bao gồm việc thực thi luật an toàn giao thông hàng hải mà nước này tự ban hành đối với tàu thuyền nước ngoài", chuyên gia Koh cảnh báo. Luật hàng hải này được Trung Quốc áp dụng từ tháng 9, bất chấp phản ứng của nhiều nước trên thế giới.

Yue Gang, cựu đại tá quân đội Trung Quốc, cho rằng việc triển khai con tàu lớn như Hải tuần 09 xuống Biển Đông trong thời gian dài "có nguy cơ dẫn đến đụng độ", cảnh báo Hải tuần 09 "có thể gây ra đối đầu quốc tế" khi hoạt động ở Biển Đông, điều nước này muốn tránh.

Tàu Hải tuần 09 của Trung Quốc trong một chuyến thử nghiệm trên biển. Ảnh: Weibo.

Các dự án đóng tàu tuần tra dân sự cỡ lớn là một phần trong nỗ lực của Trung Quốc nhằm tăng cường hiện diện của lực lượng phi hải quân tại Biển Đông, phục vụ tham vọng độc chiếm vùng biển này bất chấp luật pháp quốc tế.

Trung Quốc trong những năm qua ngang nhiên bồi đắp đảo nhân tạo trái phép, đẩy mạnh hoạt động quân sự hóa tại quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Hành động này đi ngược cam kết của Bắc Kinh về việc không quân sự hóa Biển Đông và hứng chịu nhiều chỉ trích của dư luận quốc tế.

Việt Nam khẳng định chủ quyền với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa phù hợp luật pháp quốc tế, phản đối các hoạt động quân sự hóa làm gia tăng căng thẳng, ảnh hưởng đến hòa bình và an ninh trong khu vực.