Đến giữa thập niên thập niên 1970 thì Triều Tiên còn mang vị thế là một trong hai nước công nghiệp chính ở châu Á (bên cạnh Nhật Bản). Tuy nhiên kể từ đó đến nay, kinh tế Triều Tiên ngày càng sa sát, nạn đói triền miên, còn đời sống người dân cơ cực.

Chính sách chi tiêu quy mô lớn dành cho quân sự đã rút gần như toàn bộ nguồn lực cho đầu tư và tiêu thụ của người dân.

Chi quốc phòng 2013 cao nhất thập kỉ

Kinh tế Triều Tiên chủ yếu dựa vào các khu công nghiệp nặng ở bờ biển phía đông. Thậm chí giáo sư Jim Hoare (một trong những người thiết lập đại sứ quán đầu tiên của Anh tại Triều Tiên năm 2001) cho biết mãi cho đến giữa thập niên 1970 thì Triều Tiên còn là một trong hai quốc gia công nghiệp ở châu Á – cùng với Nhật Bản.

Bên cạnh đó, dù không là thành viên chính thức nhưng Triều Tiên vẫn được nhận hỗ trợ từ Hội đồng tương trợ kinh tế (liên minh kinh tế giữa các quốc gia Liên Xô gọi là Comecon).

Tuy nhiên, khi Liên Xô sụp đổ và cùng với hàng loạt thiên tai xảy ra đã dẫn đến sự suy giảm mạnh của ngành công nghiệp Triều Tiên trong những năm 1980 và càng thê thảm hơn trong thập niên 1990, khiến kinh tế Triều Tiên trở nên “hoang tàn”.

“Triều Tiên không còn được Liên Xô hỗ trợ cung cấp dầu nữa, còn nền kinh nghiệp thì như vòng xoáy đi xuống từ những năm 1980 do quá phụ thuộc vào phân bón. Đất đai xói mòn, con người héo mòn, công cụ hao mòn” – giáo sư Hoare nhận định.

Từ sau khi Bình Nhưỡng thử nghiệm hạt nhân vào năm 2006 đến nay, Liên Hiệp Quốc nhiều lần ban hành cấm vận. Lệnh trừng phạt dẫn đến đóng băng các tài khoản của những cơ quan dính líu đến ngành sản xuất vũ khí của Triều Tiên.

Đối mặt với cấm vận ngặt nghèo trong khi sản xuất kinh tế nội địa khó khăn, nhưng Triều Tiên luôn dành phần lớn nguồn tiền thu được để đầu tư quân sự, đặc biệt từ khi có chính sách songun (tiên quân, hay ưu tiên quân đội trước hết) để chống lại các thế lực “thù địch” như Mỹ.

Tháng 4.2013, báo Lao động tân văn (trực thuộc Đảng Lao động cầm quyền ở Triều Tiên) đưa tin nước này sẽ phân bổ 16% ngân sách cho chi tiêu quốc phòng – tăng 0,2% so với năm trước và là một trong những tỉ lệ cao nhất thế giới. Kể từ năm 1998 đến 2002, AFP cho biết Triều Tiên đã dành khoảng 14,5% ngân sách hàng năm cho quốc phòng. Con số này tăng đến 15,8% trong giai đoạn 2007 – 2012.

Bộ Thống nhất Hàn Quốc ước tính ngân sách quân sự năm 2012 của Triều Tiên khoảng 910 triệu USD – Ảnh: Reuters

Dù bài báo không tiết lộ con số cụ thể, nhưng Bộ Thống nhất Hàn Quốc cho biết ngân sách quân sự năm qua của Triều Tiên khoảng 910 triệu USD.

Bán anh em, mua láng giềng

Tuy “kín như bưng” nhưng Triều Tiên không đóng cửa nền kinh tế hoàn toàn mà vẫn giao thương với nước ngoài.
Ông Jang Jin Sun, tổng biên tập trang tin New Focus International, cho biết các dự án đầu tư của Hàn Quốc tạo nên nguồn thu ngoại tệ lớn cho Triều Tiên.

Tuy nhiên bạn hàng lớn nhất và thực sự quan trọng với Triều Tiên lại không phải “người anh em” của mình, mà chính là láng giềng sát sườn: Trung Quốc. CIA World Factbook cho biết thị trường Trung Quốc chiếm tới hơn 60% hàng xuất khẩu và nhập khẩu của Triều Tiên.

Tất cả những doanh nghiệp Triều Tiên làm ăn với Trung Quốc buộc phải nộp một phần lợi nhuận – thường không ít hơn 50% – cho một cơ quan tài chính của chính phủ Triều Tiên “khét tiếng” với cái tên Phòng 38 (nơi cung cấp tiền cho các quan chức lãnh đạo, và được xem là “quỹ riêng” của chủ tịch Kim Jong Il lúc sinh thời).

Giáo sư Hoare cho biết những năm đầu tiên trong thập kỉ 2000 thì Hàn Quốc vẫn là bạn hàng chính của Triều Tiên.

Công nhân Triều Tiên làm việc tại khu công nghiệp liên kết với Hàn Quốc Kaesong – Ảnh: AP

Tuy nhiên mọi chuyện thay đổi từ khi Tổng thống Lee Myung Bak lên nắm quyền vào năm 2007 và triển khai chính sách cứng rắn với Triều Tiên chứ không tiếp tục áp dụng chính sách thân thiện của những tổng thống tiền nhiệm.

Do vậy Trung Quốc dần dần lấp vào khoảng trống mà Hàn Quốc bỏ lại. “Hàng hoá Trung Quốc xuất hiện khắp nơi ở Triều Tiên, từ dầu ăn và thực phẩm cho đến mọi thứ như xe buýt và bồn cầu vệ sinh” – giáo sư Hoare nói.

Gạo được phát theo khẩu phần từ năm 1948 – Ảnh: AFP

Theo giáo sư Hoare, tiêu chuẩn sống của người dân Triều Tiên ở mỗi vùng khác nhau.

“Chỉ dân thượng lưu mới sống ở Triều Tiên. Nhiều người cũng rất giàu. Còn lại phần lớn người dân chỉ có đủ nguồn lực tối thiểu. Bữa ăn của người dân Triều Tiên chỉ toàn là rau và cơm, hiếm hoi lắm mới được có thêm thịt, cá”.

Năm 2011, UNICEF ước tính khoảng 25% dân số Triều Tiên (tương đương sáu triệu người) không đủ ăn, trong số này có gần 1 triệu trẻ em dưới 5 tuổi.

An ninh lương thực tại Triều Tiên luôn bị đe doạ do chính sách kinh tế – chính trị biệt lập cùng những ảnh hưởng của biến đổi khí hậu.