Lại một năm mới đến với nhân loại trên trái đất. Thời gian muôn thủa lặp lại như thế trong khi thế giới chúng ta đang sống lại không như thế. Nó vận động không ngừng và biến động mạnh mẽ. Nó tác động sâu sắc đến con người và quốc gia trên thế giới.

Cũ đã qua, mới chưa đến

Câu hỏi mà con người thường tự đặt ra ở những thời khắc giao thời này là thế giới chúng ta đang sống rồi đây sẽ thế nào. Cái thời còn trật tự chính trị, an ninh và kinh tế cũ, câu hỏi ấy có thể được trả lời dễ dàng làm sao. Tuy không thể loại trừ đột biến và đột biến vẫn luôn xảy ra, nhưng về cơ bản thì thế giới cứ vận động và chuyển biến trong những khuôn khổ đã được định hình, theo những hành lang đã được dựng nên và nhằm hướng có thể nhận biết thấy. Cái gọi là trật tự thế giới cũ về chính trị, an ninh và kinh tế ấy đã không còn nữa. Quyền lực và ảnh hưởng không còn tập trung vào một riêng ai mà đã phân tán ra cho nhiều đối tác và khu vực. Những đối tác và khu vực này tự tung tự tác chứ chưa thống nhất được với nhau về một trật tự hay cấu trúc chung.

Từ trật tự thế giới hai cực ở thời chiến tranh lạnh, thế giới có một thời kỳ tưởng như trong trật tự thế giới một cực là Mỹ nhưng rồi cũng không phải. Mỹ muốn thế nhưng rồi không được như thế. Mỹ đã tận dụng cơ hội để thử nghiệm tham vọng đứng đầu trật tự thế giới một cực ấy nhưng không thành công, thậm chí còn bị lợi bất cập hại. Tuy vẫn có ưu thế nổi trội về kinh tế và tài chính, khoa học công nghệ và kỹ thuật quân sự nhưng Mỹ không thể tự giải quyết được tất cả các vấn đề lớn của thế giới mà cần sự hậu thuẫn và tham gia của nhiều đối tác khác. Mỹ phụ thuộc ở mức độ ngày càng lớn hơn vào các đối tác khác, đặc biệt về kinh tế, tài chính và tiền tệ. Trật tự chính trị và kinh tế mới của thế giới chưa định hình nhưng có thể chắc chắn được rằng trật tự ấy không phải là đơn cực hay hai cực. Nó rồi đây sẽ là trật tự thế giới đa cực hay không thì phải trả lời trước hết thế nào là cực trong trật tự ấy, ai công nhận nó theo những tiêu chí nào. Hướng phát triển và diễn biến có thể như thế nhưng không biết đến khi nào mới được như thế và thậm chí liệu rồi đây có tới được như thế hay không.

Trật tự tương đối

Cho nên mới nói là thế giới chúng ta đang sống vẫn trong quá trình hình thành trật tự thế giới mới. Trật tự cũ đã qua nhưng trật tự mới chưa có. Cái quá trình quá độ chuyển tiếp hai trật tự này hiện đang diễn ra và không ai có thể nói sẽ còn kéo dài bao lâu. Nét đặc trưng lớn nhất của thời kỳ quá độ này là tất cả phụ thuộc lẫn nhau. Trên thế giới vẫn có kẻ mạnh và kẻ yếu, kẻ giàu và kẻ nghèo, kẻ đầy tham vọng và kẻ rất thực dụng. Nhưng kẻ mạnh, giàu và đầy tham vọng không thể muốn làm gì thì làm và muốn làm gì cũng được. Kẻ yếu và nghèo nhưng nếu tỉnh táo và thực tiễn thì lại luôn có cơ hội để gây dựng vai trò và vị thế nhằm tự bảo vệ mình một cách tốt nhất. Để giải quyết tất cả những vấn để về chính trị an ninh, phát triển bền vững và hội nhập quốc tế, tất cả các quốc gia trên thế giới đều bị buộc phải hợp tác với nhau.

Các quốc gia không bị gò ép theo khuôn khổ chung nên có được phạm vi thực hiện chính sách rộng lớn hơn.

Tương tự như vậy để đối phó với những thách thức an ninh phi truyền thống, từ bảo vệ khí hậu trái đất đến chống khủng bố quốc tế hay cả như ở những thách thức về an ninh lương thực và năng lượng, đảm bảo an ninh mạng và đối phó với nguy cơ chiến tranh qua mạng Internet. Tương tự như vậy đối với quá trình tự do hoá thương mại trên bình diện toàn cầu.

Cũng nhờ sự ràng buộc lợi ích giữa các quốc gia trên thế giới mà thế giới không bị "mất trật tự" khi chưa có được trật tự thế giới mới. Trật tự tương đối là nét đặc trưng nữa của thế giới trong thời kỳ quá độ tới trật tự mới. Tính ổn định tương đối sẽ làm cho thế giới có thể bị chấn động, nhưng không bị đảo lộn bởi đột biến. Có thể thấy điều đó qua mức độ tác động của khủng hoảng tài chính và nợ công, qua hậu quả và hệ lụỵ của làn sóng chính biến ở Bắc Phi và Trung Đông, hay như qua tình trạng thảm hại về tài chính ngân sách nhà nước ở Mỹ, những khó khăn về kinh tế và xã hội ở những nền kinh tế lớn trên thế giới, hoặc qua diễn biến tình hình chính trị an ninh sôi động và phức tạp ở nhiều khu vực trên thế giới.

Các quốc gia không bị gò ép theo khuôn khổ chung nên có được phạm vi thực hiện chính sách rộng lớn hơn nhưng đồng thời lại chỉ có thể bảo toàn và thực hiện được tốt nhất lợi ích quốc gia chiến lược của mình khi phải luôn chủ động linh hoạt và tỉnh táo thức thời, thực dụng và biết cách tập hợp lực lượng có lợi nhất cho mình. Thế giới năm 2014 nhiều khả năng chỉ tiếp tục chứ ít khác biệt thế giới năm 2013.