Tổng thống Barack Obama và Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Ban Ki-moon

Nốt trầm Liên Hợp Quốc trong đàm phán Nga – Mỹ

Ngày 14/9, tại Thụy Sĩ, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov và người đồng cấp Mỹ John Kerry đã đạt được những bước tiến đáng khích lệ trong cuộc đàm phán về Syria và Assad. Sáng ngày 14/9, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã đưa ra một thông báo về việc hai nước Nga, Mỹ đã đạt được một thỏa thuận mang tính đột phá về vấn đề tiêu hủy kho vũ khí hóa học của Syria. Theo đó, trong vòng một tuần phải đưa ra danh sách các kho dự trữ vũ khí hóa học và các thanh sát viên quốc tế sẽ có mặt tại Syria vào tháng 11 tới. Danh sách này sẽ phải nêu cụ thể tên, loại và chất lượng các vũ khí hóa học, địa điểm và hình thức lưu giữ, các cơ sở sản xuất, nghiên cứu và phát triển.

Theo Ngoại trưởng Mỹ, hai bên nhất trí rằng việc kiểm soát hiệu quả nhất số vũ khí ở Syria có thể đạt được bằng việc di chuyển số vũ khí này dưới sự giám sát của Tổ chức Cấm vũ khí hóa học của Liên hợp quốc và phá hủy chúng ở bên ngoài nước Trung Đông này. Mục tiêu để di dời hay phá hủy số vũ khí hóa học ở Syria là vào giữa năm 2014. Cũng trong thông báo của mình, ông Kerry cũng đã khẳng định Nga, Mỹ, Liên Hợp Quốc đều thống nhất cần một giải pháp chính trị cho Syria, và hội nghị Geneva 2 cần phải tổ chức càng sớm càng tốt, khi mà đáng ra Hội nghị này phải tổ chức từ cuối tháng 6. Có thể hội nghị sẽ diễn ra vào tháng 10.

Một điều đáng chú ý về động thái của Liên Hợp Quốc, hôm 13/9 tại Diễn đàn Phụ nữ Quốc tế, người đứng đầu Liên Hợp Quốc Ban Ki-moon phát biểu rằng chế độ Syria phạm phải “nhiều tội ác chống lại nhân loại” nhưng không đổ lỗi cho chính quyền Syria về việc sử dụng vũ khí hóa học. Trong phát biểu của mình, ông Ban nói “thảm họa” Syria đã tạo ra “một thế hệ trẻ em và thanh niên bị đánh mất” và dẫn tới “gia tăng những căng thẳng giáo phái, bất ổn khu vực, việc di dời một lượng lớn người, các vi phạm thô bạo đối với nhân quyền, bao gồm cả bạo lực tình dục”.

“Trường hợp gần đây nhất cũng làm tăng nguy cơ chiến tranh hóa học, mà nếu được phái đoàn điều tra của Liên Hợp Quốc xác nhận thì đó sẽ là một sự vi phạm khủng khiếp luật pháp quốc tế”, ông Ban nói. Đồng thời, đầu tuần sau, các thanh sát viên của LHQ cũng sẽ đưa ra báo cáo về vũ khí hóa học ở Syria, tuy ông Ban Ki-moon không chỉ rõ thủ phạm của vụ tấn công hôm 21/8, nhưng ông khẳng định luật pháp quốc tế đã được vi phạm. Thế giới đánh giá cáo buộc Assad vi phạm nhiều tội ác chống loài người sẽ là một nốt trầm trong cuộc đàm phán giữa Nga và Mỹ.

Kỳ lạ Liên Hợp Quốc

Khi thông tin vụ thảm sát bằng VKHH hôm 21/8 xuất hiện, ngay lập tức LHQ họp khẩn và yêu cầu các thanh sát viên đang có mặt trên đất nước Syria đẩy nhanh tiến độ, và phải có trừng phạt với kẻ chủ mưu. Nhưng khi Mỹ chủ động đưa bằng chứng qua mặt các thanh sát viên, LHQ lên tiếng kêu gọi các bên phải kìm chế và chờ đợi kết quả điều tra từ lực lượng của tổ chức này. Sau khi Mỹ đưa kế hoạch tấn công xin phép quốc hội lưỡng viện nước này, LHQ rất hoan nghênh và cho rằng Nhà Trắng đã biết lắng nghe hơn. Hôm 8/9 Thanh tra về nhân quyền của Liên Hợp Quốc Carla del Ponte bất ngờ đưa ra bằng chứng về thủ phạm sử dụng khí độc Sarin tại cuộc nội chiến Syria.

“Theo những lời khai mà chúng tôi thu thập được, quân nổi dậy đã sử dụng vũ khí hóa học, cụ thể họ đã dùng khí độc sarin”, bà Ponte cho biết. Song chỉ sau tuyên bố của bà Ponte vài ngày, hôm 10/9, một thành viên trong nhóm thanh sát của LHQ lại đưa ra kết luận quân đội ông Assad là thủ phạm vụ tấn công hôm 21/8 và hứa hẹn sẽ sớm công bố kết quả điều tra. Kết luận này được đưa ra trong bối cảnh quốc hội Mỹ đang ngả về phía sẽ phát động cuộc tấn công chế độ Assad.Sau đó, Nga đưa ra kế sách tịch thu vũ khí hóa học để cứu Assad khỏi một cuộc tấn công. Nga, Mỹ đã ngồi vào bàn đàm phán cho kế hoạch này.

Tổng thư ký LHQ Ban Ki-moon đã rất hoan nghênh và cho rằng đây là giải pháp hòa bình cuối cùng cho Syria. Trong khi đó, ông Obama tuyên bố vẫn còn tồn tại khả năng đàm phán thất bại và Mỹ sẽ tiếp tục tấn công. Tuy nhiên, khi giải pháp hòa bình cuối cùng đi vào giai đoạn then chốt, bất ngờ ông Ban Ki-moon đưa ra cáo buộc đanh thép: “Chế độ Assad vi phạm nhiều tội ác chống nhân loại, chưa kể đến việc sử dụng vũ khí hóa học”. Cáo buộc này của ngài Tổng thư ký LHQ không khác gì tuyên bố dù có sử dụng vũ khí hóa học hay không, Assad cũng đáng bị trừng trị.

Báo RIA Novosti đã có bài bình luận về tuyên bố này, cho rằng ông Ban Ki-moon đã khiến tình hình cuộc đàm phán giữa Nga, Mỹ trở nên phức tạp. Đồng thời, Tổng thống Assad cũng rơi vào thế bất lợi trong nếu Hội nghị Geneva 2 được tiến hành. Nhìn lại từ khi có thông tin về vụ thảm sát bằng vũ khí hóa học hôm 21/8 cho tới nay, LHQ đã thể hiện sự thiếu nhất quán, tự mâu thuẫn trong những tuyên bố, động thái của mình.