Tình trạng F0 gặp “sương mù não” (rối loạn chức năng nhận thức - Brain fog) hậu Covid-19 ngày càng trở nên phổ biến, ngay cả ở những bệnh nhân mức độ nhẹ. Điều này khiến giới chuyên gia đau đầu trong việc tìm kiếm nguyên nhân và cách khắc phục di chứng “sương mù não”.

Mới đây, nhóm nghiên cứu từ Đại học California - San Francisco, Mỹ, đã tìm ra nguyên nhân khiến nhiều F0 khó tập trung, suy nghĩ lơ mơ, hay quên, kém minh mẫn, sau khi mắc Covid-19. Công trình được công bố trên tạp chí Annals of Clinical and Translational Neurology ngày 19/1.

Có thể do virus làm thay đổi dịch tủy sống

Đây là giả thuyết nhóm chuyên gia đưa ra sau khi phân tích 32 người trưởng thành mắc Covid-19. Họ đều đã hồi phục sau thời gian nhiễm nCoV ở mức độ nhẹ đến trung bình, không cần phải nhập viện. 22 bệnh nhân báo cáo về các triệu chứng liên quan nhận thức, thần kinh. Số còn lại chỉ gặp các vấn đề về hô hấp thông thường.

17 người (gồm 13 F0 có triệu chứng sương mù não) đồng ý tham gia phân tích dịch tủy não. Nhóm chuyên gia chiết xuất chất lỏng từ lưng dưới, sau khoảng 10 tháng họ báo cáo triệu chứng Covid-19 đầu tiên.

Nhóm chuyên gia phát hiện ở 10/13 F0 phát triển triệu chứng về nhận thức, dịch não tủy của họ có nhiều điểm bất thường, tương tự loại mà bệnh nhân bị Alzheimer gặp phải. Đặc biệt, 4 mẫu dịch não tủy khác được thu thập từ những người không bị sương mù não không có bất kỳ bất thường nào tương tự.

Khi nghiên cứu sâu hơn, các mẫu dịch não tủy cho thấy mức protein cao bất thường và sự hiện diện của một số kháng thể không ngờ tới trong hệ thống miễn dịch. Họ cũng quan sát thấy mức độ viêm nhiễm cao trong dịch tủy não. Các kháng thể trên cũng xuất hiện ở máu, cho thấy phản ứng viêm toàn thân của bệnh nhân. Tuy nhiên, một số kháng thể chỉ có trong dịch não tủy, đặc biệt ở những người có dấu hiệu viêm não.

Nhóm tác giả chưa rõ mục tiêu của những kháng thể này là gì, song, họ đặt giả thuyết chúng có thể tấn công chính cơ thể người bệnh, tương tự cơ chế của bệnh tự miễn.

GS Joanna Hellmuth, Đại học California - San Francisco, tác giả chính của nghiên cứu lý giải: “Có thể hệ miễn dịch, được virus kích hoạt, đang hoạt động theo cách của một bệnh lý ngoài ý muốn. Điều này khiến ngay cả khi người bệnh không có virus trong cơ thể cũng phát triển tình trạng viêm”.

Theo mô tả của GS Joanna Hellmuth, các bệnh nhân sẽ gặp vấn đề khi ghi nhớ những sự kiện gần đây, khó tìm tên, phát âm từ ngữ, kém tập trung và ngay cả việc nắm, giữ, cầm vật gì đó, xử lý thông tin cũng rất chậm chạp. Nhóm tác giả cũng nhấn mạnh tình trạng sương mù não có thể phổ biến hơn nhiều mà chúng ta không hề nhận ra.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ bị sương mù não hậu Covid-19

Vấn đề đáng chú ý là ở những bệnh nhân gặp phải tình trạng sương mù não, trung bình có họ 2,5 yếu tố liên quan nguy cơ ảnh hưởng nhận thức như tiểu đường, huyết áp cao, tiền sử rối loạn tăng động, giảm chú ý (ADHD). Tỷ lệ này cao gấp đôi F0 không có triệu chứng sương mù não.

Những yếu tố trên cũng làm tăng nguy cơ đột quỵ, suy giảm nhận thức nhẹ, sa sút trí tuệ và khiến tâm trí người bệnh rối loạn, khó điều khiển. Ngoài ra, một số thói quen như hút thuốc, sử dụng ma túy, mất khả năng học tập, lo lắng, trầm cảm cũng góp phần làm tăng tình trạng này.

Kết quả này mới chỉ là bước đầu song nhóm chuyên gia tin đây là phần quan trọng để hiểu chính xác những gì SARS-CoV-2 có thể gây ra cho não bộ người bệnh.

Trước đó, hàng loạt nghiên cứu chỉ ra tình trạng sương mù não rất phổ biến và ảnh hưởng chủ yếu tới bệnh nhân trẻ.

Nghiên cứu gần đây tại New York phát hiện 67% trong số 156 F0 khỏi Covid-19 đã trải qua ít nhất một dạng sương mù não. Tại Anh, nhóm chuyên gia của Trung tâm Nghiên cứu Phục hồi chức năng cho người bị nhiễm Covid-19 (PHOSP) cũng nhận thấy những người bị hội chứng Long Covid nghiêm trọng và người bị sương mù não, có tỷ lệ viêm cao nhất.

Theo Guardian, nghiên cứu khác của Anh công bố ngày 28/9/2021 cho thấy 37% người nhiễm nCoV có một số triệu chứng kéo dài khoảng 3 đến 6 tháng, phổ biến là lo âu, trầm cảm, khó thở và đau bụng.

Trong khi đó, GS.TS tâm thần học Helen Lavretsky, Giám đốc Phòng khám Đại học California tại Los Angeles (UCLA) Post-Covid cho hay khi chứng kiến những suy giảm tinh thần nghiêm trọng ở bệnh nhân 20-40 tuổi, bà không khỏi đau lòng. Họ vốn là người ít khi bị tổn thương, nhưng giờ đây lại chật vật để trở lại cuộc sống bình thường.

Các triệu chứng hậu Covid-19 xuất hiện thường xuyên hơn ở nữ giới. Trong khi đó, nam giới và người lớn tuổi gặp nhiều khó khăn hơn về hô hấp và các vấn đề nhận thức. Những người trẻ tuổi và phụ nữ hay gặp những vấn đề về bụng, lo lắng và trầm cảm hơn.

Theo PGS.TS Tracy Vannorsdall của Johns Hopkins Medicine, hiện nay, liệu pháp giúp F0 khắc phục tình trạng này là điều trị tâm lý. Các nhà trị liệu sẽ hỏi bệnh nhân về điểm mạnh, điểm yếu, sau đó thiết kế chương trình dạy họ sử dụng điểm mạnh để bù đắp cho điểm yếu. Đây gần như là cách duy nhất giúp những người gặp di chứng hậu Covid-19 sớm lấy lại cân bằng.