Nếu các nhà sản xuất ô tô toàn cầu kỳ vọng có thể mở rộng sự thống trị của mình trong kỷ nguyên xe điện tại Trung Quốc, có lẽ họ đã lầm. 

Thực tế, những ông vua của thời đại, chẳng hạn như General Motors hay Volkswagen, đều đang tụt hậu so với các đối thủ địa phương trong một thị trường xe điện EV đang bùng nổ tại Trung Quốc, quốc gia vốn đã đẩy mạnh rót vốn cho tham vọng xe điện và xe tự hành. 

NGƯỜI TRUNG QUỐC ÍT ĐỂ MẮT TỚI HÀNG NGOẠI

Đối với Tianna Cheng, một nhân viên văn phòng tại thành phố Bắc Kinh, điều khiến cô băn khoăn trước khi mua chiếc xe điện Xpeng crossover trị giá 180.000 nhân dân tệ (hơn 600 triệu đồng) là Xpeng, BYD hay Nio tốt hơn. Các hãng xe nước ngoài tuyệt nhiên không có trong dự tính của người phụ nữ này. 

"Nếu tôi mua một chiếc ô tô chạy xăng, tôi có thể sẽ cân nhắc đến các thương hiệu nước ngoài", Cheng nói. "Thế nhưng khi tôi muốn mua một chiếc EV, thì ngoài Tesla, có rất ít thương hiệu nước ngoài áp dụng đúng cách công nghệ thông minh tiên tiến’’. 

Được thúc đẩy bởi nhu cầu từ những người tiêu dùng như Cheng, doanh số bán ô tô điện đang tăng trưởng trên thị trường ô tô trị giá 500 tỷ USD của Trung Quốc, thị trường lớn nhất thế giới.

Theo số liệu từ Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc, trong 4 tháng đầu năm 2022, số lượng xe năng lượng mới, bao gồm EV thuần tuý và xe lai hybrid, đã tăng hơn gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái lên 1,49 triệu xe. Ngoài ra, những chiếc ô tô sử dụng công nghệ xanh cũng chiếm 23% thị phần xe hơi Trung Quốc, trong khi doanh số chung giảm 12%. Điều này phần nào phản ánh sự thoái trào trong nhu cầu đối với xe chạy xăng truyền thống. 

Theo số liệu của Hiệp hội Xe du lịch Trung Quốc, không có thương hiệu nước ngoài nào lọt danh sách 10 nhà sản xuất ô tô hàng đầu trong phân khúc xe năng lượng mới (NEV) năm nay, ngoại trừ hãng xe điện Tesla tiên phong của Mỹ. Tất cả đều “made in China’’, từ BYD, Wuling cho đến Chery và Xpeng.

Theo đại diện hãng BYD, công ty đã bán được khoảng 390.000 chiếc xe EV trong năm nay, nhiều gấp 3 lần so với số lượng xe Tesla được tiêu thụ tại Trung Quốc. Trong khi đó, liên doanh giữa Volkswagen (hãng xe hàng đầu tại Đức) và FAW Group cũng chỉ xếp ở vị trí thứ 15 về doanh số bán xe điện. Nguyên nhân là bởi những chiếc Buick Velite 7 hay ID Volkswagen không đủ để làm hài lòng những người tiêu dùng như chị Cheng - những người muốn tìm kiếm một sản phẩm “xanh’’, tiên tiến và thoải mái nhất có thể.

"Các thương hiệu nước ngoài khác xa với cuộc sống và phong cách sống của tôi", Cheng nói, đồng thời cho biết mình đang sử dụng một thiết bị kỹ thuật số giúp bản thân kết nối với các ứng dụng như Alipay hay Taobao.

Thực tế, các thương hiệu xe hơi toàn cầu đã thống trị thị trường Trung Quốc từ những năm 1990, với 60-70% thị phần. Bốn tháng đầu năm 2022, con số này giảm xuống còn 52%, và rồi đến tháng 5, là 43%. 

Dự báo về những thách thức mà các nhà sản xuất ô tô truyền thống đang phải đối mặt, Giám đốc điều hành Nissan, ông Makoto Uchida cho biết,  một số thương hiệu "có thể sẽ biến mất trong 3-5 năm tới" tại Trung Quốc đại lục. 

Trong khi đó, các thương hiệu địa phương lại đang dần lớn mạnh. Theo ông Uchida, cựu Giám đốc Nissan chi nhánh Trung Quốc, chất lượng các loại xe điện “made in China’’ đang cải thiện nhanh chóng. Rất nhiều tiến bộ được ghi nhận chỉ trong khoảng thời gian ngắn chỉ vỏn vẹn vài tháng trời. 

“Sẽ có rất nhiều sự thay đổi ở Trung Quốc và chúng tôi cần theo dõi tình hình một cách cẩn thận. Các nhà sản xuất ô tô phải nhanh nhạy trong việc thiết kế, phát triển và sớm tung ra các mẫu xe mới. Nếu giảm tốc, chúng tôi sẽ bị tụt lại phía sau’’, ông Uchida nói. 

NỖ LỰC XOAY CHUYỂN TÌNH THẾ

Theo ông Bill Russo, cựu Giám đốc điều hành Chrysler, hiện đứng đầu công ty tư vấn Automobility có trụ sở tại Thượng Hải, các thương hiệu toàn cầu cần nhanh chóng xoay chuyển tình thế. Họ hiện chỉ đang kiểm soát chưa đến 20% thị phần tại Trung Quốc đại lục. 

“Các thương hiệu Trung Quốc đang bắt đầu cuộc đua tới xe điện. Người tiêu dùng muốn mua những chiếc xe 4 bánh thông minh và các nhà sản xuất ô tô truyền thống đang gặp khó khăn trong việc đẩy nhanh tốc độ’’, ông Russo nói. "Tôi nghĩ đây là một sự thay đổi cần thiết đối với công nghệ cao. Các công ty xe hơi truyền thống dường như đang nằm ngoài cuộc chơi".

Cùng với các dòng xe của thương hiệu General Motors, chẳng hạn như Buick, Chevrolet và Cadillac, Tập đoàn Volkswagen, bao gồm Volkswagen, Audi, Bentley, Lamborghini, Porsche và Skoda, đã dẫn đầu thị trường trong 2 thập kỷ. Hai tập đoàn toàn cầu này chiếm thị phần lần lượt 13% và 12% tại Trung Quốc đại lục hồi năm ngoái, theo LMC Automotive. 

Trong đó, gã khổng lồ General Motors (GM) ở Detroit (Mỹ) cũng có 44% cổ phần trong liên doanh ô tô SAIC-GM-Wuling Auto (SGMW) tại Trung Quốc. Theo nguồn tin nội bộ, hiện hãng này đang tập trung thu hút nhóm khách hàng trẻ tuổi ở các thành phố lớn trước đây chưa mặn mà với các mẫu xe của hãng.

Theo Reuters, GM cũng vừa công bố chi hơn 35 tỷ USD cho các dự án toàn cầu với hơn 30 mẫu xe điện mới, trong đó hơn 20 mẫu sẽ ra mắt tại thị trường Trung Quốc. Bắt đầu từ năm nay, hãng cũng sẽ ra mắt mẫu xe SUV Cadillac Lyriq chạy hoàn toàn bằng điện.

Sau khi Lyriq được ra mắt, chiếc Buick SUV chạy điện và dòng crossover EV nhỏ gọn cũng được lên kế hoạch tung ra thị trường vào đầu năm nay. Được biết doanh số của Buicks đã giảm 32% trong vòng 5 năm qua xuống chỉ còn 828.600 xe vào năm 2021, trong khi Chevrolet giảm hơn một nửa xuống còn 269.000 xe, theo LMC Automotive.

Theo Reuters, trong năm 2025, GM đặt mục tiêu nâng sản lượng xe điện EV mỗi năm tại Trung Quốc lên 1 triệu chiếc. Nhu cầu đối với các mẫu xe điện gia đình, chẳng hạn như Velite của Buick và Menlo của Chevrolet, đều tăng đáng kể trong năm 2021 và 3 tháng đầu năm nay. Các công nghệ thông minh, bao gồm chế độ hỗ trợ tự lái trên đường cao tốc, an ninh mạng và cập nhật phần mềm qua mạng không dây đang dần được tích hợp.

Gã khổng lồ Volkswagen tất nhiên không để mình nằm ngoài cuộc chơi khi mạnh tay chi khoảng 55 tỷ USD phát triển xe điện trên toàn cầu, từ nay đến năm 2026. Đầu năm ngoái, hãng này cũng chính thức trình làng mẫu xe điện ID thế hệ mới tại Trung Quốc, song lượng xe bán ra không đạt như kỳ vọng. Volkswagen đặt mục tiêu năm nay bán được 160.000 - 200.000 chiếc, dù tính đến nay, hãng mới chỉ trao tay 33.300 chiếc xe ID.

Tuy nhiên, theo Reuters, thị trường chính của các thương hiệu xe hơi nước ngoài là Mỹ và châu Âu nên các nhà sản xuất thường đẩy mạnh hiệu suất và độ bền của xe. Điều này có vẻ không thực sự phù hợp với điều kiện giao thông Trung Quốc, do phần lớn là tắc nghẽn và người dân thậm chí không thể lái xe trên 60 km/h hầu hết các ngày trong tuần.

Do người tiêu dùng đại lục chuộng các dòng xe thông minh, Volkswagen cho biết đang đầu tư mạnh vào hoạt động R&D (nghiên cứu và phát triển), đặc biệt đối với các phần mềm ứng dụng trên xe.

"Chiếc lược của chúng tôi là làm sao để đạt được các mục tiêu đầy tham vọng tại Trung Quốc và trở thành người dẫn đầu thị trường xe điện vào năm 2030. Volkswagen hy vọng có thể chiếm lĩnh vị trí số 1 tại Trung Quốc trong tương lai", đại diện hãng xe Đức cho biết.

Tham vọng là vậy, song các thương hiệu như Volkswagen đang gặp phải thách thức lớn trên thị trường tỷ dân, bởi việc “thu phục” những người tiêu dùng dư dả như chị Cheng không phải điều gì đó quá dễ dàng. Hơn nữa, cái bóng Tesla cũng quá lớn để họ có thể để mắt tới bất kỳ thương hiệu xe EV nước ngoài nào khác trong tương lai gần.