Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) ngày 31/7 thông báo Ismail Haniyeh, thủ lĩnh chính trị của phong trào Hamas tại Dải Gaza, thiệt mạng sau khi "khu nhà đặc biệt dành cho cựu binh" mà ông lưu trú ở phía bắc thủ đô Tehran bị tấn công. Ông Haniyeh tới Iran hôm 30/7 để tham dự lễ nhậm chức của tân Tổng thống Masoud Pezeshkian.

IRGC cho hay một cận vệ của ông Haniyeh cũng thiệt mạng trong vụ ám sát. Cơ quan này đang tiến hành điều tra và sẽ công bố kết quả cuối ngày hôm nay.

Hamas xác nhận Haniyeh bị "người theo chủ nghĩa phục quốc Do Thái" ám sát ở Iran sau khi dự lễ nhậm chức của tân Tổng thống Pezeshkian, nhưng không nêu chi tiết. Thuật ngữ "người theo chủ nghĩa phục quốc Do Thái" thường được Hamas sử dụng để chỉ Israel.

Ismail Haniyeh, người đứng đầu văn phòng chính trị của Hamas, tại cuộc họp báo ở Tehran, Iran hồi tháng 3. Ảnh: Reuters

Channel 12 của Israel dẫn nguồn tin Iran cho biết vụ ám sát Haniyeh được thực hiện bằng quả tên lửa có độ chính xác cao, nhắm thẳng vào phòng ngủ của ông Haniyeh vào khoảng 2h sáng 31/7 (7h30 giờ Hà Nội). Vụ nổ sau đó đoạt mạng ông Haniyeh và cận vệ canh gác trước cửa.

Al-Mayadeen, hãng tin Lebanon có quan hệ thân cận với tổ chức Hezbollah, dẫn nguồn tin an ninh Iran cho biết vụ ám sát thủ lĩnh Hamas "được thực hiện bằng tên lửa phóng qua biên giới, không phải từ bên trong lãnh thổ Iran". "Đây có thể bị coi là hành động tấn công Iran và biện pháp trả đũa là không thể tránh khỏi", Al-Mayadeen cho biết trên tài khoản Telegram.

Hiện chưa rõ làm sao tên lửa này có thể xuyên thủng hệ thống phòng không Iran để tấn công vào khu nhà. Iran được cho là sở hữu hệ thống phòng không đa tầng phức tạp hàng đầu ở Trung Đông.

"Chúng tôi sẽ phát động cuộc chiến công khai để giải phóng Jerusalem và sẵn sàng trả giá để làm điều đó", phát ngôn viên Hamas Sami Abu Zuhri tuyên bố. "Vụ ám sát là bước leo thang nghiêm trọng, nhưng sẽ không đạt được mục đích".

Quân đội Israel từ chối bình luận về sự việc. Bộ trưởng Di sản Israel Amichay Eliyahu, chính trị gia có tư tưởng dân tộc cực đoan, cho rằng việc thủ lĩnh Hamas bị ám sát "khiến thế giới tốt đẹp hơn một chút".

Một số nhà phân tích cảnh báo việc ông Haniyeh bị ám sát sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến đàm phán hòa bình cho Dải Gaza.

Tổng thống Palestine Mahmud Abbas mô tả vụ ám sát thủ lĩnh Hamas là "hành động hèn hạ" và kêu gọi người Palestine đoàn kết chống Israel. Iran tuyên bố "máu của Haniyeh sẽ không đổ xuống vô ích" và cái chết của ông "sẽ tăng cường mối quan hệ sâu sắc, không thể bị phá vỡ giữa Iran, Palestine và phong trào kháng chiến".

Nhiều nước như Nga, Thổ Nhĩ Kỳ cũng lên án vụ ám sát ông Haniyeh, cảnh báo căng thẳng leo thang ở Trung Đông.

Các thành phố ở Bờ Tây đã phát động tổng đình công và biểu tình quy mô lớn nhằm lên án vụ ám sát thủ lĩnh chính trị Hamas.

Hamas là một phần trong "Trục Kháng chiến" do Iran hậu thuẫn nhằm chống lại ảnh hưởng của Israel và Mỹ ở Trung Đông. Iran coi việc ủng hộ người Palestine là trọng tâm chính sách đối ngoại kể từ Cách mạng Hồi giáo năm 1979. Nước này ca ngợi cuộc đột kích của Hamas vào miền nam Israel tháng 10/2023, nhưng phủ nhận mọi sự liên quan.

Haniyeh, 62 tuổi, gia nhập Hamas năm 1987 và trở thành người đứng đầu văn phòng chính trị của nhóm này năm 2017. Ông được coi là người theo chủ nghĩa thực dụng và duy trì mối quan hệ tốt đẹp với người đứng đầu các phe chính trị ở Palestine, trong đó có các đối thủ của Hamas.

Thủ lĩnh Hamas Haniyah (thứ ba từ phải sang) tham quan công viên chủ đề ở Tehran ngày 30/7. Ảnh: X/FarnazFassihi

Trước vụ ám sát, Haniyeh thường xuyên di chuyển qua lại giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar nhằm tránh các hạn chế đi lại do Israel áp đặt ở Gaza và tham gia các cuộc đàm phán ngừng bắn hoặc liên lạc với Iran.

Haniyeh duy trì quan điểm cứng rắn từ khi chiến sự bùng phát ở Dải Gaza ngày 7/10/2023. Ngôi nhà của gia đình ông ở Gaza bị phá hủy trong cuộc không kích của Israel hồi tháng 11/2023. Ba con trai và 4 người cháu của ông cũng thiệt mạng do đòn không kích của Israel ở miền bắc Dải Gaza hồi tháng 4.

Haniyeh khi đó cho biết khoảng 60 thành viên trong gia đình ông đã thiệt mạng từ khi chiến sự giữa Hamas và Israel bắt đầu. Đến cuối tháng 6, Israel không kích ngôi nhà của gia đình thủ lĩnh Hamas ở trại tị nạn Al-Shati, phía bắc Dải Gaza, khiến 10 người thiệt mạng.