Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 8/2 thông báo cách chức tư lệnh lực lượng vũ trang Valery Zaluzhny, 50 tuổi, trong cuộc cải tổ quân sự lớn nhất từ khi xung đột với Nga bùng phát cuối tháng 2/2022. Tư lệnh lục quân Ukraine Oleksandr Syrsky, 58 tuổi, là người thay thế Zaluzhny.

Sinh ra tại Vladimir, phía đông Moskva, ông Syrsky được đào tạo tại Trường Chỉ huy Quân sự Cấp cao ở thủ đô Nga và sau đó phục vụ trong quân đoàn pháo binh Liên Xô.

Syrsky được điều động tới Ukraine vào những năm 1980. Sau khi Liên Xô tan rã và Ukraine độc lập, ông thăng tiến trong quân đội Ukraine. Vào những năm 2000, ông lãnh đạo lữ đoàn cơ giới số 72 của quân đội Ukraine, đóng quân tại Bila Tserkva, cách Kiev khoảng 100 km về phía nam. Ông được thăng cấp tướng vào năm 2009 và sau đó tham gia nỗ lực phát triển hợp tác với NATO.

Khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea và cuộc xung đột ở miền đông Ukraine nổ ra năm 2014, Syrsky trở thành một trong những chỉ huy hàng đầu của Kiev nhằm ngăn chặn lực lượng ly khai do Nga hậu thuẫn kiểm soát toàn bộ khu vực Donbass ở miền đông đất nước.

Tư lệnh lục quân Oleksandr Syrsky (trái) và Tổng thống Zelensky tại Kupyansk hồi tháng 11/2023. Ảnh: Reuters

Ông lãnh đạo lực lượng chống quân Nga trong trận chiến Debaltseve năm 2015. Thất bại của Ukraine ở thành phố Debaltseve đã dẫn tới thỏa thuận ngừng bắn có lợi cho phe ly khai thân Nga.

Dù thua trận chiến đó, Syrsky vẫn được trao tặng Huân chương Bohdan Khmelnytsky dành cho quân nhân thực hiện "nhiệm vụ đặc biệt để bảo vệ chủ quyền và an ninh của đất nước". Năm 2019, ông được giao phụ trách lực lượng lục quân Ukraine, giám sát hoạt động của lực lượng này ở Donbass.

Tư lệnh lục quân Ukraine được ghi nhận là người đứng sau một số thành công quân sự lớn nhất của Ukraine kể từ đầu cuộc xung đột bùng phát hồi tháng 2/2022, trong đó có đẩy lùi quân Nga khỏi khu vực thủ đô Kiev hồi đầu chiến dịch.

Trong sắc lệnh công bố hồi tháng 4/2022, ông Zelensky ca ngợi "lòng dũng cảm" của Syrsky và "những đóng góp đáng kể của ông trong bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ Ukraine".

6 tháng sau, tư lệnh Syrsky khiến Nga chịu thêm thất bại đáng kể, khi chỉ huy cuộc phản công chớp nhoáng ở khu vực Kharkov, đông bắc Ukraine. Cuộc phản công khiến lực lượng Nga phải rút khỏi khu vực và giúp Ukraine giành lại lãnh thổ.

Ông thường xuất hiện bên cạnh Tổng thống Zelensky trong ảnh chụp khi lãnh đạo Ukraine tới thăm các vùng mới giành lại từ tay Nga. Đây là dấu hiệu cho thấy mối quan hệ hợp tác chặt chẽ giữa hai người, theo giới quan sát.

"Syrsky là một trong số ít chỉ huy cấp cao thường xuyên đến thăm tiền tuyến", phát ngôn viên quân đội Ukraine Illia Yevlash nói.

Syrsky cũng là người chỉ huy chiến dịch của lực lượng Ukraine ở Bakhmut, cuộc chiến dài nhất và đẫm máu nhất trong xung đột. Tuy nhiên, ông bị chỉ trích khi quyết định giữ quân bám trụ thành phố bất chấp lực lượng Nga bao vây, dẫn tới thương vong lớn đối với một số lữ đoàn tinh nhuệ của Ukraine.

Những người lính ở tiền tuyến nói rằng ông Syrsky đáng lẽ nên ra lệnh rút quân khỏi thành phố vài tháng trước khi Nga kiểm soát. Nhiều nhà phân tích cho rằng quyết định đó có thể giúp Ukraine bảo toàn lực lượng thiện chiến cho cuộc phản công vào năm 2023.

"Ông ấy nổi tiếng là người coi trọng việc hoàn thành công việc hơn là quan tâm đến số người phải hy sinh trong quá trình đó", bài viết trên trang Ukrainska Pravda tuần này có đoạn.

Trong khi đó, nhiều người cho rằng trận đánh ở Bakhmut củng cố danh tiếng của ông như một chỉ huy mạnh mẽ, biết gạt cảm xúc sang một bên để hoàn thành nhiệm vụ.

Hanna Maliar, cựu thứ trưởng quốc phòng Ukraine, nhận xét tướng Syrsky là người "giàu kinh nghiệm chiến đấu" trong cuộc đối đầu với Nga.

Giới quan sát cho biết ông Syrsky và cấp dưới đã không dựa vào cách tiếp cận đối đầu trực tiếp trong nỗ lực đẩy lùi quân Nga khỏi Kharkov. Thay vào đó, ông dựa vào sự khéo léo và cơ động của các đơn vị nhỏ. Ông Syrsky đã chứng minh mình có thể lãnh đạo lực lượng Ukraine chiến đấu dù thiếu nhân lực và khí tài.

Tân tổng tư lệnh Ukraine Oleksandr Syrsky. Ảnh: Reuters

Tuy nhiên, ông Syrsky không phải là người nổi tiếng ở Ukraine như cựu tổng tư lệnh Zaluzhny. Khoảng 48% người Ukraine cho biết họ chưa từng nghe danh Syrsky, theo cuộc thăm dò hồi tháng 12/2023.

Quân đội Ukraine và một số quan chức phương Tây bày tỏ bi quan về việc thay thế ông Zaluzhny.

Một sĩ quan dự bị của Ukraine, người điều hành nhóm nghiên cứu Frontelligence Insight, nhận xét khả năng lãnh đạo của tướng Syrsky đã thất bại ngay từ đầu. "Sự hiện diện hay các mệnh lệnh dưới danh nghĩa của ông ấy khiến binh sĩ sụt giảm tinh thần và mất niềm tin vào giới chỉ huy quân đội", người này nói.

Sĩ quan này thêm rằng tham vọng theo đuổi các thành công chiến thuật của Syrsky, như cố bám trụ ở Bakhmut, làm "cạn kiệt nguồn lực quý giá" của Ukraine.

Cách tiếp cận cuộc chiến của Syrsky được cho là dựa trên kinh nghiệm huấn luyện ở Liên Xô. Giới quan sát đánh giá Syrsky sẽ khó có thể mang lại cách tiếp cận mới mẻ hơn tướng Zaluzhny.

Ihor Romanenko, trung tướng về hưu và là cựu phó tổng tham mưu Ukraine, cho rằng quân đội Ukraine sẽ đối mặt với giai đoạn chuyển giao quyền lực đầy thách thức, ngay cả khi người được chọn giàu kinh nghiệm và kỹ năng chiến đấu.

"Khả năng lãnh đạo có nguy cơ bị suy yếu trong một thời gian", ông nói.

Ông Zelensky, người tuần này thừa nhận xung đột rơi vào bế tắc, cho biết ông muốn "thay máu" giới lãnh đạo quân sự như một phần cuộc cải tổ chính phủ Ukraine.

"Đây không phải quyết định vì lý do cá nhân hay chính trị. Nó liên quan tới hệ thống quân đội, quản lý lực lượng vũ trang và kinh nghiệm chiến đấu của các chỉ huy", ông nói.

Mykhailo Samus, giám đốc Trung tâm Giải trừ và Chuyển đổi Quân đội Ukraine, một tổ chức nghiên cứu quân sự ở Kiev, đánh giá việc Tổng thống Zelensky chọn Syrsky cho thấy Ukraine sắp tới sẽ dồn lực vào chiến đấu trên bộ. Ukraine phải mạo hiểm tiến công, chấp nhận trả giá bằng sinh mạng và trang thiết bị, nếu không sẽ bị buộc phải đàm phán về ngừng bắn hoặc giải quyết theo các điều khoản bất lợi.

"Ông Zelensky không có lựa chọn nào khác ngoài việc thực hiện bất kỳ biện pháp nào có thể giúp Ukraine giành chiến thắng. Nếu chỉ đưa ra các quyết định quân sự dựa trên cảm nghĩ của công chúng thì đó sẽ là một sai lầm", Samus nói.