Kimberly Cheatle, giám đốc Sở Mật vụ Mỹ, đã nộp đơn từ chức sau những chỉ trích nặng nề vì sai sót trong công tác an ninh khiến cựu tổng thống Donald Trump bị ám sát hụt ở Butler, bang Pennsylvania ngày 13/7.

Các cựu nhân viên mật vụ hàng đầu nói rằng nghi phạm Thomas Matthew Crooks đáng lẽ không bao giờ được phép đến gần mái nhà máy Agr International, nơi cách sân khấu phát biểu của ông Trump khoảng 120-150 m. Bà Cheatle thừa nhận công tác bảo vệ cựu tổng thống hôm đó "không thể chấp nhận được".

Đây là khủng hoảng mới nhất mà Sở Mật vụ Mỹ, cơ quan chuyên bảo vệ các tổng thống, phó tổng thống và ứng viên tranh cử vào Nhà Trắng phải đối mặt sau nhiều năm bị bủa vây bởi rắc rối, bê bối.

Bà Cheatle cho biết cơ quan này từ đầu không có phương án bố trí mật vụ canh gác trên mái nhà máy Agr International, do họ không có đủ nhân lực để đảm nhận công tác an ninh ở vòng ngoài, mà giao nhiệm vụ này cho lực lượng hành pháp địa phương.

Điều này dẫn đến một số đồn đoán và thuyết âm mưu rằng đội ngũ của ông Trump đã yêu cầu Sở Mật vụ bổ sung nhân sự cho cuộc vận động tranh cử nhưng không được đáp ứng. Anthony Guglielmi, phát ngôn viên Sở Mật vụ, bác thông tin này, nhưng cũng thừa nhận họ đôi khi không thể đáp ứng một số yêu cầu về an ninh vì thiếu nguồn lực.

"Trong một số trường hợp Sở Mật vụ không thể cung cấp đơn vị hoặc nguồn lực chuyên môn, chúng tôi đã có một số biện pháp để đảm bảo an ninh cho người được bảo vệ. Điều này có thể bao gồm sử dụng lực lượng đối tác của bang và địa phương làm một số nhiệm vụ bảo vệ nhất định, hoặc xác định các phương án thay thế để giảm mức độ tiếp xúc công khai của yếu nhân", Guglielmi nói.

Cựu tổng thống Mỹ Donald Trump với gương mặt đầy máu khi được mật vụ đưa khỏi sân khấu sau vụ ám sát hụt ở Butler, Pennsylvania ngày 13/7. Ảnh: AFP

Số liệu ngân sách quốc hội mới nhất chỉ ra số lượng nhân viên mật vụ được giao nhiệm vụ bảo vệ tổng thống và các quan chức cấp cao khác, cũng như phụ trách điều tra các mối đe dọa, đã giảm khoảng 350, từ mức 4.027 người trong năm tài khóa 2014 xuống còn 3.671 năm nay.

Trong khi đó, số lượng người mà họ cần bảo vệ gia tăng và các mối đe dọa tiềm ẩn đa dạng hơn. Sở Mật vụ cũng phải đối mặt tình trạng thiếu nhân sự nghiêm trọng cho các vị trí cấp cao và sự cạnh tranh từ các khu vực tư nhân, nơi các đặc vụ thường xuyên được săn lùng cho những công việc lương cao hơn và ít áp lực hơn.

Khi Sở Mật vụ đang bị chỉ trích vì bảo vệ không đầy đủ cho ông Trump tại sự kiện, các quan chức thực thi pháp luật liên bang và địa phương nói rằng cơ quan này đang bị quá tải và thiếu nghiêm trọng những đặc vụ sẵn sàng "lãnh đạn cho yếu nhân".

Vấn đề nhân sự của Sở Mật vụ dường như không phải do thiếu kinh phí. Ngân sách của cơ quan này đã tăng gần gấp đôi trong thập kỷ qua, từ khoảng 1,8 tỷ USD năm tài khóa 2014 lên hơn 3 tỷ USD hiện nay. Số nhân viên mật vụ tăng 25%, với hơn 8.100 người trong cùng giai đoạn, trong đó có khoảng 3.200 đặc vụ và 1.300 sĩ quan phục vụ trong Đội Chống Tấn công hoặc Đội Chống Bắn tỉa.

Tuy nhiên, một trong những thách thức với họ là cả ông Trump và Tổng thống Joe Biden đều có gia đình nhiều thế hệ, đòi hỏi phạm vi bảo vệ lớn. Theo quy định liên bang, Sở Mật vụ Mỹ phải bảo vệ các tổng thống, phó tổng thống và gia đình của họ, gồm cả các cháu.

Nhân viên mật vụ cũng phải bảo vệ các cựu tổng thống, cựu phó tổng thống, cùng vợ chồng và con cái dưới 16 tuổi của họ. Các nguyên thủ quốc gia đến thăm Mỹ cùng nằm trong danh sách được bảo vệ. Trong năm bầu cử, Sở Mật vụ cũng sẽ phải bố trí nhân sự bảo vệ các ứng viên tổng thống và phó tổng thống, cùng vợ chồng của họ.

Hồ sơ ngân sách chỉ ra Sở Mật vụ đã yêu cầu thêm 25 triệu USD trong năm tài khóa 2018 để trả cho các đặc vụ bảo vệ Tháp Trump cùng con cháu cựu tổng thống ở New York, theo NBC News. Ba năm sau, cơ quan này yêu cầu bổ sung thêm phương tiện để bảo vệ ông Trump khi ông rời nhiệm sở.

Năm 2020, Văn phòng Kiểm toán Chính phủ Mỹ (GAO) phỏng vấn các đặc vụ và cựu nhân viên Sở Mật vụ để tìm hiểu xem liệu cơ quan này có bị quá tải hay không. Các đặc vụ nói rằng có những người bị căng thẳng tâm lý vì công việc này.

Ngoài tháp tùng tổng thống trong các chuyến đi và về Washington, mật vụ Mỹ có thể phải dành nhiều tuần ở các thành phố khác để kiểm tra và thiết lập kế hoạch bảo vệ cho những chuyến thăm của tổng thống. Một số đặc vụ có thể phải xa nhà khoảng 100-200 đêm mỗi năm.

Sở Mật vụ cũng đã yêu cầu Học viện Hành chính Quốc gia Mỹ (NAPA) tìm hiểu những thách thức về nhân sự của cơ quan này. Trong báo năm năm 2021, NAPA nhận thấy các đặc vụ đang được giao nhiệm vụ nhiều chưa từng thấy, trong khi nguồn nhân lực lại rất eo hẹp.

"Các mối đe dọa đối với tổng thống và những người cần được bảo vệ đang tăng lên, với sự xuất hiện của những công nghệ mới và mức độ bạo lực gia tăng trong nước", báo cáo nêu rõ.

Frank Loveridge, người từng làm việc 22 năm trong Sở Mật vụ và đảm nhận vai trò giám sát đội bảo vệ tổng thống dưới thời ông Barack Obama, cho hay lực lượng mật vụ đang bị dàn mỏng.

"Bạn chịu áp lực lớn mọi lúc. Bạn liên tục đi trên đường trong 3 tuần mà không có ngày nghỉ và phải làm tới 16 tiếng mỗi ngày", Loveridge kể.

Một mật vụ Mỹ đang quan sát xung quanh khi trực thăng chở Tổng thống Joe Biden rời Nhà Trắng ngày 18/1. Ảnh: NBC News

Báo cáo quốc hội Mỹ năm 2015 đã liệt kê chi tiết những bê bối, thất bại đáng báo động của Sở Mật vụ Mỹ từ năm 2010.

Năm 2011, một tay súng bắn ít nhất 7 viên đạn vào nơi ở của cựu tổng thống Obama ở Nhà Trắng. Năm 2012, các đặc vụ thừa nhận thuê gái mại dâm ở Colombia trong chuyến tháp tùng tổng thống, khiến một số phải từ chức hoặc bị sa thải. Năm 2014, một người đàn ông mang dao đã nhảy qua hàng rào Nhà Trắng. Sự cố này tiếp tục diễn ra năm 2015.

"Một số sự cố cho thấy rõ ràng Sở Mật vụ Mỹ đang gặp khủng hoảng", phần đầu báo cáo dài 438 trang nêu rõ. "Những điểm yếu của cơ quan này đã bị phơi bày bởi một loạt thất bại về an ninh".

Sau các bê bối, Sở Mật vụ đã mất khoảng 500 nhân sự cho các hoạt động bảo vệ, theo tài liệu ngân sách năm tài khóa 2014, 2015. Cơ quan này cũng đã thành lập hội đồng độc lập để đánh giá về những thách thức và công bố danh sách cải cách đề xuất, trong đó có tăng cường đào tạo, cải thiện quy trình tuyển dụng.

Từ năm 2019 tới 2022, GAO công bố loạt đánh giá về quá trình cải cách. Họ phát hiện Sở Mật vụ vẫn có quy trình tuyển dụng chậm chạp. GAO cho biết quá trình thẩm tra lý lịch của một đặc vụ có thể mất nhiều năm vì các ứng viên có thể trở thành người bảo vệ tổng thống trong tương lai.

Một khi được tuyển, các đặc vụ trẻ phải đảm nhận nhiều nhiệm vụ khác nhau như điều tra tội phạm tài chính tại văn phòng địa phương trên khắp cả nước. Sau đó, họ tham gia các hoạt động bảo vệ khi tổng thống thăm khu vực của họ như một cách để đào tạo.

Làm việc tại Sở Mật vụ được xem là công việc vừa mệt mỏi vừa tẻ nhạt, khi các đặc vụ có thể phải đứng chờ hàng giờ trong khi quan chức gặp nhau, theo giới quan sát.

GAO phát hiện các đặc vụ không phải luôn được trả tiền làm thêm giờ. Quốc hội đã vào cuộc và thông qua quy định đảm bảo quyền lợi cho nhân viên mật vụ làm việc ngoài giờ, song biện pháp này sẽ hết hạn vào năm 2028.

"Chúng tôi không có ban đêm, cuối tuần hay ngày lễ. Đó là cách chúng tôi phục vụ. Vì vậy rất khó để khiến mọi người quan tâm tới công việc bảo vệ cộng đồng hay gia nhập Sở Mật vụ", Robert McDonald, mật vụ về hưu và hiện là giảng viên Đại học New Haven, nói.

GAO cũng phát hiện cơ quan mật vụ Mỹ đã sắp xếp quá nhiều đặc vụ cho các đơn vị bảo vệ tổng thống và phó tổng thống, song không cho họ đủ thời gian để huấn luyện, theo Jason Bair, giám đốc quản lý nhóm an ninh nội địa và tư pháp của GAO.

Ngoài các nhóm mật vụ bảo vệ cá nhân, Sở Mật vụ cũng bố trí các sĩ quan đứng gác tại Nhà Trắng, Bộ Tài chính và các phái đoàn ngoại giao ở Washington. Các sĩ quan cũng phải giám sát công chúng khi họ tham dự sự kiện cấp cao có tổng thống phát biểu.

Christopher McClenic, người từng làm 23 năm tại Sở Mật vụ và trong nhóm bảo vệ cựu tổng thống Bill Clinton, cho biết trách nhiệm của các sĩ quan là "vô tận". "Họ phải làm việc theo ca 12 tiếng gần như mỗi ngày. Tôi không nghĩ rằng họ đã được biên chế đầy đủ", McClenic nói.

Dù quan chức liên bang từ chối chia sẻ về số lượng các mối đe dọa mà tổng thống và các lãnh đạo chính trị phải đối mặt, Giám đốc FBI Christopher Wray gần đây điều trần trước quốc hội rằng các mối đe dọa đang gia tăng và ngày càng phức tạp. Giới chuyên gia cảnh báo bạo lực chính trị có thể leo thang trong năm bầu cử.

Hồi tháng 1, Cảnh sát Đồi Capitol tuyên bố đã điều tra 8.008 mối đe dọa chống lại các thành viên quốc hội trong năm ngoái. Con số này ít hơn một chút so với 9.625 mối đe dọa trong năm 2021 sau vụ bạo loạn Đồi Capitol. Từ năm 2018 đến 2021, số lượng mối đe dọa đối với thượng nghị sĩ, nghị sĩ đã tăng gần gấp đôi.

Căng thẳng trở nên trầm trọng hơn sau vụ ám sát hụt ông Trump ở Pennsylvania. Chính quyền Tổng thống Joe Biden gần đây cũng tiết lộ thông tin tình báo cáo buộc Iran có âm mưu ám sát Trump.

Một mật vụ giữ cửa xe trong khi lính bắn tỉa đang quan sát xung quanh tại Richmond, bang Virginia hồi năm 2012. Ảnh: AFP

Ngoài ra, giữ chân nhân viên cũng là thách thức đối với Sở Mật vụ. Các cựu quan chức nói rằng cơ quan khó có thể giữ được đặc vụ giàu kinh nghiệm. Một số chuyển ngành sang các cơ quan chính phủ khác với công việc nhẹ nhàng hơn, số khác gia nhập các công ty an ninh hoặc doanh nghiệp tư nhân với mức lương cao hơn.

Derrick Parker, từng làm việc tại Sở Cảnh sát New York, hiện điều hành công ty an ninh bảo vệ những người nổi tiếng, cho hay cựu nhân viên mật vụ là mục tiêu tuyển mộ hàng đầu.

"Họ là những nhân viên an ninh được đào tạo tốt nhất đất nước và nằm trong số những người giỏi nhất thế giới. Điều đó khiến họ rất hấp dẫn đối với những người tuyển dụng trong lĩnh vực tư nhân, đặc biệt cho công việc bảo vệ VIP", Parker nói, thêm rằng công việc bảo vệ người nổi tiếng cũng ít căng thẳng hơn đảm bảo an ninh cho quan chức chính phủ.

McClenic, cựu mật vụ Mỹ, đã nghỉ hưu 2 năm trước để chuyển sang làm luật sư. Ông cho biết cuộc sống hiện tại của mình "tốt hơn, nhẹ nhàng hơn, trọn vẹn hơn" so với khi là đặc vụ.

"Bây giờ tôi không còn phải tự hỏi liệu mình có thể về nhà để tâm sự với vợ, ăn tối và có thể uống rượu cùng cô ấy, sau đó cùng nhau đi ngủ hay không", ông nói.