Ukraine từ ngày 6/8 đưa quân vượt biên giới để tấn công tỉnh Kursk, miền tây nước Nga và giao tranh đã kéo dài đến ngày thứ năm. Viện Nghiên cứu Chiến tranh có trụ sở tại Mỹ ước tính quân đội Ukraine đã xâm nhập sâu 13 km vào lãnh thổ Nga.

Các tỉnh miền tây của Nga từng bị nhóm vũ trang thân Ukraine xâm nhập trong thời gian ngắn. Nhiều bên cho rằng Ukraine hỗ trợ các nhóm vũ trang nói trên, dù nước này khẳng định họ tự hành động.

Tuy nhiên, chiến dịch tấn công tỉnh Kursk lần này khác biệt vì nó do lực lượng chính quy của Ukraine thực hiện. Đợt tấn công được đánh giá là canh bạc hiếm hoi của các chỉ huy cấp cao Ukraine, những người trong 18 tháng qua nhiều lần bị chỉ trích là quá chậm chạp và bảo thủ.

Giới chức Ukraine không bình luận trực tiếp về chiến dịch này, dù Tổng thống Ukraine hôm 8/8 ẩn ý rằng Nga nên "nếm mùi hậu quả xung đột".

Ngôi nhà hư hại do giao tranh tại quận Sudzhansky, tỉnh Kursk, Nga ngày 6/8. Ảnh: RusVesna

Chiến dịch tấn công tỉnh Kursk tạo ra hai hiệu ứng tức thời, một là cho thấy đối phương bối rối và lực lượng Ukraine chủ động tiến công, hai là buộc Nga phải phân tán lực lượng để củng cố biên giới.

Sau nhiều tuần Ukraine nhận tin xấu khi đối phương liên tiếp kiểm soát các khu dân cư ở vùng Donbass, tiến gần các thành phố chiến lược là Pokrovsk và Slovyansk, Nga phải điều động lực lượng để củng cố khu vực tiền tuyến trọng yếu là biên giới của nước này.

Tuy nhiên, giới quan sát thắc mắc về mục tiêu của Ukraine trong chiến dịch. Ukraine trong vài tháng qua đã tập kích sâu vào lãnh thổ Nga bằng vũ khí tầm xa, nhắm vào căn cứ không quân hay cơ sở năng lượng, gây ra nhiều thiệt hại về lâu dài cho đối phương. Nhưng lần này, Ukraine đang điều lực lượng trên bộ quy mô lớn tiến vào lãnh thổ đối phương. Khi tiến càng sâu, tuyến hậu cần của Ukraine sẽ bị kéo căng và họ khó theo đuổi mục tiêu hơn.

Chiến dịch tấn công tỉnh Kursk diễn ra vào thời điểm Ukraine phần nào hưởng lợi khi viện trợ quân sự từ phương Tây tới nơi. Tiêm kích F-16 được kỳ vọng có thể làm suy yếu năng lực của không quân Nga trong những tháng tới. Điều này có thể giúp các đơn vị Ukraine trên tiền tuyến ít hứng bom lượn của đối phương, cũng như làm giảm tần suất Nga tập kích tên lửa vào đô thị hậu phương của họ. Tuy nhiên, đạn dược vẫn là vấn đề mà Ukraine chưa thể giải quyết được.

"Thành thật mà nói, không ai biết tại sao họ lại làm vậy", Glen Grant, chuyên gia quốc phòng cấp cao tại tổ chức nghiên cứu Baltic Security Foundation trụ sở tại Latvia, nói.

"Điều này vừa bất thường vừa bất ngờ vì ông Zelensky luôn phàn nàn rằng họ không có đủ người và vũ khí trên tiền tuyến", Huseyn Aliyev, giảng viên cao cấp về nghiên cứu Trung và Đông Âu tại Đại học Glasgow, Anh, nói.

Nga nói Ukraine đã điều động 1.000 quân trong khi giới quan sát nói con số này có thể lớn hơn.

Frank Ledwidge, nhà phân tích quân sự tại Đại học Portsmouth, cho rằng đây có thể là "đòn phủ đầu" nhằm ngăn chặn cuộc tấn công của Nga vào tỉnh biên giới Sumy của Ukraine. "Biện pháp này khá mạo hiểm, nhưng xét về mặt quân sự thì nó cũng hợp lý", ông nói.

Vị trí quận Sudzhansky và Korenevsky, tỉnh Kursk, Nga. Đồ họa: RYV

Một ý kiến khác cho rằng chiến dịch sẽ có tác động đến xã hội Nga. "Ukraine đang chứng minh khả năng tấn công vào lãnh thổ Nga bằng quân đội chính quy", Will Kingston-Cox, chuyên gia về Nga tại Nhóm nghiên cứu an ninh quốc tế Verona, nhận xét. "Điều đó có thể tác động mạnh đến tâm lý của người Nga, mọi người có thể bắt đầu nói rằng: 'Làm sao chúng ta có thể kiểm soát thêm lãnh thổ ở Ukraine nếu chúng ta không thể bảo vệ chính mình?".

Giới quan sát chỉ ra chiến dịch diễn ra vào thời điểm nhiều bên đề cập đến đàm phán chấm dứt xung đột Nga - Ukraine, tỷ lệ người Ukraine chấp thuận đàm phán đang tăng nhẹ và cựu tổng thống Mỹ Donald Trump, người luôn tuyên bố sẽ nhanh chóng chấm dứt giao tranh, có khả năng đắc cử. Chiến dịch được cho là sẽ tạo đòn bẩy cho Kiev trong các cuộc hòa đàm tương lai.

Cuộc tấn công cũng có thể vực dậy tinh thần người dân Ukraine. "Kiev không có chiến thắng lớn nào kể từ khi giành lại Kherson vào tháng 11/2022. Đây có thể là nỗ lực của chính phủ Ukraine nhằm thể hiện họ đạt được thành công", Aliyev nói.

Quân đội Nga đã bị chỉ trích vì phản ứng chậm chạp. Một blogger quân sự Nga nổi tiếng nói rằng lực lượng cấp thấp đã nhiều lần cảnh báo giới chỉ huy quân sự cấp cao về lực lượng Ukraine tập trung dọc biên giới với tỉnh Kursk, nhưng giới chỉ huy đã không chuẩn bị cho một cuộc xâm nhập tiềm tàng.

Video đăng trên mạng xã hội hôm 9/8 và được Reuters kiểm chứng cho thấy khoảng 15 xe tải quân sự Nga bị tập kích trên tuyến cao tốc gần làng Oktyabrskoye thuộc tỉnh Kursk, trong đó nhiều chiếc cháy rụi và xuất hiện nhiều thi thể binh sĩ. Không rõ chính xác ngày quay video.

Nga trong vài ngày gần đây đã tăng cường chiến dịch chống trả. Họ điều quân tăng viện gồm xe tăng, pháo binh, bệ phóng rocket vào ngày 9/8. Moskva hôm nay thông báo áp dụng các biện pháp "chống khủng bố" tại Kursk, Bryansk và Belgorod, ba vùng giáp biên giới Ukraine.

Biện pháp này cho phép cơ quan an ninh có thẩm quyền phong tỏa các khu vực, thiết lập trạm kiểm soát, trưng dụng phương tiện, kiểm soát thông tin liên lạc, tăng cường an ninh tại cơ sở hạ tầng trọng yếu, đình chỉ hoạt động sản xuất hàng hóa nguy hiểm và hạn chế một loạt quyền tự do thông thường. Hàng nghìn thường dân đã được sơ tán khỏi khu vực Kursk.

Các blogger quân sự Nga nói rằng tình hình ở Kursk "đã ổn định" sau khi Nga điều quân tăng viện.

Giới chuyên gia đánh giá Ukraine ít khả năng duy trì được chiến dịch lâu dài. "Điều này rất mạo hiểm và Ukraine biết rằng họ phải trả giá: Nga sẽ phản công và không ai biết liệu quân đội Ukraine có thể trụ vững hay không", Ledwidge nói.

Nguồn lực hạn chế của Ukraine đồng nghĩa họ không đủ khả năng mở một mặt trận mới trong lãnh thổ Nga. "Việc dồn quá nhiều nguồn lực vào cuộc tấn công này là khá rủi ro", Aliyev nói, lưu ý rằng những người lính dày dạn kinh nghiệm đang được triển khai ở Kursk "có thể được sử dụng để tăng cường cho tiền tuyến Donbass, nơi Nga đang giành thêm một số khu vực".