"Đại tướng Sergey Surovikin bị miễn nhiệm chức tư lệnh Lực lượng Hàng không Vũ trụ Nga (VKS). Thượng tướng Viktor Afzalov, tham mưu trưởng VKS, sẽ trở thành quyền tư lệnh quân chủng này", nguồn tin của hãng thông tấn RIA Novosti ngày 23/8 cho biết. Tướng Afzalov vốn giữ vị trí quyền tư lệnh VKS trong thời gian Surovikin chỉ huy lực lượng Nga tham gia xung đột với Ukraine.

Hãng tin RBC dẫn nguồn tin thân cận với quyết định nhân sự trong Bộ Quốc phòng Nga nói rằng ông Surovikin "bị miễn nhiệm do chuyển công tác" và "đang có kỳ nghỉ ngắn ngày".

Đại tướng Sergey Surovikin trong cuộc họp tháng 11/2022. Ảnh: BQP Nga

Tướng Surovikin sinh năm 1966 tại Novosibirsk, gia nhập quân đội Liên Xô và tốt nghiệp Trường Chỉ huy Binh chủng hợp thành Cấp cao Omsk với tấm bằng hạng ưu năm 1987, sau đó là Học viện Quân sự Frunze năm 1995 và Học viện Bộ tổng tham mưu Nga năm 2002. Ông từng tham gia chiến dịch ở Afghanistan, Chechnya, Syria và Ukraine.

Ông Surovikin được mệnh danh là "tướng hủy diệt" trong thời gian chỉ huy lực lượng Nga tại Syria vào năm 2017, khi tạo ra bước ngoặt và lật ngược thế cờ giúp quân chính phủ Syria giải phóng nhiều vùng lãnh thổ mà tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng và phe đối lập kiểm soát.

Hồi tháng 10/2022, Surovikin được bổ nhiệm làm tổng chỉ huy đầu tiên của Nga cho toàn bộ cánh quân tại Ukraine. Hồi tháng 1, Nga thông báo Tổng tham mưu trưởng Valery Gerasimov sẽ trực tiếp chỉ đạo chiến dịch còn ông Surovikin là cấp phó.

Ông Surovikin được cho là có quan hệ tốt với Wagner và lãnh đạo Yevgeny Prigozhin của nhóm này. Trùm Wagner nhiều lần ca ngợi tướng Surovikin "là người duy nhất biết cách tác chiến", trong khi thường xuyên chỉ trích giới chức quốc phòng Nga, đặc biệt là Bộ trưởng Quốc phòng Sergey Shoigu và ông Gerasimov.

Hàng nghìn tay súng Wagner tổ chức nổi loạn hôm 24/6, sau khi ông trùm Prigozhin cáo buộc Bộ trưởng Shoigu chỉ đạo vụ tập kích vào doanh trại của tập đoàn, gây thương vong lớn, đồng thời yêu cầu giao Bộ trưởng Shoigu và Tổng tham mưu Gerasimov cho ông ta để có thể "khôi phục công lý". Cuộc nổi loạn chấm dứt đêm 24/6, khi hai bên đạt thỏa thuận do Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko làm trung gian để Wagner rút về doanh trại. Prigozhin được miễn tố và rời Nga để đến Belarus.

Lần gần nhất ông Surovikin xuất hiện trước công chúng là trong video kêu gọi Wagner dừng nổi loạn hôm 24/6. Ông khuyên Wagner "giải quyết vấn đề một cách hòa bình", đồng thời yêu cầu họ "tuân theo ý chí, mệnh lệnh của Tổng thống Nga".

New York Times dẫn nguồn tin tình báo Mỹ, nói rằng tướng Surovikin đã biết trước về kế hoạch nổi loạn của Wagner và ông bị chính phủ Nga điều tra xem liệu có giúp sức lực lượng này hay không. Một số nguồn tin hồi tháng 6 nói ông Surovikin đã bị bắt. Điện Kremlin từ chối phản hồi vấn đề này.

Andrey Kartapolov, Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng của Duma Quốc gia Nga (Hạ viện), hôm 12/7 nói rằng tướng Surovikin "đang nghỉ ngơi".