Mặt đất rung chuyển. Đất đá và mảnh pháo văng khắp nơi. Các binh sĩ Ukraine lao vội xuống gầm xe tăng. Họ áp sát cơ thể xuống mặt cỏ ẩm ướt, khi hỏa lực pháo binh Nga tiếp tục trút xuống dọc mặt trận phía đông này.

"Ra khỏi đây ngay", một người lính hét lên, khi nhận ra rằng chiếc xe tăng đang trở thành mục tiêu chính của đối phương. "Chạy! Chạy! Chạy!". Cả nhóm lao nhanh qua khu rừng, khi chiếc xe tăng rồ ga, rời khỏi vị trí.

Sau hơn 100 ngày, giao tranh với Nga đang ở giai đoạn tồi tệ nhất với nhiều binh sĩ Ukraine. Trong các chiến hào ở vùng Donbass, họ đang quay cuồng với các trận pháo kích không ngừng của Nga. Họ vẫn nuôi hy vọng chiến thắng, bất chấp thực tế nghiệt ngã về tổn thất của chiến sự.

Tổng thống Volodymyr Zelensky ước tính khoảng 60-100 binh sĩ Ukraine thiệt mạng và khoảng 500 lính khác bị thương tại chiến trường miền đông mỗi ngày. Ukraine đang dần mất nhiều vùng đất vào tay quân Nga. Tổng thống Zelensky cho biết Nga đã kiểm soát khoảng 20% lãnh thổ Ukraine, tính cả bán đảo Crimea.

"Pháo binh Nga bắn từ sáng tới tối", Volodymyr Pohorilyy, chỉ huy đơn vị tình báo của tiểu đoàn Dnipro-1, nói. "Khi pháo của chúng tôi khai hỏa một phát, họ sẽ đáp lại 10-15 phát".

Lính Ukraine chạy tìm chỗ nấp vì pháo kích tấn công ở gần con đường tới Lyman, tỉnh Donetsk, miền đông Ukraine hôm 2/6. Ảnh: Washington Post.

Sau khi rút khỏi Kiev và phía bắc Ukraine, quân đội Nga đã đưa gần như toàn bộ số pháo còn lại đến miền đông, với mục tiêu kiểm soát tất cả vùng Donbass, gồm hai tỉnh ly khai Lugansk và Donetsk.

Quyết định rút quân của Nga trong giai đoạn đầu chiến dịch đã vực dậy tinh thần và quyết tâm kháng cự của quân Ukraine. Nhưng trong giai đoạn hai, mức độ dữ dội của pháo binh Nga đã khiến nỗ lực kháng cự của Kiev trở nên khó khăn hơn nhiều.

Trong giai đoạn này, Nga không còn triển khai lượng lớn xe tăng hay bộ binh giao tranh với Ukraine. Thay vào đó, họ tập trung hỏa lực pháo binh áp đảo tại các khu vực tương đối nhỏ để giành lợi thế.

"Họ đã áp dụng kỹ thuật giống như Thế chiến I, sử dụng pháo binh để san phẳng mọi thứ phía trước, sau đó bộ binh mới tiến lên", Frederick W. Kagan, giám đốc Dự án Các mối đe dọa nghiêm trọng tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, cho hay.

Ông thêm rằng những đợt pháo kích khốc liệt như vậy rất khó khăn với binh sĩ Ukraine. "Số lượng hỏa lực, số vụ nổ, độ dài các cuộc tấn công cho thấy một thực tế là bạn không thể chống lại nó", Kagan nói.

Quân đội Nga tấn công các thị trấn bằng pháo tầm xa để giảm thiểu tổn thất cho bộ binh và phát huy sức mạnh pháo binh. Kagan nói những tổn thất mà lực lượng Ukraine phải gánh chịu là rất kinh khủng, nhưng họ không hoàn toàn sẽ thua trong cuộc chiến này. Ngay cả khi Nga kiểm soát toàn bộ Donbass, Ukraine vẫn có thể phản công và tái kiểm soát lãnh thổ ở những nơi khác, như cuộc phản công ở Kherson gần đây.

Tuy nhiên, tổn thất của Ukraine đang gia tăng khi chờ đợi nguồn viện trợ vũ khí từ phương Tây. Nga sở hữu các loại pháo cho phép tấn công quân Ukraine từ xa, trong khi Kiev thiếu những vũ khí như vậy và có ít đạn dược.

Nhiều binh sĩ Ukraine than phiền rằng pháo binh của họ không có đủ đạn và không thể đẩy lùi quân Nga để kiểm soát lại các lãnh thổ nếu không có hỗ trợ nhiều hơn từ phương Tây, đặc biệt là các loại pháo phản lực của Mỹ. Một số binh sĩ cho biết Nga đang pháo kích mạnh mẽ ở Slovyansk và Bakhmut.

Đạn pháo có thể gây sát thương trên diện rộng và có sức công phá lớn. Nga cũng đang sử dụng hệ thống TOS-1A bắn đầu đạn nhiệt áp, có thể giết chết binh sĩ ẩn nấp trong chiến hào bằng các luồng sóng xung kích cực mạng.

Lính Ukraine sau trận pháo kích tại ngôi làng Vstupky ở phía đông Ukraine hôm 1/6. Ảnh: Washington Post.

Pohorilyy cho biết những người lính trong tiểu đoàn của ông đã chiến đấu bảo vệ thành phố Rubizhne suốt nhiều tuần qua, ngay cả khi họ phải chờ thêm viện trợ từ phương Tây. Tuy nhiên, tiểu đoàn Ukraine cuối cùng bị tổn thất nghiêm trọng và buộc phải rút quân.

Thành phố này nằm ở phía tây bắc Severodonetsk, nơi lực lượng Nga đang tìm cách đánh bật đơn vị phòng thủ Ukraine, cũng bằng hỏa lực pháo binh tương tự. Nếu chiếm được Severodonetsk, Nga có thể tuyên bố họ gần như kiểm soát toàn bộ tỉnh Lugansk.

"Chúng tôi cần giúp đỡ", Pohorilyy nói. "Nếu là bộ binh chiến đấu với bộ binh, chúng tôi có thể cầm cự. Nhưng họ ở cách xa 10 km và trút đạn pháo xuống chúng tôi".

Các chỉ huy Ukraine cho biết pháo Nga phá hủy gần như mọi công trình trên đường tiến quân, khiến lính Ukraine không còn nơi ẩn nấp.

Đại úy Aleksandr Taranushchenko cho biết trong ba tuần qua, đại đội của anh trấn giữ một khu vực nhỏ cạnh con sông chảy qua gần Rubizhne, thường xuyên di chuyển qua một câu cầu nhỏ ngăn cách họ với quân Nga. Anh nói để có thể đẩy lùi quân Nga, họ cần pháo hạng nặng, cùng với vũ khí chống tăng và phòng không.

"Thành phố không thể đứng vững thêm nữa. Vị trí của chúng tôi là điểm cố thủ duy nhất còn lại. Tất cả đã trở thành đống đổ nát", anh nói.

Alexiy Holovko, bác sĩ quân y thuộc tiểu đoàn Dnipro-1, cho biết phải điều trị cho 10 thương binh mỗi ngày. Anh nói những người lính đôi khi chỉ được sơ cứu tạm thời để tiếp tục quay lại chiến đấu. Các vết thương của họ gần như đều do đạn pháo gây ra.

"Chúng tôi gần như không nhìn thấy trực tiếp quân địch", anh nói.

Một số chỉ huy cho biết những vết thương mà binh sĩ phải chịu rất nghiêm trọng, nhưng điều đáng lo hơn là tinh thần chiến đấu của họ.

"Những người bị thương có thể gây tổn hại lớn về mặt tinh thần đối với đơn vị", Yura Bereza, tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn Dnipro-1, nói. "Họ la hét, đau đớn, nhiều người đang chiến đấu cũng phải dừng lại để giúp họ".

Tại thị trấn nhỏ Zolote, trung sĩ Yevhen Bazulin cho biết lực lượng Nga đang bao vây từ ba hướng và không ngừng pháo kích, khiến quân Ukraine không thể phản công.

"Họ đang ở địa ngục trần gian", Bereza nói, thêm rằng đạn pháo Nga bắn vào mọi thứ ở đây. "Chúng tôi không phải lúc nào cũng biết họ khai hỏa từ hướng nào".

Bazulin cho biết dù hứng pháo kích nghiêm trọng, họ không còn lựa chọn nào khác ngoài bám trụ ở chiến hòa, sẵn sàng đối mặt với làn đạn pháo tiếp theo.

"Tôi không thể rút lực lượng sang trái hoặc sang phải, bởi như vậy sẽ tạo ra khoảng trống trên phòng tuyến", ông nói. "Tôi không thể tiến về phía trước bởi quân Nga đang ở đó. Tôi cũng không thể lùi lại bởi như vậy sẽ phải rút quân".

Các cuộc pháo kích liên tục cũng thách thức khả năng của quân Ukraine trong việc giữ vững vị trí và các vùng lãnh thổ hiện tại.

Diễn biến chiến sự tại Ukraine sau 100 ngày giao tranh. Đồ họa: Washington Post.

Một đơn vị thuộc tiểu đoàn Dnipro-1 ngày 1/6 đào tuyến hào mới ven con đường đất ở vùng nông thôn thuộc Donetsk, nhằm củng cố vị trí phòng thủ để có thể tập kích xe tăng Nga nếu họ tiến công. Nhưng khi hào vừa đào xong, tiếng rít của đạn pháo vang lên ngay trên đầu, ngay sau đó là tiếng nổ lớn.

Cả đơn vị nháo nhào tìm chỗ trú ẩn trong một boongke. Khoảng 2 phút sau, thêm hai quả đạn pháo phát nổ ngay bên ngoài, cách hầm trú ẩn của họ hơn 150 m.

Khi đạn pháo ngớt, lính Ukraine rút khỏi tuyến hào phòng thủ mà họ vừa đào, chiếc xe tăng được điều đến yểm trợ họ cũng vội vàng phóng đi, dù họ biết giờ không có nơi nào là thực sự an toàn.