Ngày cuối tuần 7-9 (giờ địa phương), khoảng 200 người đã tập trung trước Nhà Trắng phản đối kế hoạch tấn công Syria của Tổng thống Obama, sau đó họ đã tuần hành đến trụ sở Quốc hội. Tuần hành cũng đã diễn ra ở nhiều thành phố khác. Những người biểu tình mang theo các tấm biển phản chiến ghi: “Obama, đừng động đến Syria! Quốc hội, đừng động đến Syria!”; “Hòa bình cho Syria”; “Ném bom Syria không bảo vệ được thường dân mà sát hại họ”.

Obama nói đánh, công luận nói không!

Tại Mỹ, theo kết quả thăm dò của báo Washington Post công bố ngày 1-9, 60% số người Mỹ được hỏi phản đối Mỹ đơn phương đánh Syria và chỉ 36% ủng hộ. Với câu hỏi nếu Mỹ và các đồng minh đánh Syria thì sao? 51% đã phản đối và 46% ủng hộ.

Như vậy xem ra tỉ lệ phản đối đánh Syria cao hơn so với kết quả thăm dò ở các cuộc chiến trước (47% ủng hộ tham chiến ở Libya, hơn 2/3 ủng hộ tham chiến ở Iraq và gần 90% ủng hộ tham chiến ở Afghanistan).

Tại Pháp, từ ngày 4 đến 6-9, Viện Nghiên cứu công luận Pháp đã tổ chức thăm dò theo đơn đặt hàng của báo Le Figaro. Kết quả công bố ngày 7-9 cho thấy 64% trong 972 người được hỏi (gần 2/3) phản đối liên minh quốc tế tấn công Syria so với 36% ủng hộ. Tỉ lệ phản đối tăng so với lần thăm dò trước vào cuối tháng 8 (55% phản đối). 68% phản đối Pháp tham gia liên minh quốc tế đánh Syria trong khi chỉ 32% ủng hộ so với 41% trong lần thăm dò trước. Trong khi đó, hồi tháng 3-2011, tỉ lệ ủng hộ Pháp can thiệp vào chiến tranh Libya cao hơn.

Báo Le Monde ghi nhận Quỹ German Marshall của Mỹ (viện nghiên cứu quan hệ xuyên Đại Tây Dương) đã tổ chức thăm dò tại 11 nước gồm Mỹ và 10 nước châu Âu, tỉ lệ phản đối can thiệp quân sự vào Syria gia tăng so với năm 2012. Tỉ lệ này tăng từ 63% lên 75% ở Đức, 59% lên 70% ở Anh, 50% lên 65% ở Pháp và 55% lên 62% ở Mỹ. Ở Thổ Nhĩ Kỳ, nơi Thủ tướng Recep Tayyip Erdogan kêu gọi lật đổ chế độ Syria, công luận phản chiến tăng đến 72%.

Báo chí quốc tế phân tích công luận phản đối đánh Syria vì nhiều lý do:

- Mệt mỏi vì từ năm 2001 đến nay, quân đội các nước phương Tây tham gia vào các cuộc xung đột với lối ra không rõ ràng hoặc không thỏa mãn.

- Phe đối lập Syria chia rẽ. Các lực lượng thánh chiến Hồi giáo (một bộ phận liên hệ với Al Qaeda) đang chiếm ưu thế trong phe đối lập.

- Tình trạng hỗn loạn trong cái gọi là “mùa xuân Ả Rập”. Tình hình bình định Iraq đã bị phá sản.

Biện hộ cho hòa bình ở Syria

Đó là tựa đề bài viết đăng trên báo Le Temps (Thụy Sĩ) ngày 2-9. Năm nhân vật cùng ký tên bài viết gồm Hans-Christof von Sponeck, nguyên Phó Tổng thư ký LHQ (1998-2000); Denis Halliday, nguyên Phó Tổng thư ký LHQ (1994-1998); Tiến sĩ Samir Basta, nguyên Giám đốc Văn phòng khu vực châu Âu của tổ chức UNICEF (1990-1995); Saïd Zulficar, Phó Giám đốc phụ trách danh sách di sản thế giới của tổ chức UNESCO và Samir Radwan, nguyên Bộ trưởng Tài chính Ai Cập (từ tháng 1 đến 7-2011).

Bài viết khẳng định vẫn chưa có bằng chứng xác thực về chính phủ Syria sử dụng vũ khí hóa học. Bài viết lưu ý: “Dù chính phủ các nước phương Tây cung cấp bằng chứng thì cũng phải hoài nghi khi chúng ta nhớ đến các nguyên cớ ngụy tạo để bào chữa cho các cuộc chiến trước đây: Sự kiện vịnh Bắc Bộ và chiến tranh Việt Nam, trẻ trong lồng ấp và cuộc chiến vùng Vịnh lần thứ nhất (1), vụ thảm sát Racak và cuộc chiến Kosovo (2), vũ khí hủy diệt hàng loạt ở Iraq và cuộc chiến vùng Vịnh lần thứ hai, nguy cơ ở Benghazi và cuộc chiến Libya”.

Bài viết minh định dù lần này bằng chứng là thật thì cũng không thể hợp pháp hóa hành động đơn phương tấn công Syria vì mọi hành động quân sự phải thuộc thẩm quyền của Hội đồng Bảo an LHQ. Bài viết nêu:

- Cái mà phương Tây gọi là “cộng đồng quốc tế” sẵn sàng tấn công Syria thực ra chủ yếu chỉ có hai nước quan trọng là Mỹ và Pháp trong gần 200 quốc gia.

- Dù hành động quân sự được phép tiến hành thì liệu có thể hoàn tất? Không ai có thể kiểm soát chặt chẽ vũ khí hóa học mà không cần đến bộ binh.

- Phương Tây không có đồng minh đáng tin cậy ở Syria. Phe đối lập nhận tiền và vũ khí của nước tài trợ là một chuyện, còn trở thành đồng minh lại là chuyện khác.

Bài viết nhận định không có nơi nào chiến lược chiến tranh thường trực lại mang đến thất bại thảm hại hơn cả như ở Trung Đông. Vụ lật đổ Mossadegh ở Iran, cuộc phiêu lưu về kênh đào Suez, chiến tranh Israel, hai cuộc chiến vùng Vịnh, vụ đe dọa và cấm vận Iran đều dẫn đến kết thúc là máu đổ nhiều hơn, thù hằn và hỗn loạn nhiều hơn.

Vũ khí hóa học vào tay ai?

Tạp chí Eurasia Review ngày 6-9 nhận định Mỹ và các đồng minh đang đối mặt với nhiều kịch bản nhằm giải quyết xung đột Syria và đến giờ vẫn chưa có thống nhất cụ thể nào. Các kịch bản ấy như sau:

- Can thiệp để kiểm soát vũ khí hóa học ở Syria: Lực lượng đặc nhiệm Mỹ đã được huấn luyện sẵn sàng ở Jordan để kiểm soát kịp thời vũ khí hóa học trong trường hợp chính phủ của Tổng thống Bashar al-Assad mất quyền lực. Tuy nhiên, vũ khí hóa học có thể rơi vào tay phe đối lập Syria và phe đối lập gây ra hậu quả còn cực đoan hơn.

- Buộc quân đội Syria chịu trách nhiệm về vụ tấn công hóa học: Mặt trái của kịch bản này là sẽ tốn khá nhiều thời gian để tình báo Mỹ thu thập thông tin về quân đội Syria và xung đột không có dấu hiệu kết thúc trong tương lai gần.

- Thiết lập vùng cấm bay ở Syria như Thổ Nhĩ Kỳ đề nghị: Vô hiệu hóa không quân Syria không đồng nghĩa với vô hiệu hóa quân đội Syria. Kịch bản này trở nên bất khả thi hơn vì tốn chi phí nhiều hơn do phải điều động hàng trăm máy bay cũng như sân bay, cảng biển.

- Trang bị vũ khí cho phe đối lập: Kinh nghiệm đau thương đã xảy ra ở Afghanistan. Cơ quan tình báo Mỹ đã từng cung cấp vũ khí cho các phần tử Hồi giáo đánh lực lượng Liên Xô (cũ) ở Afghanistan. Sau đó, chính các phần tử này lại bảo trợ cho Al Qaeda. Các thế lực Al Qaeda ở Syria có thể sẽ sử dụng vũ khí do Mỹ cung cấp để tiêu diệt lợi ích Mỹ trong khu vực.

- Đánh bombất ngờ vào các kho vũ khí hóa học, tên lửa tầm xa, các kho thiết bị không quân: Kịch bản này có thể được tính toán kỹ để quân đội Syria và các đồng minh Syria như Iran, Nga đáp trả ít và không dẫn đến tình trạng mất kiểm soát.

Tuy nhiên, làm sao bảo đảm chiến dịch đánh bom sẽ không dẫn tới chiến tranh khu vực? Nga lẫn Iran đều đã cảnh báo giải pháp đánh Syria có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho khu vực lẫn lợi ích của Mỹ đồng thời gây nên xung đột quốc tế phức tạp. Mặt khác, một khi quân đội Syria không còn khả năng bảo vệ các kho vũ khí hóa học, vũ khí hóa học sẽ rơi vào tay một chính phủ mới độc tài hoặc trở thành chiến lợi phẩm cho các phần tử không tham chiến như bọn khủng bố, bọn tội phạm.

(1)Ngày 14-10-1990, một phụ nữ trẻ người Kuwait tên Nayirah nước mắt ràn rụa kể trước Quốc hội Mỹ rằng binh lính Iraq đã cướp bóc, tra tấn, nã súng vào trẻ trong lồng ấp ở Kuwait. Đây là câu chuyện bịa đặt. Cô gái nói trên là al-Ṣabaḥ, con gái của đại sứ Kuwait ở Mỹ.

(2)Ngày 15-1-1999, xảy ra sự kiện 45 người Albania ở Kosovo bị thảm sát. Đây là căn nguyên cuộc chiến Kosovo bùng nổ. Thực tế các nạn nhân không phải dân thường.

“Chúng tôi, những người phương Tây, đã mệt mỏi với chiến tranh và sẵn sàng tham gia cùng cộng đồng quốc tế đòi hỏi một thế giới được xây dựng trên Hiến chương LHQ, giải trừ quân bị, tôn trọng chủ quyền quốc gia và bình đẳng giữa các dân tộc. Nhân dân phương Tây mong muốn thực hiện quyền tự quyết: Nếu tiến hành chiến tranh thì chỉ có chiến tranh sau khi đã thảo luận cởi mở có tính đến các mối quan tâm ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh của chúng ta chứ không phải dựa trên khái niệm định nghĩa sai là quyền can thiệp vốn dễ bị thao túng và lạm dụng.”