Tại một địa điểm bí mật ở tỉnh miền bắc Chernihiv, quân đội Ukraine đang cấp tốc huấn luyện cho các tân binh để sớm triển khai họ ra tiền tuyến. Điểm gây chú ý là độ tuổi của họ, hầu hết đều ngoài 40, thậm chí trên 50.

Trong số này có Rostyslav, tân binh tóc hoa râm đến từ Odessa, đã lập gia đình và có hai con. Một tháng trước, Rostyslav còn là tài xế. Giờ đây, ông có thể sẽ phải tham chiến ở vùng Donbass hoặc tại khu vực lực lượng Ukraine kiểm soát ở tỉnh Kursk của Nga sau chiến dịch tấn công qua biên giới hồi đầu tháng.

"Tôi nghĩ đó là điều đúng đắn", Rostyslav nói về chiến dịch tấn công Kursk. "Hãy xem họ đã ở trên lãnh thổ chúng tôi bao lâu rồi. Chúng tôi đã chịu đựng suốt thời gian dài và phải làm gì đó. Bạn không thể chỉ ngồi nhìn họ chiếm lãnh thổ của mình".

Rostyslav tại địa điểm huấn luyện của quân đội Ukraine ở tỉnh miền bắc Chernihiv. Ảnh: BBC

Rostyslav cùng các đồng đội đang được áp dụng chương trình huấn luyện cấp tốc ở Chernihiv, trong bối cảnh Ukraine đang cần thêm binh sĩ để ứng phó lực lượng Nga ở tiền tuyến.

Dưới nắng gắt, các tân binh liên tục nhảy lên xe bọc thép chở quân, rồi lao ra nã đạn vào vị trí kẻ địch. Trong khu rừng gần đó, các tân binh đẩy lùi một đợt tấn công giả định của lực lượng Nga vào chiến hào. Tiếng lựu đạn nổ làm rung chuyển khu vực.

Nhóm tân binh đã được huấn luyện cơ bản 30 ngày và đang chuyển sang nội dung cứu thương nâng cao, xử lý các trường hợp gãy xương, bị bắn và mất máu nhiều. Họ có những khoảnh khắc vui vẻ hiếm hoi giữa bầu không khí nặng nề khi phát hiện gạc y tế bị lệch ở một vị trí nào đó. Nhưng không ai thoát khỏi thực tế là những tình huống này có thể xảy ra với họ trong vài tuần hoặc vài tháng nữa.

Một binh sĩ Ukraine tại khu huấn luyện nói tân binh sẽ không được điều ra tiền tuyến nếu họ chưa có đủ kỹ năng chiến đấu.

"Chúng tôi không đẩy họ vào chỗ chết", binh sĩ này nói.

Chiến dịch tấn công qua biên giới đã giúp lực lượng Ukraine kiểm soát gần 1.300 km2 lãnh thổ Nga, giúp tăng sĩ khí cho quân đội nước này. Nhưng mở thêm một mặt trận đồng nghĩa các chỉ huy Ukraine sẽ khó quyết định đưa thêm quân đến vị trí nào.

Maxim, 30 tuổi, dường như là người trẻ nhất trong nhóm tân binh. "Chúng tôi cần phải tập luyện liên tục. Càng tập luyện, chúng tôi càng học hỏi thêm nhiều điều hữu ích ở tiền tuyến", Maxim nói. Khi được hỏi về nơi có thể được điều động, Maxim cho biết anh sẵn sàng bảo vệ lãnh thổ ở vùng Donbass hoặc tham chiến ở Kursk, nhưng kèm theo đó là một nụ cười lo âu.

Trung tâm tuyển quân của quân đội Ukraine ở Zaporizhzhia ngày 19/3. Ảnh: AFP

Ukraine được cho là đang tuyển mộ hàng chục nghìn tân binh mỗi tháng, sau khi triển khai luật nghĩa vụ quân sự mới gây tranh cãi hồi tháng 5, trong đó hạ độ tuổi nhập ngũ với nam thanh niên từ 27 xuống 25. Nhu cầu bổ sung lực lượng đến nhiều nhất từ bộ binh.

Tân binh giúp đáp ứng phần nào nhu cầu về quân số, nhưng cũng là vấn đề khiến các chỉ huy Ukraine đau đầu. Ukraine đang ở thế bất lợi tại nhiều vị trí giao tranh với lực lượng Nga ở miền đông, đáng chú ý là khu vực quanh thành phố chiến lược Pokrovsk ở tỉnh Donetsk.

"Một số tân binh không muốn bóp cò. Họ thấy kẻ địch từ chiến hào nhưng không khai hỏa... Đó là lý do người của chúng tôi thiệt mạng", một chỉ huy Lữ đoàn số 47 của Ukraine nói với vẻ phẫn nộ. "Khi không dùng vũ khí, họ vô dụng".

Các chỉ huy Ukraine cho rằng tân binh là yếu tố dẫn đến hàng loạt thất bại gần đây, để lực lượng Nga tiến quân ở miền đông, trong đó có khu vực quanh Pokrovsk. Thành trì Pokrovsk nếu thất thủ sẽ cho phép Nga tiến xa hơn về phía tây, cắt đứt tuyến tiếp tế của Ukraine, gây ra thảm họa về tác chiến. Lực lượng Nga giờ chỉ cách Pokrovsk 10 km.

Những tân binh Ukraine kém xa lực lượng chuyên nghiệp dày dạn kinh nghiệm trong năm đầu xung đột. Họ thậm chí không được huấn luyện đầy đủ ở cấp độ tối thiểu, theo các chỉ huy và binh sĩ từ 4 lữ đoàn đang phòng thủ khu vực Pokrovsk. Một số tân binh thiếu niềm tin vào kế hoạch tác chiến của cấp trên và tự ý rời vị trí khi chưa có lệnh.

Phẫn nộ với chất lượng tân binh được các trung tâm tuyển mộ gửi ra tiền tuyến, các chỉ huy Ukraine giờ đây đang tìm cách tự tuyển quân để huấn luyện.

"Vấn đề chính là bản năng sinh tồn cho lính mới. Trước đây, binh sĩ có thể bám trụ vị trí cho đến phút chót. Giờ đây, chỉ cần nghe thấy tiếng pháo từ đằng xa, họ cũng rút lui", một binh sĩ Lữ đoàn số 110 nói.

Nhưng cũng không phải mọi tân binh đều bỏ chạy. "Không, vẫn có những người đầy nhiệt huyết, nhưng rất ít", binh sĩ này cho biết thêm. "Các vị trí có thể giữ được, miễn là còn những người như họ".

Trong một số trường hợp, các tân binh còn bỏ chạy khỏi trận chiến. "Điều đó tạo ra sự hoảng loạn và hỗn loạn", chỉ huy một tiểu đoàn thuộc Lữ đoàn số 47, nói. "Đây cũng là lý do chúng tôi thất thủ".

Trong khi đó, Viktor Kevliuk, chuyên gia quân sự tại Viện Chiến lược Phòng thủ trụ sở ở Ukraine, cho rằng chương trình đào tạo tân binh là đầy đủ và phù hợp. Ông cáo buộc các chỉ huy Ukraine "đang tìm cớ bao biện cho những thất bại chiến lược".

Và trong những trận chiến ác liệt như ở Pokrovsk, "quyết định chiến thuật đúng thời điểm từ các chỉ huy sẽ tạo ra sự khác biệt", theo Kevliuk.