Từ "vũ khí thay đổi cuộc chơi" đến mất dạng trên chiến trường

Trước khi chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga diễn ra trên lãnh thổ Ukraine, các chính trị gia và lãnh đạo Quân đội Ukraine tuyên bố, máy bay không người lái (UAV) Bayraktar TB2 của họ, sẽ là loại vũ khí "thay đổi cuộc chơi".

Sau chiến thắng của Azerbaijan trước Armenia trong cuộc xung đột Nagorno - Karabakh lần thứ hai, Ukraine bắt đầu mua những chiếc UAV TB-2 do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất; đó là thời điểm mà chiến công và danh tiếng đang được phủ lên loại UAV này. Nhưng tại sao bây giờ, UAV TB2 gần như bất lực?

Chỉ riêng đêm 18/3, lực lượng phòng không của Nga đã bắn hạ ít nhất 6 UAV của Ukraine, trong đó có 1 UAV TB2. Trước đó, có ngày tới 3 chiếc TB2 bị tiêu diệt. Điều này cho thấy quân đội Nga đã kiểm soát tương đối thành công không phận trên toàn bộ khu vực và phản ứng hiệu quả với bất kỳ mối đe dọa nào.

Ngày 17/3, người phát ngôn chính thức của Bộ Quốc phòng Nga, Thiếu tướng Igor Konashenkov cho biết, qua 22 ngày tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, quân đội Nga đã bắn hạ 182 máy bay và trực thăng Ukraine, 177 UAV, trong đó có nhiều UAV TB2.

Vào thời điểm bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga (từ ngày 24/2), Ukraine có từ 5 đến 20 UAV TB2. Nhưng không có số liệu chính xác về điều này; Ukraine cũng có nhiều loại UAV khác, bao gồm cả loại sản xuất trong nước như UAV Leleka-100.

Tuy nhiên UAV TB2 đã tạo nên hình ảnh của loại vũ khí hiện đại, thứ gần như quyết định kết quả của các cuộc chiến tranh cục bộ hiện đại. "Huyền thoại" này cũng được ủng hộ tích cực ở Ukraine.

Tuy nhiên theo phân tích của giới quân sự, hiện nay, gần như tất cả số UAV TB2, có trong biên chế của Quân đội Ukraine đã bị hỏa lực phòng không và không quân của Nga bắn hạ. Bên cạnh đó là một phần bị lỗi do thao tác không đúng cách, "nhưng sẽ không thể khôi phục chúng nhanh chóng".

Sau khi cuộc xung đột Nga – Ukraine nổ ra, Thổ Nhĩ Kỳ được cho là đã thực hiện một chuyến vận chuyển UAV TB2 khác cho Quân đội Ukraine thông qua Ba Lan, và từ đó UAV TB2 được đưa tới Ukraine bằng ô tô. Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Reznikov tuyên bố, họ đã nhận được UAV TB2 mới và "sẵn sàng cho cuộc chiến".

Năm 2020, Kyiv đã đồng ý với Ankara về việc sản xuất UAV TB2 ở Ukraine. Đó không phải là việc lắp ráp các linh kiện đơn giản, mà là chuyển giao công nghệ sản xuất UAV TB2 cho phía Ukraine, với công nghệ điện tử được cung cấp từ Mỹ và Canada.

Theo hợp đồng, Ukraine bắt đầu sản xuất UAV TB2 từ tháng 12 năm ngoái; nhưng chưa rõ vì lý do gì, việc sản xuất chưa được bắt đầu.

Năm 2019, Ukraine đã mua UAV TB2 với tên lửa MAM-L dẫn đường bằng laser với giá 69 triệu USD. Giá của một chiếc UAV TB2 là khoảng 2 triệu USD.

Đầu đạn của tên lửa MAM-L được trang bị cả hai loại nhiệt áp và phân mảnh; nghĩa là nó có thể được sử dụng để phá hủy cả thiết bị hạng nặng cũng như nhân lực của đối phương. Điểm hạn chế là UAV TB2 không có hệ thống tự vệ và dễ dàng bị phát hiện và tấn công bởi các hệ thống phòng không.

Ukraine có kinh nghiệm sản xuất máy bay không người lái. Trong những năm thuộc Liên Xô, UAV Tu-141 Swift được sản xuất tại Nhà máy Hàng không Kharkov, phục vụ cho Không quân Liên Xô từ năm 1979 đến năm 1989; và hiện nay, Không quân Ukraine vẫn sử dụng UAV Tu-141.

Lịch sử không lặp lại?

Đối với các thỏa thuận giữa Kyiv và Ankara về việc mua UAV TB2, có ý kiến cho rằng, Quân đội Ukraine hy vọng sẽ lặp lại những thành tích của UAV TB2 trước đó ở chiến trường Donbass.

Một trong những điểm nổi bật ở cuộc xung đột Nagorno - Karabakh lần hai là các cuộc tấn công của UAV TB2. Các chuyên gia quân sự khi đó cho rằng, đó có thể là một kiểu chiến tranh mới, và đặc điểm chính cốt lõi chính là việc sử dụng số lượng lớn và hiệu quả các UAV tấn công.

Báo chí phương Tây khi đó ca ngợi "lên mây" những chiếc UAV TB2 với sức mạnh và sự chính xác; lưu ý rằng mặc dù UAV TB2 có những khuyết điểm như tốc độ chậm và độ cao bay thấp.

Tuy nhiên số UAV TB2 của Ukraine đã không bị hỏa lực Nga tiêu diệt hoàn toàn trong vài giờ đầu tiên, sau khi bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga.

Quân đội Nga có tên lửa hành trình tầm xa, có khả năng tiêu diệt UAV ngay trên mặt đất; hệ thống tên lửa phòng không tầm ngắn có thể dễ dàng bắn hạ UAV đang bay và thiết bị tác chiến điện tử (EW) có thể chặn điều khiển của UAV.

Bộ Quốc phòng Nga đã nhiều lần đưa tin về việc UAV của Ukraine bị Quân đội Nga phá hủy, nhưng các phương tiện truyền thông Ukraine vẫn tiếp tục đưa tin về việc UAV TB2 đang thực hiện các cuộc tấn công mới bằng tên lửa dẫn đường và thậm chí là phá hủy một hệ thống phòng không di động của Quân đội Nga.

Sergey Denisentsev, chuyên gia tại Trung tâm Phân tích Chiến lược và Công nghệ của Nga cho rằng, bất kỳ UAV tấn công nào cũng chỉ hoạt động tốt, nếu đối phương không có lực lượng phòng không và không quân mạnh.

UAV TB2 của Quân đội Ukraine cũng đã gây cho Nga không ít tổn thất.

Chiến trường Ukraine không phải là Nagorno-Karabakh, khi Quân đội Nga có đầy đủ lực lượng phòng không. Thậm chí nhiều máy bay không người lái của Ukraine đã bị bắn rơi trên không và phá hủy trên trên mặt đất; vị chuyên gia này nói.

Nên nhớ là vào giai đoạn cuối của cuộc xung đột tại Nagorno-Karabakh, các hệ thống phòng không của Armenia đã ngừng hoạt động và UAV TB2 mới có thể dễ dàng tiêu diệt lực lượng Armenia, mà không bị đe dọa.

Nhưng điều này không thể xảy ra ở Ukraine, khi Nga chiếm ưu thế tuyệt đối trên không; do vậy khả năng sử dụng UAV TB2 của Kyiv bị hạn chế; Denisentsev giải thích. Ông tin rằng ngay cả sự gia tăng số lượng UAV TB2 cũng sẽ không ảnh hưởng đến cục diện cuộc chiến.

Denis Fedutinov, một chuyên gia nổi tiếng về UAV cũng lưu ý rằng, đã có nhiều thông tin từ phía Ukraine về việc sử dụng UAV, "tuy nhiên, tôi chưa có kiểm chứng về những thông tin này".

Còn chuyên gia Fedutinov cho rằng, sau cuộc xung đột ở Karabakh, một hiệu ứng tuyên truyền quảng bá cho UAV TB2 liên tục xuất hiện. Việc này không thể không có sự tham gia của phía Thổ Nhĩ Kỳ. Hình ảnh về một siêu UAV hiệu quả, nhưng giá tương đối rẻ khi so sánh với UAV hiện đại của Mỹ.

Theo ông Fedutinov, trên chiến trường Karabakh, thực tế UAV TB2 tham gia nhiều hơn vào tiêu diệt các mục tiêu quan trọng và để trinh sát các mục tiêu mặt đất. Hỏa lực mặt đất chủ yếu của Azerbaijan được thực hiện bằng các vũ khí mặt đất như pháo binh và tên lửa, và sau đó được kết thúc bằng UAV TB2.

Nhưng nhìn chung, chiến trường Nagorno-Karabakh được cả Thổ Nhĩ Kỳ và Azerbaijan cho là thời đại của UAV tấn công; ông Fedutinov kết luận.

Hơn nữa, Ukraine không thể tăng thêm số lượng UAV TB2, bởi vì mọi thứ phụ thuộc vào khả năng của sản xuất của phía Thổ Nhĩ Kỳ. Nhưng phải đánh giá khách quan, UAV TB2 không thể chiến đấu, nếu thiếu tên lửa và nó không phải là vũ khí bất tử.

UAV TB2 của Quân đội Ukraine.

Quân đội Nga cũng không dễ xóa sổ UAV TB2 của Ukraine

Chuyên gia Denisentsev cho rằng, việc tiêu diệt hoàn toàn UAV TB2 của Ukraine, không hề đơn giản. Nên nhớ Ukraine là quốc gia có diện tích lớn thứ hai ở châu Âu (chỉ sau Nga); Ukraine cũng có rất nhiều sân bay và những UAV như TB2 có thể cất cánh từ những sân bay d‌ã chi‌ến và thậm chí bỏ hoang, rất dễ ngụy trang.

Do đó, tiêu diệt tất cả số UAV TB2 của Ukraine cùng một lúc hoặc trong một thời gian ngắn không phải là một nhiệm vụ dễ dàng; Chuyên gia Denisentsev lưu ý.

Nhưng Không quân Nga rất thành công trong việc săn tìm các UAV TB2 của Ukraine, được minh họa bởi chiến công của Đại úy Alexei Pankratov. phi công lái chiếc Su-25, từ ngày đầu tiên của chiến dịch đặc biệt, đã thực hiện nhiệm vụ yểm trợ và bảo vệ cho một lữ đoàn bộ binh cơ giới trước máy bay chiến đấu tầm thấp và các UAV của phía Ukraine.

phi công Pankratov được cho là đã bắn hạ một chiếc Su-25 và ba chiếc UAV TB2 của Ukraine, ngăn chặn kịp thời các cuộc tấn công trên không vào các vị trí của các đơn vị cơ giới Nga. Và ngày hôm sau, các lực lượng phòng không của lữ đoàn dưới sự hỗ trợ trực tiếp của Pankratov đã tiêu diệt thêm 2 chiếc UAV TB2.

Tất nhiên, tất cả những phân tích trên không có nghĩa là các UAV tấn công không có giá trị thực chiến. Cả UAV TB2 và các UAV tương tự khác, đều rất hiệu quả, nhưng chỉ trong một số điều kiện nhất định.

Đánh giá những gì trên chiến trường Ukraine hiện nay, chúng ta có thể hiểu được điều này. Một ví dụ về điều này đó là phía Nga sử dụng rất hiệu quả các UAV chống lại quân đội Ukraine; do lực lượng phòng không của Quân đội Ukraine hiện chỉ còn tên lửa vác vai tầm thấp.