Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu ngày 4/10 cho biết hơn 200.000 người đã nhận lệnh nhập ngũ trong hai tuần kể từ khi Tổng thống Vladimir Putin phát lệnh động viên một phần ngày 21/9. Với quân số này, Nga đã hoàn thành 2/3 mục tiêu huy động 300.000 quân dự bị cho chiến dịch quân sự ở Ukraine.

Đợt huy động quân được tiến hành sau khi Ukraine phát động chiến dịch phản công chớp nhoáng, khiến quân đội Nga hứng chịu tổn thất và phải rút quân khỏi một số khu vực quan trọng.

Số quân động viên trong thời gian ngắn được cho là sẽ giúp bổ sung đáng kể lực lượng cho quân đội Nga trên chiến trường Ukraine, nhưng nó cũng đặt ra những thách thức không nhỏ với Moskva, theo các nhà phân tích quân sự phương Tây.

Lực lượng dự bị Nga được huấn luyện tại một trường bắn ở Rostov hôm 4/10. Ảnh: Reuters.

Về mặt số lượng, 300.000 binh sĩ có thể tạo ra khác biệt lớn trên chiến trường nếu được triển khai đến Ukraine, trong bối cảnh lực lượng Nga đang hứng chịu nhiều tổn thất về nhân lực sau 7 tháng giao tranh.

Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu tháng trước cho biết gần 6.000 lính Nga đã thiệt mạng, trong khi Lầu Năm Góc ước tính khoảng 80.000 binh sĩ Nga cùng dân quân ly khai đã chết, bị thương hoặc bị bắt làm tù binh.

Henry Boyd, một nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược quốc tế (IISS) ở London, cho rằng tổn thất về lực lượng là một trong những động lực chính thúc đẩy Nga thi hành lệnh động viên, nhằm bù đắp quân số cho các đơn vị ở tiền tuyến.

Bộ trưởng Shoigu cho biết các tân binh sẽ được đào tạo bổ sung tại 80 thao trường và 6 trung tâm huấn luyện trước khi được triển khai tới Ukraine. Tuy nhiên, video do Bộ Quốc phòng Nga công bố cho thấy một số lính dự bị đã được điều tới vùng Lugansk và được người dân địa phương chào đón, kêu gọi họ "giải phóng" khu vực.

Oleksiy Danilov, thư ký Hội đồng Quốc phòng và An ninh Quốc gia Ukraine, cho biết trong một cuộc phỏng vấn rằng trong số 200.000 quân dự bị mà Nga huy động, "một số đã được điều đến tiền tuyến, một số bị bắt hoặc thiệt mạng". Ông cho hay những người này "chưa được huấn luyện và trang bị bổ sung" sau khi được triệu tập theo lệnh tòng quân. Nga chưa bình luận về thông tin này.

Tuy nhiên, về mặt chất lượng, việc ồ ạt đưa các binh sĩ dự bị chưa được đào tạo và trang bị tốt vào chiến trường là "điều tồi tệ nhất", theo Dara Massicot, nhà nghiên cứu cấp cao tại tổ chức RAND Corp.

Massicot cảnh báo rằng việc đưa các tân binh chưa được huấn luyện kỹ càng đến những đơn vị bị tổn thất quân số ở tiền tuyến không phải là tính toán hợp lý. "Những tân binh này sẽ bù đắp quân số cho các đơn vị đó, nhưng không đóng góp nhiều cho năng lực chiến đấu của họ", bà nói.

Danilov, thư ký Hội đồng Quốc phòng và An ninh Quốc gia Ukraine, dự đoán Nga sẽ thành lập các tiểu đoàn mới để biên chế quân dự bị, nhưng sẽ cần thời gian "huấn luyện, trang bị và giúp họ có động lực chiến đấu hơn".

Ông lấy dẫn chứng từ Quân đoàn 3, đơn vị được Nga thành lập gần đây để quy tụ các tình nguyện viên tới tham chiến ở Ukraine. Quân đoàn này đã vội vã rút lui khi bị lực lượng Ukraine phản công ở Kharkov hồi đầu tháng này. "Họ không có bất cứ cơ hội nào", Danilov nói.

Nhưng để huấn luyện, trang bị cho 300.000 quân dự bị, Nga có thể phải đợi tới năm sau mới triển khai được họ tới Ukraine. Nhưng cho tới lúc đó, Ukraine có thể đã đạt được thêm nhiều bước tiến lớn hơn với đà tiến như hiện nay.

Các binh sĩ Ukraine gần đây đã tái chiếm Lyman, thành phố chiến lược ở Donetsk, và đang tiếp tục đà tiến công để thọc sâu vào tỉnh Lugansk. Serhiy Gaidai, tỉnh trưởng Lugansk, ngày 5/10 thông báo "chiến dịch giải phóng Lugansk chính thức bắt đầu" và cảnh báo lính Nga tại đây "đang bị đánh bại".

Đà thọc sâu của quân đội Ukraine ở Lugansk sau khi chiếm được Lyman. Đồ họa: Guardian.

Các nhà phân tích cho biết quá trình huấn luyện cơ bản trong quân đội Nga thường kéo dài 3-4 tháng, nhưng việc đào tạo 300.000 quân nhân dự bị hiện nay có thể mất nhiều thời gian hơn, do phần lớn lực lượng sĩ quan huấn luyện đã được điều tới tham chiến ở Ukraine.

Một số sĩ quan dày dạn kinh nghiệm tác chiến đã thiệt mạng, bị thương ở Ukraine, khiến vấn đề thiếu hụt người huấn luyện của quân đội Nga càng trở nên trầm trọng. Chuyên gia Massicot cho rằng điều này có thể buộc Nga phải huấn luyện tân binh trực tiếp trên chiến trường.

Tổng thống Putin tuần trước thừa nhận Nga cần phải sửa chữa những sai sót trong quá trình tuyển quân. Giới tình báo quốc phòng Anh hôm 3/10 nhận định phát biểu của ông Putin cho thấy "những rối loạn trong bộ máy tuyển quân của Nga".

"Khi hàng trăm nghìn lính dự bị tiếp tục được điều động tới doanh trại, quân đội Nga có thể gặp nhiều khó khăn trong việc huy động sĩ quan lãnh đạo các đơn vị mới thành lập và huấn luyện họ", tình báo quốc phòng Anh cho hay.

Bộ trưởng Quốc phòng Shoigu cho biết sau khi lệnh động viên được ban bố, Nga năm nay sẽ gọi nhập ngũ 120.000 lính nghĩa vụ, giảm khoảng 7.500 người so với năm ngoái. Đợt gọi nhập ngũ thực hiện nghĩa vụ quân sự năm nay cũng được hoãn một tháng, tới tháng 11.

"Việc bắt đầu đợt gọi nhập ngũ muộn là dấu hiệu cho thấy áp lực ngày càng tăng đối với khả năng của Nga trong đào tạo và trang bị cho lượng lớn lính nghĩa vụ mới", tình báo quốc phòng Anh cho hay.

Sĩ quan Nga trao đổi với lính dự bị tại một điểm tập trung ở thị trấn Volzhsky, vùng Volograd, Nga ngày 28/9. Ảnh: Reuters.

Lawrence Freedman, giáo sư danh dự về nghiên cứu chiến tranh tại Đại học King's College London, cho rằng với những bất cập trong hệ thống tuyển quân và huấn luyện quân sự hiện nay, lực lượng 300.000 lính dự bị sẽ rất khó tạo ra thay đổi lớn với bước lùi của quân đội Nga trên chiến trường Ukraine.

"Lực lượng dự bị động viên đó sẽ không giúp ích nhiều cho Nga, ít nhất là trong mùa đông này, và họ có thể mất thêm nhiều vùng lãnh thổ đã kiểm soát trước đó tại Ukraine", giáo sư Freedman nói.